Leki na krztusiec

Najważniejsze informacje:

• W leczeniu krztuśca stosuje się antybiotyki z grupy makrolidów (np. azytromycyna, klarytromycyna), które eliminują bakterie Bordetella pertussis i zmniejszają ryzyko przenoszenia zakażenia na inne osoby. 
• Skuteczność leków na kaszel w przypadku krztuśca bywa ograniczona – wspomniane środki mogą tłumić naturalny odruch kaszlu i zwiększać ryzyko zalegania wydzieliny w drogach oddechowych. 
• Kaszel w przebiegu krztuśca ma charakter napadowy i nieproduktywny (suchy), dlatego stosowanie leków wykrztuśnych rzadko kiedy wiąże się z wyraźną poprawą stanu zdrowia pacjenta.

Podstawę leczenia krztuśca u dzieci i dorosłych stanowi antybiotykoterapia, której celem jest eliminacja bakterii Bordetella pertussis – drobnoustroju odpowiedzialnego za zakażenie. Antybiotyki stosuje się przede wszystkim we wczesnej fazie choroby, aby skrócić okres zakaźności i ograniczyć nasilenie dolegliwości. W leczeniu objawowym krztuśca mogą być stosowane środki przeciwkaszlowe oraz preparaty ułatwiające odkrztuszanie i usuwanie wydzieliny z dróg oddechowych, jednak o ich włączeniu do terapii powinien zawsze decydować lekarz.

Jakie leki na krztusiec są stosowane w terapii? 

Leczenie krztuśca polega na zastosowaniu odpowiednich antybiotyków, przede wszystkim z grupy makrolidów lub – w przypadku przeciwwskazań – kotrimoksazolu (trimetoprim z sulfametoksazolem). Antybiotyki są najskuteczniejsze w pierwszej fazie choroby, tzw. fazie nieżytowej, zanim dojdzie do znacznego uszkodzenia nabłonka dróg oddechowych. 

W późniejszych etapach stosuje się głównie leczenie objawowe, którego celem jest złagodzenie uporczywego kaszlu oraz wspieranie regeneracji organizmu. 

Antybiotyk na krztusiec – podstawa leczenia

Antybiotykoterapię należy wdrożyć możliwie jak najwcześniej – najlepiej w ciągu pierwszych 2 tygodni od pojawienia się objawów. Takie działanie pomoże złagodzić przebieg choroby i skrócić okres zakaźności, zmniejszając ryzyko dalszej transmisji zakażenia. 

W późniejszych fazach choroby, gdy napady kaszlu są już w pełni rozwinięte, antybiotykoterapia nie skraca istotnie trwania objawów klinicznych, ponieważ są one wynikiem działania toksyn bakteryjnych, a nie obecności samych bakterii. Mimo to nadal odgrywa ważną rolę w ograniczaniu zakaźności – pacjent przestaje być źródłem zakażenia już po około 5 dniach terapii antybiotykowej, w porównaniu do około 3 tygodni bez leczenia.

Jaki antybiotyk na krztusiec?

W leczeniu krztuśca najczęściej stosuje się antybiotyki z grupy makrolidów (np. azytromycyny, erytromycyny, klarytromycyny) – są one pierwszym wyborem, zwłaszcza w ciągu pierwszych 2–3 tygodni od wystąpienia objawów. W przypadku ich nietolerancji lub przeciwwskazań do stosowania, leczeniem alternatywnym jest kotrimoksazol.

Antybiotykoterapii nie należy przerywać, nawet jeśli ustępują objawy. Zbyt wczesne odstawienie antybiotyku może prowadzić do nawrotu choroby, rozwoju powikłań (np. zapalenia ucha środkowego czy zaburzeń oddychania spowodowanych niedotlenieniem), a także sprzyjać oporności bakterii.

Krztusiec – antybiotyki z grupy makrolidów 

Makrolidy działają bakteriostatycznie, czyli hamują namnażanie bakterii Bordetella pertussis.

