Świerzb – leczenie

Najważniejsze informacje:

• Świerzb jest chorobą zakaźną skóry wywołaną przez świerzbowca ludzkiego.
• Objawy zakażenia świerzbem to przede wszystkim charakterystyczne zmiany skórne, silny świąd i zwiększone ryzyko wtórnych zakażeń.
• Rozpoznanie świerzbu polega na badaniu fizykalnym oraz badaniu pod mikroskopem zeskrobin naskórka.
• W leczeniu świerzbu stosuje się przede wszystkim terapię miejscową oraz odpowiednio dobraną pielęgnację skóry.

Świerzb to choroba zakaźna skóry, która występuje głównie w klimacie tropikalnym i subtropikalnym. Dane epidemiologiczne wskazują, że w krajach rozwiniętych choroba ta dotyka mniej niż 1% populacji. Najbardziej narażone na zakażenie są dzieci oraz osoby z obniżoną odpornością. Sprawdź, jakie są charakterystyczne objawy świerzbu, jak diagnozować tę chorobę i na czym polega leczenie świerzbu.

Jak rozpoznać świerzb? Najnowsze zasady diagnostyki, leczenia i profilaktyki

Diagnoza klasycznej odmiany świerzbu opiera się przede wszystkim na szczegółowym wywiadzie medycznym oraz badaniu fizykalnym pacjenta. Na jednym z końców nory świerzbowcowej, przy pomocy szkła powiększającego, można zaobserwować roztocze w formie ciemnego punkciku. Istnieje możliwość uwidocznienia nory za pomocą roztworu jodyny lub atramentu. W sytuacjach, gdy objawy choroby są nietypowe, konieczne jest potwierdzenie obecności pasożyta lub jego jaj. W tym celu stosuje się mikroskopowe badanie zeskrobin ze skóry. Wówczas do preparatu dodaje się wodorotlenek potasu, który rozpuszcza keratynę, ułatwiając tym samym identyfikację roztoczy lub ich jaj. Należy jednak pamiętać, że w przypadku klasycznej postaci świerzbu (inaczej niż świerzb norweski) metoda ta nie zawsze jest czuła i negatywny wynik nie musi oznaczać braku zakażenia.

W sytuacjach, gdy diagnoza jest utrudniona z powodu nietypowego obrazu klinicznego, pomocne może okazać się badanie histopatologiczne próbki tkanki skórnej. Pozwala ono na wykrycie pasożytów, które penetrują skórę głębiej niż zazwyczaj, czasami aż do granicy między naskórkiem a skórą właściwą.

Wśród nowoczesnych metod diagnostycznych coraz częściej wykorzystuje się dermoskopię (entodermatoskopia), która uważana jest za metodę pośrednią między badaniem makroskopowym a histopatologicznym. Podczas dermoskopii można zaobserwować charakterystyczną, brunatną lub żółtawą strukturę w kształcie trójkąta, która odpowiada przedniej części roztocza. W literaturze medycznej porównuje się ją do kształtu plemnika, odrzutowca z towarzyszącym mu smugą dymu lub trójkątnego szybowca. Dermoskopia jest szczególnie polecana dla dzieci i osób starszych, ponieważ jest to technika łatwa w użyciu, nieinwazyjna, bezbolesna i nie powoduje uszkodzeń skóry. Może być również przydatna w diagnozowaniu świerzbu incognito, ułatwiając lokalizację roztoczy w naskórku.

Świerzb – leczenie

Leczenie świerzbu, zarówno u osób dorosłych, jak i u dzieci, polega na stosowaniu specjalistycznych preparatów do użytku zewnętrznego, dostępnych w formie płynu, szamponu, kremie lub maści. Aby zwiększyć efektywność terapii, zaleca się aplikację leku na oczyszczoną skórę, po kąpieli trwającej dłużej niż 10 minut, co sprzyja lepszemu wchłanianiu substancji aktywnych. Podczas nakładania preparatu, należy pokryć nim całe ciało, ale nie na owłosionej skórze głowy w przypadku dorosłych. Szczególną uwagę powinno się zwrócić na miejsca takie jak fałdy skórne, przestrzenie między palcami, a także okolice intymne.

Wśród leków wykorzystywanych w pierwszej linii terapii wyróżnia się permytrycynę – krem o stężeniu 5%, który charakteryzuje się wysoką efektywnością i jest bezpieczny w użyciu nawet u niemowląt, począwszy od 1. miesiąca życia. Odpowiednią opcją dla dzieci oraz kobiet w ciąży jest stosowanie preparatów z siarką, której stężenie wynosi od 6-10%. W niektórych przypadkach skuteczne są też leki zawierające benzoesan benzylu oraz krotamiton.

