Nadciśnienie tętnicze – poznaj objawy i przyczyny

Najważniejsze informacje:

• Nadciśnienie tętnicze to przewlekły stan, w którym ciśnienie krwi utrzymuje się na wysokim poziomie przez długi czas.
• O nadciśnieniu tętniczym mówimy, gdy wartości ciśnienia tętniczego skurczowego i rozkurczowego przekraczają 140/90 mmHg.
• Za rozwój nadciśnienia tętniczego odpowiadają głównie czynniki genetyczne i środowiskowe, nieodpowiedni styl życia oraz niektóre choroby przewlekłe (tzw. wtórne nadciśnienie tętnicze).
• Objawy nadciśnienia to m.in. bóle głowy, problemy ze snem, nadmierna pobudliwość, uderzenia gorąca i pogorszone samopoczucie.

Nadciśnienie tętnicze jest uważane za jedną z najczęściej występujących chorób cywilizacyjnych XXI wieku. To podstępne schorzenie, które przez długi czas może nie dawać żadnych objawów i stanowi częsty powód przedwczesnych zgonów na całym świecie, co potwierdzają dane WHO. Dowiedz się, co powoduje nadciśnienie tętnicze, jakie są objawy nadciśnienia i kto najczęściej zmaga się z tym problemem.

Czym jest ciśnienie tętnicze?

Ciśnienie tętnicze to siła, z jaką krew naciska na ściany tętnic podczas jej przepływu przez naczynia krwionośne. Jest ono mierzone w milimetrach słupa rtęci (mmHg) i składa się z dwóch wartości:

• ciśnienie tętnicze skurczowe (górne) – ciśnienie w tętnicach w momencie skurczu serca, gdy krew jest wypompowywana z lewej komory serca do aorty i dalej do naczyń krwionośnych. Jest to wyższa z dwóch wartości;
• ciśnienie tętnicze rozkurczowe (dolne) – ciśnienie w tętnicach w momencie rozkurczu serca, kiedy serce odpoczywa między uderzeniami i napełnia się krwią. Jest to niższa z dwóch wartości.

Prawidłowe ciśnienie tętnicze jest kluczowe dla zdrowia, ponieważ zapewnia odpowiedni przepływ krwi, dostarczając tlen i składniki odżywcze do wszystkich tkanek i narządów organizmu, jednocześnie usuwając produkty przemiany materii.

Normy dla ciśnienia tętniczego – kiedy można mówić o nadciśnieniu tętniczym?

Prawidłowe ciśnienie krwi to zakres obejmujący następujące wartości:

• 120-129 mmHg (wartości ciśnienia tętniczego skurczowego);
• 80-84 mmHg (wartości ciśnienia tętniczego rozkurczowego).

Podwyższone ciśnienie tętnicze krwi to z kolei następujące normy:

• 130-139 mmHg – ciśnienie skurczowe;
• 85-89 mmHg – ciśnienie rozkurczowe.

Nadciśnienie tętnicze rozpoznawane jest wtedy, gdy wartość ciśnienia tętniczego wynosi ponad 140/90 mmHg. Chorobę diagnozuje się na podstawie powtarzanych pomiarów ciśnienia krwi przeprowadzanego w odstępach kilkudniowych lub kilkutygodniowych.

Warto również podkreślić, że u różnych grup osób normy ciśnienia tętniczego mogą być inne. Przykładowo:

• u kobiet obserwuje się niższe ciśnienie tętnicze, którego wartości wynoszą od około 110/70 mmHg do 120-129 mmHg;
• u sportowców ciśnienie tętnicze krwi może być nieco niższe, o około 10-20 mmHg w porównaniu do osób mniej aktywnych;
• u seniorów pojawia się nadciśnienie samoistne, w przypadku którego wartości nie powinny przekraczać 140/90 mmHg.