• Azytromycyna – skuteczna zarówno u dzieci, jak i dorosłych. Lek stosuje się zazwyczaj przez 5 dni. To antybiotyk preferowany w leczeniu krztuśca, zwłaszcza w przypadku nasilonych objawów (np. intensywnych napadów kaszlu). Azytromycyna jest dostępna w postaci tabletek, zawiesiny doustnej (syropu) oraz kapsułek. 
• Klarytromycyna – stosowana u dzieci i dorosłych. Standardowy czas leczenia wynosi od 7 do 10 dni. Antybiotyk ten wykazuje skuteczność zwłaszcza we wczesnych stadiach krztuśca oraz w sytuacjach, gdy zastosowanie azytromycyny jest przeciwwskazane. Klarytromycyna występuje w postaci tabletek oraz zawiesiny doustnej (syropu), co umożliwia dostosowanie formy leczenia do wieku i potrzeb pacjenta.
• Erytromycyna – antybiotyk stosowany u pacjentów z alergią na inne makrolidy. Choć jej działanie jest porównywalne do azytromycyny i klarytromycyny, wymaga dłuższego czasu stosowania (zazwyczaj 14 dni), co ogranicza jej zastosowanie w praktyce. Lek występuje w formie tabletek i zawiesiny doustnej, co umożliwia jego podawanie zarówno dzieciom, jak i dorosłym. 

Krztusiec – jaki antybiotyk zastosować, gdy makrolidy są przeciwwskazane? 

Kotrimoksazol to preparat złożony, zawierający dwa składniki aktywne – trimetoprim i sulfametoksazol. Stosuje się go u pacjentów, którzy nie tolerują antybiotyków makrolidowych. 

Działa bakteriobójczo, choć dane wskazują, że jego skuteczność w leczeniu krztuśca może być nieco niższa niż w przypadku makrolidów. Lek jest dostępny w formie tabletek oraz zawiesiny doustnej. 

Zalecany czas leczenia kotrimoksazolem wynosi zazwyczaj 10 dni u dorosłych oraz 5 dni u dzieci powyżej 2. roku życia. 

Jak długo stosuje się antybiotyk na krztusiec u dorosłych i dzieci? 

Leczenie krztuśca u dzieci i dorosłych różni się przede wszystkim długością terapii oraz dostosowaniem dawkowania do wieku oraz masy ciała.

• U dzieci najczęściej stosuje się azytromycynę lub klarytromycynę. Standardowy czas leczenia wynosi zwykle 5–7 dni.
• U dorosłych terapia może trwać nieco dłużej, zwłaszcza w przypadku powikłań, i wynosić od 10 do 14 dni.

Leki na krztusiec łagodzące kaszel 

Stosowanie leków przeciwkaszlowych u pacjentów z krztuścem jest zazwyczaj ograniczone lub przeciwwskazane, szczególnie u małych dzieci, ponieważ kaszel pełni funkcję ochronną i pomaga w oczyszczaniu dróg oddechowych. 

Pobierz aplikację

Receptomat w telefonie!

Dbaj o zdrowie tak jak Ci wygodnie!

Aplikacja Receptomat to innowacyjne rozwiązanie telemedyczne, które pozwala dbać o ciągłość leczenia w prosty sposób. Usługi medyczne są dostępne dla Ciebie przez 7 dni w tygodniu! Umów się na teleporadę, prześlij dokumentację medyczną, ustaw powiadomienia o lekach. Wygodnie, szybko, niezawodnie.

Pobierz naszą aplikację

Leki na krztusiec bez recepty

Preparaty dostępne bez recepty mają za zadanie łagodzić suchy, męczący kaszel oraz wspierać nawilżenie i ochronę błon śluzowych dróg oddechowych.

• Lewodropropizyna – hamuje odruch kaszlowy i zmniejsza napięcie mięśni gładkich oskrzeli. Dostępna w formie syropu, kropli oraz tabletek. Lewodropropizynę można podawać dzieciom powyżej 2. roku życia wyłącznie po konsultacji z lekarzem. Nie zaleca się z kolei jej stosowania u niemowląt z uwagi na brak wystarczających danych dotyczących bezpieczeństwa. U dorosłych dawkowanie powinno być dostosowane do nasilenia objawów.
• Butamirat – skutecznie zmniejsza częstotliwość i nasilenie napadów kaszlu. Jest dostępny w postaci syropu, kropli oraz tabletek. Może być stosowany u dzieci powyżej 6. miesiąca życia, jednak decyzję o jego włączeniu powinien każdorazowo podejmować lekarz. Butamiratu nie należy łączyć z lekami wykrztuśnymi, ponieważ może to prowadzić do zalegania wydzieliny w drogach oddechowych. 
• Wyciąg z liści babki lancetowatej – roślinny preparat o właściwościach łagodzących, osłaniających i przeciwzapalnych. Wpływa korzystnie na błonę śluzową dróg oddechowych, wspomagając leczenie suchego, drażniącego kaszlu. Jest dostępny w postaci syropów, pastylek do ssania oraz ziołowych herbat. Może być stosowany u dzieci powyżej 1. roku życia, jednak w przypadku najmłodszych pacjentów jego włączenie do terapii powinno być skonsultowane z lekarzem, zwłaszcza gdy objawy nie ustępują. 
• Wyciąg z plechy porostu islandzkiego – wykazuje działanie osłaniające i nawilżające na błony śluzowe gardła oraz krtani. Może przynieść ulgę w kaszlu wywołanym podrażnieniem. Jest dostępny w postaci syropów i pastylek do ssania. Uznawany za bezpieczny dla dzieci (zwykle od 4. roku życia), jednak jego skuteczność w leczeniu ciężkiego, napadowego kaszlu charakterystycznego dla krztuśca jest ograniczona. 

