Świerzb a ugryzienia roztoczy – jak odróżnić?

Najważniejsze informacje:

• Świerzb i roztocze kurzu domowego mogą wywoływać podobne objawy skórne.
• W przypadku świerzbu, powodowanego przez świerzbowca ludzkiego, charakterystyczne objawy zakażenia to przede wszystkim silny świąd skóry, nasilający się w nocy. 
• To, co przypomina ugryzienie przez roztocze, jest w rzeczywistości na alergią na kurz, w którym znajdują się te organizmy. 
• Uczulenie na roztocze kurzu domowego objawia się nie tylko swędzącą wysypką na skórze, ale również wodnistym katarem, napadowym kichaniem i uczuciem drapania w gardle. 
• Świerzb może być wywołany innymi chorobami, z kolei zmiany skórne mylone z ugryzieniami roztoczy – spowodowane pogryzieniem przez inne pasożyty, w tym pluskwy, pchły lub komary.

Zarówno świerzb, jak i roztocze wywołują powszechne problemy skórne, które dają nieprzyjemne objawy i są źródłem dyskomfortu. Choć w obu przypadkach symptomy schorzeń są zbliżone, to różnią się przyczynami i sposobem leczenia. Obalamy częsty mit dotyczący ugryzień przez roztocze oraz wyjaśniamy, jak odróżnić alergię na nie od zakażenia świerzbowcem.

Ugryzienia świerzbowca – jak rozpoznać? 

Świerzb – będący chorobą zakaźną, jest wywołany przez pasożyta znanego jako świerzbowiec ludzki. Jest to wysoce zakaźna infekcja, która może być przekazywana przez bezpośredni kontakt skóry do skóry (również podczas stosunków seksualnych, dlatego infekcje świerzbowcowe klasyfikuje się jako choroby przenoszone drogą płciową). Rzadziej do zakażenia dochodzi poprzez kontakt z przedmiotami codziennego użytku, na przykład ręcznikami, odzieżą czy pościelą. 

Świerzbowiec ludzki żyje w naskórku, drążąc w nim tunele, w których samica składa jaja. Jak wygląda świerzb? Infekcja objawia się intensywnym swędzeniem, które nasila się w nocy. Charakterystyczne są też grudki i drobne pęcherzyki powodujące drapanie. 

Świerzb może występować na dowolnej części ciała, ale często spotykany jest w miejscach, w których skóra jest cieńsza (w warstwie rogowej naskórka) – w fałdach skórnych, na rękach, nadgarstkach, pomiędzy palcami, w okolicach pach, łokci, piersiach. Zajmuje również okolice narządów płciowych. Drapanie zmian może prowadzić do nadkażenia bakteryjnego skóry. 

Świerzb norweski to wysoce zaraźliwa i trudna do wyleczenia odmiana świerzbu. Lokalizuje się on w okolicy grzbietu i twarzy, na owłosionej skórze głowy, na skórze dłoni i podeszwach stóp.

Do leczenia świerzbu stosuje się leki przeciwpasożytnicze, które eliminują roztocza i ich jaja.

Z czym można pomylić świerzb? Infekcja świerzbowcem ludzkim bywa mylona z AZS (atopowe zapalenie skóry), kontaktowym zapaleniem skóry, łojotokowym zapaleniem skóry, opryszczkowatym zapaleniem skóry (choroba Duhringa) i osutką polekową.

Czym są i jak wyglądają roztocze?

Roztocze należą do rodziny pajęczaków, które zamieszkują różnorodne środowiska – niektóre gatunki preferują życie na roślinach, inne w glebie. 

Często spotykanym przedstawicielem roztoczy jest skórożarłoczek skryty (Dermatophagoides pteronyssinus), który odżywia się naskórkiem ludzkim znajdującym się w kurzu domowym, zgromadzonym w pościeli, tapicerce mebli, materacach, kocach, poduszkach, dywanach i innych materiałach.

Roztocze osiągają wymiary między 0,1-0,5 mm długości. Aby więc dostrzec pajęczaki, należy posłużyć się mikroskopem – nie są one widoczne gołym okiem.

Optymalne warunki do rozwoju roztoczy to wysoki poziom wilgotności (ok. 70-80%) oraz stosunkowo wysoka temperatura (ok. 25 stopni Celsjusza). Giną przy temperaturze spadającej poniżej zera lub sięgającej powyżej 60 stopni Celsjusza.

Warto przy tym podkreślić, że roztocze kurzu domowego często błędnie są określane jako roztocza. Jednak druga forma tego terminu (zakończona na „-a”), dotyczy innej grupy organizmów, a dokładnie pewnych roślin. Dlatego też właściwym określeniem dla omawianych pasożytów jest roztocze.