Klasyfikacja nadciśnienia tętniczego – rodzaje nadciśnienia

Nadciśnienie tętnicze może mieć charakter pierwotny lub wtórny. Pierwsza grupa obejmuje większość przypadków nadciśnienia i dotyczy choroby, która rozwija się stopniowo, przez długi czas. Wtórne nadciśnienie tętnicze rozwija się w konsekwencji innej choroby i jest objawem określonego schorzenia. Charakterystyczne dla tego typu nadciśnienia jest gwałtowny wzrost ciśnienia tętniczego oraz nasilone powikłania narządowe.

Według wytycznych European Society of Hypertension z 2023 roku wyróżnia się kilka stadiów nadciśnienia tętniczego:

• stopień 1 – łagodne nadciśnienie bez uszkodzenia narządowego, któremu mogą towarzyszyć przewlekłe choroby nerek. Wartości ciśnienia wynoszą 140-159/90-99 mmHg;
• stopień 2 – umiarkowane nadciśnienie, które może rozwijać się wraz z uszkodzeniami narządowymi związanymi z nadciśnieniem, przewlekłą chorobą nerek lub cukrzycą. Wartości ciśnienia wynoszą 160-179/100-109 mmHg;
• stopień 3 – ciężkie nadciśnienie, w przebiegu którego rozpoznaje się choroby sercowo-naczyniowe lub przewlekłą chorobę nerek w zaawansowanym stadium. Wartości ciśnienia wynoszą powyżej 180/110 mmHg.

Nadciśnienie tętnicze – przyczyny

Nadciśnienie tętnicze może być wywołane przez różne czynniki, wpływają na rozwój nadciśnienia pierwotnego lub wtórnego. Dzielą się na dwie główne kategorie: nadciśnienie pierwotne (samoistne) oraz nadciśnienie tętnicze wtórne.

Przyczyny pierwotnego nadciśnienia tętniczego

Przyczyny nadciśnienia tętniczego pierwotnego to przede wszystkim:

• czynniki genetyczne – skłonność do nadciśnienia może być dziedziczna;
• styl życia – duże znaczenie ma pod tym względem m.in. dieta bogata w sól, ponieważ nadmiar sodu w diecie prowadzi do zatrzymywania wody w organizmie, co zwiększa ciśnienie krwi. Wśród pozostałych czynników wymienia się otyłość, brak aktywności fizycznej, nadużywanie alkoholu, palenie papierosów oraz stres;
• starzenie się – z wiekiem elastyczność naczyń krwionośnych maleje, co może przyczyniać się do wzrostu ciśnienia krwi.

Przyczyny wtórnego nadciśnienia tętniczego

Przyczyny nadciśnienia tętniczego wtórnego są związane głównie z chorobami, takimi jak:

• choroby nerek – choroby, takie jak np. przewlekła choroba nerek, mogą prowadzić do nadciśnienia, ponieważ nerki regulują równowagę soli i wody w organizmie;
• zaburzenia hormonalne – zalicza się do nich m.in. choroby tarczycy, takie jak nadczynność tarczycy, zespół Cushinga i nowotwór nadnerczy;
• zwężenie tętnicy nerkowej – utrudnia przepływ krwi do nerek, co prowadzi do zwiększenia ciśnienia krwi;
• bezdech senny – zatrzymania oddechu podczas snu mogą prowadzić do wzrostu ciśnienia krwi;
• przyjmowanie niektórych leków – głównie są to leki hormonalne (np. doustne środki antykoncepcyjne), steroidy i niesteroidowe leki przeciwzapalne (NLPZ);
• wady wrodzone naczyń krwionośnych – mogą wpływać na przepływ krwi i podwyższać ciśnienie.

