Świerzb – przyczyny, objawy, jak wygląda

Najważniejsze informacje:

• Świerzb to choroba skóry wywołana przez roztocza, które bytują w warstwie rogowej naskórka człowieka.
• Do zakażenia świerzbem dochodzi poprzez bezpośredni kontakt z osobą zakażoną.
• Główne objawy świerzbu obejmują intensywny świąd i wysypkę skórną, nasiloną głównie w nocy.
• Świerzb rozwija się zarówno u osób dorosłych, jak i dzieci. Zmiany skórne są obserwowane na całym ciele, a w szczególności na dłoniach, podeszwach stóp, owłosionej skórze głowy oraz grzbiecie. Świerzb u dzieci pojawia się też na twarzy.

Świerzb to poważna choroba zakaźna skóry, która może dotknąć nie tylko ludzi, ale też zwierzęta. Aby zarazić się pasożytem świerzbowca ludzkiego, konieczny jest kontakt z osobą chorą, u której występują objawy zapalenia skóry, dziury w skórze oraz zaczerwienienie skóry. Dowiedz się, skąd bierze się świerzb i jakie są objawy świerzbu.

Świerzb – co to jest za choroba?

Świerzb jest chorobą zakaźną skóry wywołaną przez roztocza, a dokładnie przez świerzbowca ludzkiego, który może bytować na skórze człowieka i innych ssaków (np. świerzb u psa, świerzb u kota). Do zakażenia dochodzi w wyniku kontaktu z osobą zakażoną. Ze względu na fakt, że jest to choroba wysoce zaraźliwa, źródłem zakażenia rzadko są przedmioty codziennego użytku – roztocza preferują żywiciela w postaci żywego organizmu.

Świerzb jest chorobą, która każdego roku dotyka około 300 milionów osób świecie. Może rozwinąć się zarówno wśród dzieci, jak i osób dorosłych, niezależnie od płci. Uważa się, że szczególnie podatne na infekcję są dzieci i młodzież, zwłaszcza te, u których występują objawy atopowego zapalenia skóry. Rozprzestrzenianiu się choroby sprzyja jednak nie tylko atopowe zapalenie skóry, ale też duże skupiska ludzi (żłobki, przedszkola, domy opieki).

Rodzaje świerzbu

W zależności od postaci świerzbu i rozległości zmian skórnych pacjenci mogą zmagać się z różnymi charakterystycznymi objawami. Wśród nich wymienia się przede wszystkim:

• świerzb pęcherzowy, który dotyka głównie osoby starsze. Na ich skórze pojawiają się drobne pęcherzyki oraz nadżerki, które są łatwo zauważalne;
• świerzb guzkowy, który ujawnia się poprzez pojawienie się na skórze guzków o barwie brunatnej lub fioletowej. Guzki te zazwyczaj lokalizują się w określonych miejscach, takich jak moszna, pośladki czy w fałdach skórnych. Warto zaznaczyć, że guzki te nie zawierają w sobie pasożytów, a ich obecność jest wynikiem reakcji alergicznej, co tłumaczy intensywny świąd towarzyszący tej formie choroby;
• świerzb u dzieci, który najczęściej dotyka dłoni, podeszew stóp oraz owłosionej skórze głowy. Objawia się on drobnymi krostkami lub guzkami. U dzieci zmiany chorobowe pojawiają się też na twarzy, co jest z kolei zjawiskiem rzadko spotykanym u osób dorosłych;
• świerzb osób starszych, który objawia się przede wszystkim świądem. Świąd ten nie jest proporcjonalny do widocznych zmian skórnych, co jest związane z obniżoną odpornością w starszym wieku, przez co objawy skórne mogą być mniej zauważalne.

Jak rozpoznać świerzb norweski?

Świerzbowiec ludzki, który jest odpowiedzialny za wywoływanie świerzbu, w typowej formie choroby obejmuje zazwyczaj obecność nie więcej niż kilkudziesięciu mikroskopijnych pasożytów na skórze. W przypadku świerzbu norweskiego liczba roztoczy na skórze chorego może sięgać nawet kilka tysięcy. Zakażenie w tym przypadku może nastąpić nie tylko poprzez bezpośredni kontakt z zainfekowaną osobą, ale również przez kontakt z przedmiotami, takimi jak pościel czy ręczniki, które są skażone odpadami naskórnymi zawierającymi roztocza.

