Opryszczkowe zapalenie jamy ustnej (opryszczka na języku i w gardle) u dzieci i dorosłych – objawy, ile trwa, leczenie

Najważniejsze informacje:

• Opryszczkowe zapalenie jamy ustnej (na języku i w gardle) to powszechna infekcja wirusowa, często występująca u dzieci, a czasem również u dorosłych.
• Charakterystyczne dla opryszczki jamy ustnej jest występowanie zmian pęcherzykowych w błonie śluzowej – pękające pęcherzyki, tworząc owrzodzenia, utrudniają jedzenie i picie.
• Zakażenie spowodowane jest przez wirus opryszczki pospolitej (HSV-1), który przenosi się łatwo przez bezpośredni kontakt z osobą zarażoną. 
• Chociaż przebieg opryszczki jamy ustnej jest podobny w przypadku dzieci i dorosłych, objawy mogą być bardziej uciążliwe dla młodszych pacjentów. 
• Infekcja może występować przewlekle, a jej czas trwania zazwyczaj wynosi od 7 do 10 dni. 
• Leczenie obejmuje stosowanie leków przeciwwirusowych, leków przeciwbólowych oraz miejscowych środków przeciwbólowych, które łagodzą objawy i przyspieszają gojenie zmian chorobowych.

Opryszczkowe zapalenie jamy ustnej, dziąseł i gardła to pierwotne zakażenie wirusem HSV typu 1. Choć rzadko stanowi poważne zagrożenie dla zdrowia, może być uciążliwe ze względu na dyskomfort, który wywołuje. Wyjaśniamy, jakie są objawy opryszczkowego zapalenia jamy ustnej oraz jak leczyć opryszczkę na języku i w gardle. 

Opryszczkowe zapalenie jamy ustnej – opryszczka dziąseł, języka i gardła

Zapalenie błony śluzowej jamy ustnej, znane również jako gingivostomatitis herpetica, jest wynikiem infekcji wywołanej przez wirus opryszczki pospolitej. To właśnie ten patogen odpowiada za bardzo rozpowszechnioną formę opryszczki – pierwotne opryszczkowe zapalenie jamy ustnej, która objawia się zmianami na błonie śluzowej jamy ustnej oraz skórze w okolicach ust.

Zgodnie z dostępnymi danymi naukowymi, zapalenie jamy ustnej (dziąseł i języka) jest jednym z głównych symptomów pierwotnego zakażenia tym wirusem. Zmiany pęcherzykowe mogą się także rozszerzać na obszar gardła. 

Chociaż opryszczka jamy ustnej (ICD-10 B00. 2 – Zapalenie dziąseł i jamy ustnej oraz gardła i migdałków wywołane przez wirus opryszczki) najczęściej dotyka małe dzieci, zwłaszcza do piątego roku życia, to jednak nie jest ono obce również dorosłym. U osób dorosłych przebieg choroby jest zazwyczaj mniej intensywny.

Opryszczka na języku i w gardle – przyczyny (zakażenie Herpes Simplex Virus)

Przyczyną opryszczkowego zapalenia jamy ustnej (opryszczki na języku lub opryszczki w gardle) jest zakażenie wirusem HSV-1 (Herpes Simplex Virus typu 1), który jest odpowiedzialny za typowe opryszczkowe zmiany w obrębie jamy ustnej. 

Zakażenie HSV-1 może mieć miejsce poprzez bezpośredni kontakt z osobą zakażoną lub nosicielem wirusa, na przykład przez ślinę lub wspólne użytkowanie przedmiotów. 

Istnieje również drugi typ wirusa opryszczki zwykłej – HSV-2, który zwykle wywołuje infekcje okolic genitalnych (opryszczkę narządów płciowych) oraz może prowadzić do zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych. HSV typu 2 przenosi się głównie drogą kontaktów seksualnych.

Wirusy opryszki charakteryzują się zdolnością do infekowania komórek nerwowych. HSV-1 po dostaniu się do organizmu przenika do komórek nerwowych zwoju trójdzielnego, natomiast HSV-2 kieruje się do zwoju lędźwiowo-krzyżowego.

Opryszczkowe zapalenie jamy ustnej – objawy

Objawy opryszczkowego zapalenia jamy ustnej i dziąseł zwykle pojawiają się nagle. Są to przede wszystkim wysoka gorączka do 40°C, złe samopoczucie, drażliwość, bóle mięśni, brak apetytu oraz ogólne osłabienie. Zwykle przed pojawieniem się owrzodzeń chory może odczuwać swędzenie, pieczenie lub mrowienie w miejscach, gdzie później pojawią się zmiany.

Możliwe jest także powiększenie węzłów chłonnych w okolicy szyi. Charakterystyczne dla tej choroby są bolesne pęcherzyki z czerwoną obwódką, wypełnione płynem surowiczym, które lokalizują się na błonie śluzowej policzków. Towarzyszy im nieprzyjemny zapach z ust (określany jako gnilny). Zmiany te mogą rozprzestrzeniać się na wargi, skórę twarzy oraz gardło. 