Kto jest zagrożony nadciśnieniem tętniczym? Czynniki ryzyka

Niektóre osoby są bardziej narażone na rozwój nadciśnienia tętniczego ze względu na swoje predyspozycje genetyczne, styl życia oraz inne czynniki zdrowotne. Występowanie nadciśnienia tętniczego jest obserwowane u następujących grup pacjentów:

• osoby z obciążeniem genetycznym – jeśli w rodzinie występowały przypadki nadciśnienia, ryzyko rozwoju tej choroby u danej osoby jest wyższe;
• osoby starsze – ryzyko nadciśnienia wzrasta wraz z wiekiem. U osób powyżej 60. roku życia nadciśnienie jest znacznie częstsze ze względu na zmniejszoną elastyczność naczyń krwionośnych;
• osoby z nadwagą lub otyłością – nadmierna masa ciała zwiększa obciążenie serca i naczyń krwionośnych, co prowadzi do wzrostu ciśnienia krwi.
• osoby narażone na stres – długotrwały stres psychiczny może prowadzić do wzrostu ciśnienia krwi.
• osoby z zaburzeniami metabolicznymi – osoby z cukrzycą są bardziej narażone na rozwój nadciśnienia, zwłaszcza jeśli choroba nie jest dobrze kontrolowana. Co więcej, nieprawidłowe poziomy cholesterolu (wysoki LDL, niski HDL) zwiększają ryzyko nadciśnienia;
• kobiety w ciąży – u niektórych kobiet może rozwijać się nadciśnienie ciążowe, które może prowadzić do stanu przedrzucawkowego.

Nadciśnienie tętnicze – objawy

Nadciśnienie tętnicze często nazywane jest „cichym zabójcą”, ponieważ w wielu przypadkach przez długi czas może przebiegać bezobjawowo. Jednak z czasem, gdy ciśnienie krwi utrzymuje się na wysokim poziomie, mogą pojawić się różne objawy:

• bóle głowy – często zlokalizowane w tylnej części głowy (okolice potyliczne), mogą występować zwłaszcza rano;
• zawroty głowy – uczucie niestabilności i problemy z równowagą, szczególnie przy nagłych ruchach. Podobnie jak bóle głowy są to wczesne objawy nadciśnienia tętniczego;
• zaburzenia widzenia – mroczki przed oczami, zamglone widzenie lub podwójne widzenie;
• kołatanie serca – uczucie szybkiego, nieregularnego bicia serca;
• duszność – problemy z oddychaniem, zwłaszcza podczas wysiłku fizycznego;
• zmęczenie – ogólne uczucie osłabienia i braku energii, które nie ustępuje po odpoczynku;
• krwawienia z nosa – sporadyczne, samoistne krwawienia, które mogą być wynikiem uszkodzenia naczyń krwionośnych w nosie;
• ból w klatce piersiowej – uczucie ucisku lub dyskomfortu, mogące sugerować obciążenie serca;
• szumy uszne – uczucie dzwonienia lub szumu w uszach;
• zaburzenia snu – wiele osób z nadciśnieniem skarży się na trudności z zasypianiem i częste wybudzanie się w nocy.

Nietypowe objawy nadciśnienia tętniczego

U niektórych osób nadciśnienie tętnicze może manifestować się również w sposób nietypowy, co utrudnia jego rozpoznanie. Takie objawy mogą być mylnie przypisywane innym schorzeniom lub codziennym dolegliwościom. Oto kilka nietypowych objawów nadciśnienia:

• zaburzenia poznawcze – problemy z koncentracją i pamięcią, utrudnione myślenie i dezorientacja mogą wskazywać na długotrwałe, nieleczone nadciśnienie, wpływające na funkcje mózgu;
• zaczerwienienie twarzy – zaczerwienienie lub uczucie gorąca na twarzy, zwłaszcza w sytuacjach stresowych;
• problemy trawienne – niespecyficzne dolegliwości żołądkowo-jelitowe, takie jak nudności, wymioty czy bóle brzucha, mogą czasem towarzyszyć wysokiemu ciśnieniu krwi;
• obrzęki kończyn – obrzęki stóp i kostek, które mogą być spowodowane zatrzymywaniem płynów w organizmie przy nadciśnieniu;
• problemy z oddychaniem podczas wysiłku – zadyszka, która pojawia się szybciej niż zwykle, nawet przy niewielkim wysiłku fizycznym;

nadmierne pocenie się – uczucie nadmiernego pocenia się, które nie jest związane z temperaturą otoczenia ani aktywnością fizyczną.