Pacjent przestaje być zakaźny już po 1-2 dniach od rozpoczęcia właściwej terapii. Kluczowym elementem w leczeniu świerzbu jest jednoczesne poddanie terapii wszystkich członków rodziny oraz partnerów seksualnych pacjenta, nawet jeśli nie wykazują oni żadnych objawów infekcji. W większości przypadków świerzb jest chorobą, która skutecznie reaguje na leczenie. Jednakże, jeśli nie zostanie podjęta terapia, może on trwać bardzo długo. Warto również zaznaczyć, że nie obserwuje się przypadków samowyleczenia świerzbu.

Jak długo leczy się świerzb u człowieka?

Czas trwania terapii wynosi zwykle od kilku dni do kilku tygodni, w zależności od rozległości zmian skórnych oraz wieku pacjenta. Należy jednak pamiętać o tym, że po zakończeniu terapii niekiedy pojawia się problem utrzymującego się świądu, który może trwać od kilku do kilkunastu tygodni po wyzdrowieniu. Jest to często efekt długotrwałej reakcji zapalnej wywołanej przez alergeny świerzbowca. W takich przypadkach pomocne może okazać się stosowanie emolientów lub leków przeciwhistaminowych, które łagodzą objawy.

Domowe sposoby na świerzb

Leczenie świerzbu jest przeważnie skuteczne i w większości przypadków pozwala na całkowite wyeliminowanie pasożyta bez konieczności ponownego poddawania się terapii. Aby terapia była efektywna, kluczowe jest przestrzeganie kilku ważnych zasad. Istotne jest, aby na w trakcie leczenia świerzbu:

• wyprać w temperaturze co najmniej 50°C wszystkie ubrania, ręczniki oraz pościel;
• wyprasować ubrania gorącym żelazkiem;
• przedmioty, których nie można prać, należy umieścić na okres 7 dni w szczelnie zamkniętych workach foliowych, co pozwoli na zniszczenie wszystkich form świerzbowca.

Niezastosowanie się do tych wytycznych może skutkować ponownym zakażeniem, nawet jeśli leki okazały się efektywne, ponieważ pasożyty mogą przetrwać na tkaninach. Zaleca się również dokładne odkurzenie i sprzątanie domu, aby zminimalizować ryzyko rozprzestrzeniania się świerzbowca na przedmioty codziennego użytku. Higiena osobista i dbałość o czystość otoczenia są niezbędne i dotyczą wszystkich osób mieszkających w gospodarstwie domowym.

Chociaż domowe sposoby na świerzb nie są w stanie zabić świerzbowca, mogą one przynieść ulgę w objawach. Wśród środków łagodzących dolegliwości stosuje się olejki eteryczne, takie jak olejek z drzewa herbacianego czy goździkowy, żel aloesowy, a także kurkumę. Można również zastosować preparaty zawierające cynk, które mają działanie wysuszające. W celu złagodzenia swędzenia, które może utrzymywać się nawet po zakończeniu leczenia, pomocne może być stosowanie emolientów.

Jak poznać, że świerzb jest wyleczony?

Zakończenie świerzbu można rozpoznać po całkowitym złagodzeniu objawów choroby, takich jak silne, uporczywe swędzenie, nasilające się głównie w nocy. Co ważne, jeżeli swędzenie utrzymuje się dłużej niż 2-4 tygodnie lub pojawia się nowa wysypka, należy powtórzyć terapię.

Zakażenie świerzbem – jak uniknąć ponownego zarażenia?

W celu zminimalizowania ryzyka ponownego zachorowania oraz zakażenia innych osób w otoczeniu pacjenta niezwykle istotne jest wdrożenie środków profilaktycznych. Warto pamiętać, że symptomy świerzbu mogą się pojawić z opóźnieniem, nawet do sześciu tygodni po kontakcie z patogenem. Dlatego też zaleca się, aby osoby blisko związane z pacjentem również przeszły proces leczenia, najlepiej jednocześnie z chorym.

Po zakończeniu terapii konieczne jest przestrzeganie higieny osobistej, w tym wymiana odzieży, ręczników oraz pościeli na świeże. W obszarach, gdzie świerzb jest szczególnie rozpowszechniony, takich jak północna Australia czy Wyspy Salomona, skuteczne okazuje się stosowanie profilaktycznego leczenia za pomocą permetryny lub iwermektyny podawanej doustnie.