Czy roztocze gryzą ludzi?

To pytanie nurtuje wiele osób – niektóre z nich, z powodu pokrewieństwa z innymi pajęczakami, obawiają się możliwości ukąszenia przez te małe stworzenia. Jednak warto podkreślić, że roztocze nie gryzą ludzi. Bytują na różnych, głównie zakurzonych powierzchniach, a nie na ludzkim ciele. 

Źródłem pożywienia dla roztoczy są fragmenty martwego naskórka – a nie naskórek, który obecnie pokrywa naszą skórę. To sprawia, że nie należy martwić się o ugryzienia przez roztocze.

„Pogryzienia” przez roztocze – objawy alergii na kurz

Obecne w pościeli, kocach czy materacach roztocze, żywiące się ludzkim naskórkiem, mogą wywoływać zmiany skórne u alergików – osób nadwrażliwych na kontakt z alergenami. Na ich skórze mogą pojawiać się wypryski atopowe, które nie są jednak ugryzieniami roztoczy.

Część osób obserwuje u siebie symptomy w postaci zmian skórnych, które wskazują ich zdaniem na ugryzienia roztoczy. Są to jednak objawy uczulenia na te organizmy, a dokładnie na ich odchody. Tak jak w przypadku wielu innych reakcji nadwrażliwości, na skórze osoby uczulonej pojawić się może swędząca wysypka – wyprysk kontaktowy. Zaczerwienienie skóry i małe grudki często występują w grupach, na różnych częściach ciała.

Roztocze kurzu domowego wywołuje szereg objawów alergii, w tym przede wszystkim:

• wodnisty katar,
• alergiczny nieżyt nosa,
• napadowe kichanie – zwłaszcza po wejściu do pomieszczenia z dużą ilością roztoczy,
• drapanie i swędzenie gardła,
• suchy kaszel,
• zaczerwienienie i łzawienie oczu,
• ciągłe zmęczenie,
• senność,
• bóle głowy,
• zaostrzenie astmy (u astmatyków).

Leczenie alergii na kurz i roztocza polega na przyjmowaniu leków antyhistaminowych, które blokują reakcję alergiczną oraz wziewnych glikokortykosteroidów, ograniczających stan zapalny.

Jak odróżnić świerzb od alergii na roztocze?

Odróżnienie świerzbu od alergii na roztocze jest kluczowe dla wdrożenia właściwego leczenia. Świerzb jest spowodowany przez pasożyta – świerzbowca ludzkiego, podczas gdy za objawy alergiczne odpowiadają organizmy bytujące w kurzu domowym, które wywołują reakcję uczuleniową u osób nadwrażliwych.

Zmianom skórnym, charakterystycznym dla infekcji świerzbowcem, w przypadku alergii na kurz towarzyszą również inne objawy, takie jak alergiczny nieżyt nosa czy zapalenie spojówek. 

Świerzb może być zdiagnozowany przez lekarza dermatologa na podstawie obserwacji charakterystycznych objawów na skórze (tzw. tunele świerzbowcowe) oraz wyników testów diagnostycznych (np. badanie dermatoskopowe). Swędzenie przy świerzbie jest bardziej uporczywe.

Z kolei alergia na roztocze jest często diagnozowana przez alergologa na podstawie testów skórnych lub testów krwi w celu określenia obecności przeciwciał IgE skierowanych przeciwko alergenom roztoczy. Ugryzienia roztoczy zazwyczaj występują w grupach i mogą być bardziej rozproszone na skórze niż w przypadku świerzbu.

Ugryzienia na ciele – co, jeśli nie roztocze?

Budząca wątpliwości swędząca wysypka, charakterystyczne bąble, krostki czy plamy to objawy, które mogą świadczyć o kontakcie z innymi pasożytami. 

Roztocze, które wbrew obiegowej opinii – nie gryzą, łatwo pomylić z komarami, aktywnymi zwłaszcza w okresie letnim. Samice komarów kłują ludzi w poszukiwaniu krwi, niezbędnej im do życia i rozmnażania.

Właściciele zwierząt mogą obserwować u siebie również objawy ugryzienia przez pchły. Te niewielkie, skaczące owady, powodują swędzące ugryzienia po nocy, zwykle w okolicy kostek i na nogach.

Możliwe jest też ugryzienie przez pluskwy, które są przenoszone do pomieszczeń z zewnątrz, zwłaszcza ze starymi ubraniami, materacami czy meblami. Objawem ugryzienia pluskwy są małe, płaskie guzki na skórze, z towarzyszącym temu świądem i zaczerwienieniem. Typowe są też ślady krwi na pościeli. 

FAQ

Najczęstsze pytania dotyczące świerzbu a ugryzień roztoczy.