Refluks żółciowy – jakie objawy daje nadmiar żółci w żołądku?

Najważniejsze informacje:

• Refluks żółciowy, określany również mianem refluksu dwunastniczo–żołądkowego, to często występujące schorzenie, w przebiegu którego obserwuje się cofanie żółci z dwunastnicy do żołądka. 
• Obecność żółci w żołądku może być przyczyną pojawienia się wielu nieprzyjemnych objawów, w tym bólu brzucha, nudności i wymiotów, a także uczucia pieczenia w okolicy nadbrzusza.
• Istnieje wiele czynników, które zwiększają ryzyko rozwoju refluksu żółciowego, w tym nadwaga i otyłość, prowadzenie bogatej w tłuszcze diety, nadużywanie alkoholu, palenie papierosów, a także niektóre choroby układu pokarmowego.
• Objawy refluksu żółciowego można leczyć za pomocą farmakologii, jednak bardzo duże znaczenie w powodzeniu terapii ma dieta. Dużym wsparciem jest także stosowanie fitoterapii.
• Dieta u osób z refluksem żółciowym polega przede wszystkim na ograniczeniu spożywania produktów zaliczanych do ciężkostrawnych, smażonych lub pieczonych z dodatkiem tłuszczów, wysoko przetworzonych i pikantnych. Codzienny jadłospis powinien być bogaty w świeże owoce i warzywa, łatwo przyswajalne białko i błonnik. 

Refluks żółciowy jest często mylony z refluksem żołądkowo-przełykowym, jednakże oba te schorzenia mają nieco inne podłoże, przebieg oraz rekomendowany sposób leczenia. Co więcej, w tym pierwszym przypadku objawy obecności żółci w żołądku mogą być znacznie dotkliwsze dla chorego i o większym stopniu nasilenia. Choroba pojawia się bez względu na wiek i płeć, jednak istnieje szereg czynników, które przyczyniają się do zwiększenia ryzyka jej występowania, w tym głównie prowadzony styl życia, dieta i stosowanie używek.

Co to jest refluks żółciowy?

Refluks żółciowy, określany też mianem zapalenia żółciowego żołądka, to zaburzenie czynnościowe przebiegające z zarzucaniem żółci z dwunastnicy (stanowiącej pierwszą część jelita cienkiego) do żołądka, a w dalszej kolejności nawet dalej w górę do przełyku.

Żółć to substancja bogata w kwasy żółciowe, która produkowana jest przez hepatocyty, czyli komórki wątroby i magazynowana w pęcherzyku żółciowym. Rolą tego płynu jest rozkładanie większych cząsteczek tłuszczu na mniejsze, a to z kolei znacznie ułatwia ich wykorzystanie przez organizm. To nie jedyna funkcja żółci, ponieważ jest ona również odpowiedzialna za wchłanianie witamin rozpuszczalnych w tłuszczach, usuwanie toksyn, a także wykazuje działanie przeciwdrobnoustrojowe.

Obecność żółci w żołądku w połączeniu z kwasem solnym może przyczynić się do poważnego uszkodzenia błony śluzowej tej struktury, a w dalszej kolejności nawet owrzodzeń i nadżerek. Inne powikłania wynikające z długotrwałego zalegania żółci w żołądku stanowią m.in. choroby wątroby i dróg żółciowych.

Żółć w żołądku – przyczyny

Pojawienie się żółci w żołądku może mieć wiele przyczyn. Największy odsetek przypadków dotyczy osób, które w przeszłości miały wykonany zabieg cholecystektomii, czyli usunięcia pęcherzyka żółciowego. Podobne ryzyko pojawia się w przypadku wycięcia części żołądka, czyli operacji gastrektomii. Oba te zabiegi obarczone są pewnym ryzykiem uszkodzenia nerwów, co może negatywnie wpływać na motorykę mięśni budujących żołądek, a także perystaltyki samych jelit, w tym dwunastnicy. 

Kolejną przyczyną refluksu żółciowego jest dysfunkcja zwieracza Oddiego. Jest to struktura odpowiedzialna za odpływ żółci i soków trawiennych do dwunastnicy.   

Czynnikami ryzyka towarzyszącymi refluksowi żółciowemu są:

• wrzody żołądka,
• niektóre choroby przewlekłe, w tym cukrzyca, zapalenie trzustki,
• urazy brzucha,
• nadużywanie alkoholu,
• palenie papierosów,
• nadwaga i otyłość,
• prowadzenie tzw. niezdrowej diety bogatej w tłuszcze, cukier i pikantne przyprawy,
• nadmierna ekspozycja na bodźce stresowe i/lub stany lękowe.