Świerzb norweski, znany również jako świerzb skorupiasty, często dotyka osoby w podeszłym wieku oraz pacjentów z osłabionym układem odpornościowym, w tym zakażonych wirusem HIV/AIDS, powodując u nich uogólnione zapalenie skóry. Objawy zakażenia w tej odmianie świerzbu to głównie grube, łuszczące się zmiany skórne, które mogą przypominać łuszczycę i rozprzestrzeniać się na duże obszary ciała. Warto zauważyć, że, mimo obecności zmian skórnych, świerzb norweski nie zawsze wywołuje silny świąd skóry, który jest typowym objawem klasycznej formy tej choroby.

Świerzb – przyczyny. Skąd bierze się świerzb?

Do zakażenia świerzbem dochodzi w wyniku działania świerzbowca ludzkiego (łac. Sarcoptes scabiei varietas hominis), który jest przedstawicielem rodziny roztoczy i żyje w naskórku ludzkim. Roztocza te wnikają w skórę, drążąc tunele w warstwie naskórka i składają w nich jaja, co powoduje reakcję alergiczną objawiającą się właśnie uporczywym świądem.

Osoba chora na świerzb jest zakaźna przez cały okres trwania schorzenia. Okres wylęgania choroby, u osób zarażonych po raz pierwszy, uwidacznia się na skórze po upływie około 3 do 6 tygodni od zakażenia. Jeśli jest to kolejna już infekcja objawy widoczne są znacznie szybciej, nawet po 3 dniach. Przez czas wylęgania się choroby nie występują żadne objawy, ale chory może zakażać, zwłaszcza osoby w najbliższym otoczeniu, dlatego na ogół prowadzi się leczenie wszystkich członków rodziny.

Jak rozpoczyna się świerzb?

W początkowej fazie infekcji jednym z najbardziej charakterystycznych objawów jest uporczywe swędzenie, które prowadzi do powstania wysypki. Te nieprzyjemne dolegliwości mogą obejmować rozległe obszary ciała lub być zlokalizowane w określonych miejscach, takich jak okolice nadgarstków, łokci, fałdy skórne przestrzenie międzypalcowe, okolice sutków, talii oraz linii pasa. Dodatkowo może też pojawić się świerzb pod pachami, świerzb pachwin, świerzb na pośladkach.

Początkowe stadium – jak wygląda świerzb w dalszym etapie choroby?

Charakterystyczne objawy świerzbu mogą mieć różną intensywność. W zależności od typu reakcji immunologicznej organizmu i stopnia zaawansowania choroby jest to zwykle:

• intensywne swędzenie skóry – miejscowe, nasilające się nocą (wówczas zwiększa się aktywność pasożytów) i po gorącej kąpieli w wodzie w wysokiej temperaturze;
• przeczosy skórne – niewielkie, podłużne ubytki w skórze, pojawiające się wskutek zadrapania w warstwie rogowej naskórka, gdzie samice składają jaja;
• drobna, czerwona, grudkowa wysypka i zaczerwienienie skóry – najczęstsze miejsca wystąpienia wysypki: dłonie, przestrzenie między palcami, w fałdach skórnych, piersi, narządy płciowe, pośladki, natomiast u dzieci świerzb obejmuje podeszwy stóp i dłonie. Wysypka nie występuje na skórze twarzy, wyjątkiem są niemowlęta. W miarę rozwoju zakażenia grudki zamieniają się w pękające pęcherzyki z płynem surowiczym;
• grudki, pęcherzyki i stan zapalny skóry w miejscu zakażenia;
• zgrubienie i rogowacenie zakażonego naskórka – objawy występujące w zaawansowanym stadium nieleczonej choroby.

Świerzb – objawy i jak wygląda na skórze?

W przypadku pacjentów cierpiących na świerzb dermatolog może zauważyć na skórze specyficzne zmiany chorobowe, znane jako nory świerzbowcowe. Są to drobne tunele w naskórku, które mierzą zaledwie kilka milimetrów, w związku z czym rozpoznanie świerzbu jest możliwe wyłącznie podczas badania dermatoskopowego.

Na skórze pacjenta mogą również pojawiać się rozproszone grudki, nadżerki oraz ślady drapania. Te ostatnie, jeśli są intensywne, mogą prowadzić do powstawania ran, co z kolei zwiększa ryzyko nadkażenia bakteryjnego skóry. Zmiany te najczęściej występują na skórze gładkiej, a rzadziej na owłosionej części głowy, powierzchni dłoni czy podeszwach stóp. U mężczyzn zmiany mogą również przenosić się na okolice narządów płciowych, w tym na prącie i mosznę, manifestując się w postaci guzków. U kobiet natomiast zmiany mogą być zlokalizowane w okolicy brodawek sutkowych.

Warto zwrócić uwagę, że objawy świerzbu mogą być szczególnie nasilone u osób z atopowym zapaleniem skóry. Co więcej, u tych pacjentów świerzb może być mylony z zaostrzeniem ich podstawowej choroby skórnej.