Krztusiec w ciąży – szczepienie, objawy, leczenie

Najważniejsze informacje:

• Krztusiec (dawniej koklusz) to bakteryjna infekcja, która może być szczególnie groźna dla kobiet w ciąży oraz ich nowonarodzonych dzieci.
• Charakterystycznym objawem choroby jest długotrwale utrzymujący się suchy, napadowy kaszel, który może powodować zmęczenie i wymioty.
• Leczenie krztuśca w ciąży wymaga stosowania bezpiecznych antybiotyków i leków łagodzących kaszel, które muszą być przepisane przez lekarza prowadzącego.
• Krztusiec w trakcie ciąży może prowadzić do powikłań u matki, a w przypadku przeniesienia na noworodka powodować poważne trudności w oddychaniu, stanowiąc zagrożenie życia.
• Szczepienie na krztusiec w ciąży, przeprowadzane najlepiej między 27. a 36. tygodniem, jest skuteczną profilaktyką dla matki i dziecka – chroni noworodka przed zakażeniem krztuścem w pierwszych miesiącach życia.

Krztusiec to wyjątkowo zakaźna choroba dróg oddechowych, wywołana przez pałeczkę krztuśca (Bordetella pertussis), która może stanowić zagrożenie w czasie ciąży, a zwłaszcza dla nowonarodzonego dziecka. Choć często kojarzony jest z chorobą wieku dziecięcego, coraz częściej dotyka dorosłych, w tym również kobiety w ciąży. W artykule wyjaśniamy, jakie są objawy krztuśca u ciężarnych, jak wygląda leczenie i dlaczego szczepienie w trzecim trymestrze ciąży jest kluczowym elementem ochrony noworodka przed groźnymi powikłaniami.

Zachorowanie na krztusiec w ciąży – objawy

Krztusiec, ostra choroba dróg oddechowych przenoszona drogą kropelkową, przebiega podobnie niezależnie od grupy pacjentów. Jednocześnie może mieć znacznie poważniejsze konsekwencje dla matki i jej dziecka. 

Objawy krztuśca w ciąży to przede wszystkim:

• Kaszel – początkowo suchy, z czasem może przejść w charakterystyczne napady kaszlu, które trwają od kilku do kilkunastu minut. Mogą być bardzo intensywne i wyczerpujące, prowadząc do utraty oddechu. Konsekwencją duszącego kaszlu mogą być wybroczyny na twarzy i spojówkach, nietrzymanie moczu, a nawet złamania żeber.
• Trudności z oddychaniem – z powodu krztuśca kobieta może mieć trudności z normalnym oddychaniem. Długotrwały brak tlenu w organizmie może stanowić zagrożenie dla zdrowia matki i wpływać niekorzystnie na przebieg ciąży. Zwłaszcza w późniejszym etapie ciąży, kiedy macica powiększa się, uciskając na przeponę, oddychanie może stać się jeszcze trudniejsze.
• Wymioty – długotrwałe i intensywne ataki kaszlu mogą prowadzić do wymiotów, co stanowi dodatkowe obciążenie dla organizmu przyszłej mamy. Wymioty mogą także prowadzić do odwodnienia i osłabienia organizmu, co w ciąży może być szczególnie niebezpieczne, ponieważ wpływa na ogólną równowagę elektrolitową i zdrowie rozwijającego się płodu.
• Zmęczenie – kobieta w ciąży, która zmaga się z krztuścem, może odczuwać chroniczne zmęczenie, utrudniające jej codzienne funkcjonowanie. Zmniejszona odporność w ciąży sprawia dodatkowo, że organizm z trudem walczy z infekcją, co może przedłużać czas trwania choroby.

Czy krztusiec w ciąży jest groźny?

Krztusiec w ciąży może być niebezpieczny zarówno dla kobiety, jak i dla jej nienarodzonego dziecka. Choć sama infekcja rzadko prowadzi do bezpośredniego zagrożenia życia przyszłej mamy, może wywołać poważne komplikacje, takie jak przedwczesny poród czy niska masa urodzeniowa dziecka. 

U ciężarnej kobiety choroba może przebiegać ciężej niż u osoby zdrowej, przyczyniając się do rozwoju zapalenia płuc.

Największe ryzyko dotyczy jednak noworodków i niemowląt (do 6. miesiąca życia), które jeszcze nie mogą zostać zaszczepione i są szczególnie narażone na ciężki przebieg choroby, w tym trudności z oddychaniem, bezdech, a nawet zgon. W tej grupie wiele dzieci wymaga hospitalizacji z uwagi na zapalenie płuc i uszkodzenie mózgu.

W skrajnych przypadkach może dojść do groźnych powikłań neurologicznych – m.in. encefalopatii niedotlenieniowej, krwawień wewnątrzczaszkowych, obrzęku mózgu czy napadów drgawkowych.

Z tego względu bardzo ważna jest profilaktyka – szczepienie przeciwko krztuścowi w ciąży (najczęściej w III trymestrze) pozwala matce wytworzyć przeciwciała, które są następnie przekazywane dziecku i chronią je w pierwszych miesiącach życia. To skuteczna metoda ochrony zarówno dla mamy, jak i dla malucha.