Pęcherzyki typowe dla infekcji Herpes Simplex Virus (określanym wirusem opryszczki zwykłej) często pękają, pozostawiając bolesne nadżerki i owrzodzenia. Towarzyszyć im może również zaczerwienienie i obrzęk dziąseł oraz ślinotok. 

Diagnoza opryszczki jamy ustnej (na gardle i języku)

Diagnoza opryszczki jamy ustnej opiera się na obserwacji objawów, a potwierdzenie następuje dzięki badaniom laboratoryjnym, takim jak posiew HSV, badanie immunofluorescencyjne i wykrywanie DNA wirusa. W celu monitorowania odpowiedzi immunologicznej, przeprowadza się badania serologiczne krwi. 

Należy również wykluczyć inne choroby o podobnych objawach, takie jak rumień wielopostaciowy wysiękowy czy aftoza nawrotowa.

Przebieg zapalenia opryszczkowego jamy ustnej (opryszczki na języku) – opryszczka u dzieci i dorosłych

Opryszczkowe zapalenie jamy ustnej u dzieci i niemowląt

Opryszczkowe zapalenie jamy ustnej i dziąseł jest najczęstsze u dzieci w wieku od pół roku do 5 lat. W tym okresie dzieci posiadają jeszcze niedojrzały układ odpornościowy, co sprawia, że są bardziej podatne na działanie wirusów, takich jak HSV-1. U większości dzieci infekcję wywołuje właśnie ten wirus, często przenoszony przez rodziców, nawet jeśli nie występuje u nich aktywna opryszczka.

Choroba u dzieci przebiega zwykle ciężej niż u dorosłych, manifestując się większą liczbą pęcherzyków w jamie ustnej, wysoką gorączką oraz innymi objawami ogólnymi.

Zakażenia wirusem opryszczki nie wolno bagatelizować, zwłaszcza w przypadku małych dzieci i niemowląt. Niechęć do jedzenia i picia może doprowadzić do odwodnienia i braku przyrostu masy.

Opryszczkowe zapalenie jamy ustnej u dorosłego

W przypadku dorosłych, pierwotne zakażenie HSV-1 często ma łagodniejszy przebieg, a ciężkie przypadki są rzadkością. Częstość rozpoznania obecności wirusa opryszczki pospolitej u dorosłych wzrasta w momencie pojawienia się opryszczki wargowej. 

U dorosłych częściej obserwuje się ostre zapalenie gardła i migdałków podniebiennych zamiast opryszczkowego zapalenia jamy ustnej. W takiej sytuacji wykwity skórne pojawiają się nie na błonie śluzowej jamy ustnej, lecz na tylnej ścianie gardła i na migdałkach.

Opryszczkowe zapalenie jamy ustnej – leczenie opryszczki w jamie ustnej

Jak leczyć opryszczkowe zapalenie jamy ustnej? W terapii tego powszechnego schorzenia, wywołanego wirusem opryszczki zwykłej, stosuje się leki przeciwbólowe i przeciwgorączkowe. Paracetamol i ibuprofen pomagają złagodzić ból i dyskomfort związany z opryszczką gardła. 

W aptekach dostępne są również preparaty w postaci żeli i płynów, przeznaczone do stosowania bezpośrednio na zmienione chorobowo miejsca w jamie ustnej w celu złagodzenia bólu i przyspieszenia gojenia. Leczenie powinno zostać wdrożone jak najszybciej – najlepiej w dniu pojawienia się pęcherzyków.

Acyklowir jest skutecznym lekiem o działaniu przeciwwirusowym, stosowanym w leczeniu opryszczkowego zapalenia błony śluzowej jamy ustnej, podawanym doustnie w nasilonych stanach zapalnych, a dożylnie u niemowląt lub gdy podanie doustne nie jest możliwe. Acyklowir pozwala na skrócenie czasu trwania i nasilenia objawów. Leczenie, szczególnie u dzieci, powinno odbywać się pod ścisłą kontrolą lekarza.

W przypadku cięższych lub nawracających infekcji zaleca się konsultację z lekarzem w celu ustalenia optymalnego planu leczenia.

Domowe sposoby na opryszczkowe zapalenie jamy ustnej i dziąseł

W przypadku trudności z gryzieniem, żuciem i połykaniem, zaleca się stosować dietę płynną, półpłynną lub papkowatą, która może zawierać łatwo przyswajalne pokarmy – przecierane zupy, warzywa lub owoce. 

Ważne jest unikanie potraw kwaśnych, ostro przyprawionych oraz napojów gazowanych, a także dbanie o to, aby płyny i pokarmy nie były zbyt gorące ani zbyt zimne. Pozwoli to zapobiec podrażnieniom w miejscu, gdzie występują bolesne owrzodzenia. 

Proces gojenia się śluzówki może być wspomagany przez spożycie witamin z grupy B i witaminy C, a także picie co najmniej 2 litrów płynu dziennie. Niezbędne jest też zachowanie właściwej higieny jamy ustnej.

FAQ

Najczęstsze pytania dotyczące opryszczkowego zapalenia jamy ustnej.