Jakie leki na krztusiec na receptę?

Dobór leczenia powinien uwzględniać wiek pacjenta, nasilenie symptomów oraz występowanie chorób współistniejących. Środki przepisywane przez lekarza nie tylko łagodzą objawy krztuśca, ale pomagają także zapobiegać powikłaniom choroby – wymiotom, duszności czy obturacji dróg oddechowych. 

• Leki przeciwwymiotne – w przypadku krztuśca, szczególnie u dzieci, częste i silne napady kaszlu prowadzą do odruchowych wymiotów. W takiej sytuacji lekarz może rozważyć zastosowanie metoklopramidu, który blokuje receptory dopaminowe w ośrodkowym układzie nerwowym, łagodząc nudności i przyspieszając opróżnianie żołądka. Ze względu na ryzyko działań niepożądanych ze strony układu nerwowego metoklopramid stosuje się z dużą ostrożnością wyłącznie u starszych dzieci i dorosłych. Nie jest to lek pierwszego wyboru i nie powinien być stosowany rutynowo.
• Leki poprawiające wentylację płuc (rozszerzające oskrzela) – Zalecane wyłącznie u pacjentów z dusznością, obturacją dróg oddechowych lub podejrzeniem współistniejącej astmy – nie są stosowane rutynowo w leczeniu krztuśca.
  • Budezonid – wziewny glikokortykosteroid o działaniu przeciwzapalnym. Zmniejsza obrzęk błony śluzowej oskrzeli i poprawia oddychanie. W krztuścu stosowany rzadko, głównie u chorych z objawami obturacji lub współistniejącą astmą. 
  • Salbutamol – krótko działający beta2-mimetyk, który rozkurcza mięśnie oskrzeli. Stosowany w nebulizacji lub inhalacji przy duszności lub świszczącym oddechu. 
  • Formoterol – długo działający beta2-mimetyk. Stosowany raczej w chorobach przewlekłych (np. astma, POChP). U pacjentów z krztuścem stosowany sporadycznie, wyłącznie przy współistniejącej obturacji, zazwyczaj w terapii skojarzonej z wziewnym glikokortykosteroidem (GKS). 

„Naturalne” leki wspierające terapię krztuśca

Chociaż naturalne produkty nie zastępują leczenia farmakologicznego, mogą wspomagać łagodzenie kaszlu przy krztuścu poprzez działanie osłaniające i przeciwzapalne. 

• Miód – działa kojąco na błony śluzowe gardła, zmniejsza podrażnienia i może ograniczać napady kaszlu. Nie należy go podawać dzieciom poniżej 1. roku życia ze względu na ryzyko botulizmu.
• Imbir – wykazuje działanie przeciwzapalne i wspiera odporność. Spożywany w formie naparu lub dodatku do herbaty koi podrażnione gardło. Nie ma jednak wystarczających dowodów klinicznych na skuteczność imbiru w leczeniu krztuśca.
• Czosnek – posiada właściwości przeciwbakteryjne i przeciwwirusowe. Może wspierać układ odpornościowy, ale nie zastępuje leczenia przyczynowego (antybiotyków). 
• Herbaty ziołowe (np. z lipy, rumianku, melisy, lawendy) – działają uspokajająco, rozluźniająco oraz przeciwzapalnie (w niewielkim stopniu). Nawilżają gardło i poprawiają ogólne samopoczucie chorego. 
• Syrop z cebuli – domowy sposób na kaszel, który działa kojąco i osłaniająco na błonę śluzową gardła. Traktuje się go jako środek wspomagający, a nie zastępujący farmakoterapię.