Krztusiec w ciąży – leczenie

Leczenie krztuśca w ciąży wymaga wyjątkowej ostrożności, aby zminimalizować ryzyko dla zdrowia zarówno matki, jak i dziecka. 

Z uwagi na możliwość wystąpienia powikłań krztuśca u kobiet w ciąży (a po urodzeniu również u zainfekowanego dziecka), kluczowe znaczenie ma jego szybkie rozpoznanie oraz natychmiastowe rozpoczęcie leczenia.

Właściwa farmakoterapia pod ścisłym nadzorem lekarza pozwala uniknąć poważniejszych komplikacji i wspiera skuteczną walkę z chorobą zakaźną.

Jakie leki na krztusiec w ciąży są bezpieczne?

W przypadku diagnozy krztuśca podstawą jest leczenie farmakologiczne. Przyszłej mamie zalecone mogą zostać przez lekarza: 

• Antybiotyki – azytromycyna uznawana za lek bezpieczny w ciąży. Działa skutecznie w walce z infekcją bakteryjną, a jednocześnie nie stanowi zagrożenia dla zdrowia matki ani płodu.
• Leki łagodzące napadowy kaszel – w celu złagodzenia uciążliwych objawów kaszlu mogą być stosowane leki przepisane przez specjalistę. Ważne jest, aby były one dobrane indywidualnie i przyjmowane pod nadzorem lekarskim, ponieważ nie wszystkie leki dostępne na rynku są bezpieczne w czasie ciąży.

Kiedy należy wykonać szczepienie na krztusiec w ciąży?

Szczepienie na krztusiec w ciąży zaleca się przeprowadzić między 27. a 36. tygodniem ciąży. Jest to optymalny czas, ponieważ w tym okresie odporność wytworzona przez matkę jest przekazywana dziecku przez łożysko, co zapewnia ochronę noworodka przed zakażeniem krztuścem w pierwszych miesiącach życia. 

Szczepienie zabezpiecza maluszka w momencie, gdy jego układ odpornościowy nie jest jeszcze w pełni rozwinięty, a ryzyko infekcji krztuścem jest szczególnie wysokie. 

Warto pamiętać, że szczepienie to jest także korzystne dla samej matki – zmniejsza ryzyko zachorowania na krztusiec i powikłań z tym związanych. O kwalifikacji do szczepienia zdecyduje lekarz POZ.

W uzasadnionych przypadkach zagrożenia przedwczesnym porodem szczepionkę podaje się po ukończeniu 20. tygodnia ciąży.

Szczepienie przeciwko krztuścowi zalecane jest również kobietom planującym ciążę. Dawkę przypominającą należy podawać u osób dorosłych co 10 lat.

Jaka szczepionka na krztusiec w ciąży?

Kobietom w ciąży podawana jest Tdap – skojarzona szczepionka przeciwko błonicy, tężcowi i krztuścowi. Jest to szczepionka uznawana za bezpieczną zarówno dla matki, jak i dla dziecka. 

Odpowiednia profilaktyka za pomocą szczepionki Tdap znacząco zmniejsza ryzyko zachorowania u noworodka i pomaga uniknąć niebezpiecznych konsekwencji związanych z tą infekcją. 

Szczepionka powinna być przyjmowana w każdej ciąży, ponieważ ochrona uzyskana we wcześniejszych latach stopniowo wygasa.

Szczepienie na krztusiec w ciąży – przeciwwskazania

Istnieją przeciwwskazania, które brane są pod uwagę przy kwalifikacji do szczepienia przeciwko krztuścowi:

• alergia na składniki szczepionki – jeśli u kobiety wystąpiła reakcja alergiczna na wcześniejsze dawki szczepionki, nie należy wykonywać szczepienia przeciw krztuścowi w ciąży;
• ostre choroby gorączkowe – w przypadku aktywnej infekcji z gorączką szczepienie należy odłożyć na później, aby nie obciążać organizmu kobiety w ciąży.

Decyzję o wykonaniu szczepienia należy skonsultować z lekarzem prowadzącym ciążę.

Szczepionka na krztusiec w ciąży – możliwe skutki uboczne

Chociaż szczepionka przeciw krztuścowi jest uznawana za bezpieczną, mogą wystąpić pewne skutki uboczne po jej podaniu. Najczęściej są nimi:

• ból i zaczerwienienie w miejscu podania szczepionki – jest to najczęstszy objaw, który zwykle ustępuje po kilku godzinach;
• łagodne objawy grypopodobne – takie jak gorączka, zmęczenie, czy ból głowy. W razie pojawienia się gorączki po szczepieniu należy zażyć paracetamol. 

Te efekty są zazwyczaj krótkotrwałe i nie stanowią zagrożenia ani dla matki, ani dla dziecka. 

Szczepienie na krztusiec w ciąży – powikłania

Powikłania po szczepieniu na krztusiec w ciąży są rzadkie – zazwyczaj nie występują. Większość kobiet nie doświadcza poważnych komplikacji po przyjęciu szczepionki. 

Niemniej jednak każda decyzja o szczepieniu powinna być dokładnie przemyślana i skonsultowana z lekarzem, aby upewnić się, że nie ma żadnych przeciwwskazań do jego przeprowadzenia i że nie występuje ryzyko dla zdrowia matki lub dziecka.

FAQ

Odpowiedzi na najczęstsze pytania dotyczące krztuśca w ciąży.