Czasami obecność żółci w żołądku ma podłoże idiopatyczne, co oznacza, że nie da się dokładnie ustalić przyczyny tego stanu. 

Refluks żółciowy – objawy

Żółć zarzucana z dwunastnicy do żołądka przyczynia się do podrażnienia błon śluzowych wyściełających przewód pokarmowy. Przyczynia się to do rozwoju wielu dokuczliwych dla chorego objawów, a najczęstszym z nich jest ból zlokalizowany w okolicach nadbrzusza. Charakterystyczne jest to, że pojawia się on do godziny od spożycia ostatniego posiłku. Stopień nasilenia dolegliwości bólowych jest kwestią bardzo indywidualną i zależy od wielu czynników, w tym zaawansowania zaburzenia czynnościowego i jego pierwotnej przyczyny. 

Innymi objawami refluksu żółciowego są:

• nudności i wymioty,
• uczucie pieczenia w przełyku i gardle,
• uczucie nadmiernej pełności żołądka,
• częste odbijanie,
• brak apetytu,
• gorzki posmak w ustach.

Leczenie refluksu żółciowego. Jakie leki?

Wybór sposobu leczenia refluksu żółciowego uzależniony jest przede wszystkim od pierwotnej przyczyny rozwoju zaburzenia. W przeciwieństwie do refluksu żołądkowo-przełykowego, główną formą leczenia nadmiaru żółci w żołądku jest farmakoterapia przy wsparciu odpowiedniej diety. 

Substancje czynne wchodzące w skład leków stosowanych na refluks żółciowy mają za zadanie zwiększyć wydalanie żółci, a także rozrzedzić jej konsystencję. Część z nich wpływa również na hamowanie produkcji żółci i dodatkowo neutralizację kwasów żołądkowych. 

Farmakoterapia refluksu żółciowego obejmuje:

• inhibitory pompy protonowej,
• blokery receptorów H2,
• preparaty kwasu ursodeoksycholowego,
• blokery receptorów adrenergicznych D2,
• cholestyraminę,
• trójpierścieniowe leki antydepresyjne,
• sukralfat. 

Domowe sposoby na refluks żółciowy

Domowe sposoby na refluks żółciowy działają łagodząco na dokuczliwe objawy, jednak nie niwelują pierwotnej przyczyny powstawania zaburzenia. Warto jednak pamiętać, że tzw. babcine metody leczenia nie zastąpią leczenia farmakologicznego i konieczności wizyty u lekarza specjalisty. 

Najczęściej stosowanymi domowymi metodami na refluks żółciowy są:

• spożywanie siemienia lnianego – najlepiej w postaci kisielu; konsystencja kleiku działa łagodząco na żołądek, pomaga pozbyć się niestrawionych resztek pokarmowych i toksyn;
• napary ziołowe – w celu zmniejszenia objawów refluksu żółciowego rekomenduje się picie m.in. rumianku, szałwi, melisy, skrzypu polnego, morwy białej i wywarów na bazie imbiru; skuteczny jest także korzeń lukrecji, jednakże nie zaleca się przyjmować go przy występowaniu nadciśnienia tętniczego;
• picie roztworu z sody oczyszczonej – łyżeczkę sody należy rozpuścić w szklance przegotowanej wody; ze względu na fakt, że soda ma pH o odczynie zasadowym, po dostaniu się do żołądka skutecznie neutralizuje nadmiar kwaśnej treści.

Refluks żółciowy – dieta

Lekkostrawna i odpowiednio zbilansowana dieta jest najlepszym wsparciem w leczeniu refluksu żółciowego. Należy unikać ciężkostrawnych, tłustych potraw, w tym przede wszystkim smażonych i wysoko przetworzonych. Na liście produktów zakazanych znajdują się ponadto grzyby, rośliny strączkowe, wyroby cukiernicze, mocna kawa i herbata oraz alkohol. 

W codziennym menu osoby borykającej się z nadmiarem żółci w żołądku nie powinno zabraknąć chudego mięsa i ryb, źródła naturalnego błonnika, warzyw przygotowanych na parze, niskotłuszczowego nabiału, pełnoziarnistego pieczywa, a także dużej ilości niegazowanej wody mineralnej. Nie mniej ważna jest częstotliwość spożywanych posiłków, najlepiej co 3–4 godziny. Duże znaczenie ma także rodzaj obróbki termicznej – zaleca się gotowanie na parze i duszenie bez dodatku tłuszczu.

FAQ

Poniżej znajdują się odpowiedzi na najczęściej zadawane pytania dotyczące refluksu żółciowego.