Leki na astmę

Najważniejsze informacje

• Leki stosowane w astmie dzielą się na doraźne oraz kontrolujące. Te drugie odgrywają istotną rolę w długoterminowej kontroli choroby i zapobieganiu jej zaostrzeniom.
• Leki doraźne, takie jak krótko działające beta2-mimetyki (SABA) – np. salbutamol lub terbutalina – szybko łagodzą objawy astmy, powodując rozkurcz mięśniówki oskrzeli. Nie wpływają jednak na przyczynę choroby, czyli przewlekły stan zapalny w drogach oddechowych.
• Leki kontrolujące, np. glikokortykosteroidy wziewne (ICS) – beklometazon, flutikazon czy budezonid – redukują stan zapalny, poprawiają funkcję płuc i zmniejszają częstość zaostrzeń choroby.
• Długo działające beta2-mimetyki (LABA) – np. formoterol lub salmeterol – są stosowane wyłącznie w skojarzeniu z glikokortykosteroidami wziewnymi. Pomagają w długoterminowej kontroli objawów astmy, jednak same nie działają przeciwzapalnie i nie powinny być używane w monoterapii. 
• W przypadku astmy o ciężkim przebiegu lub opornej na standardową terapię włącza się leki biologiczne – omalizumab, mepolizumab lub benralizumab. Działają one na określone mechanizmy immunologiczne, hamując reakcje zapalne, zwłaszcza w astmie eozynofilowej lub alergicznej. 

W leczeniu astmy wyróżniamy dwa główne typy leków – doraźne oraz kontrolujące. Do najczęściej stosowanych leków doraźnych należą beta2-mimetyki krótko działające (SABA) rozszerzające oskrzela i łagodzące duszności. W przypadku leczenia przewlekłego podstawą są z kolei glikokortykosteroidy wziewne (ICS), które zmniejszają stan zapalny w drogach oddechowych, a także beta2-mimetyki długo działające (LABA) umożliwiające kontrolę nad objawami przez dłuższy czas. Gdy standardowa terapia nie przynosi oczekiwanych rezultatów, u pacjentów z astmą ciężką stosuje się leki biologiczne – nowoczesne przeciwciała monoklonalne działające selektywnie na określone mechanizmy immunologiczne. W niektórych przypadkach, jako terapia wspomagająca, wykorzystywane są leki antycholinergiczne, które pomagają w rozkurczeniu oskrzeli – szczególnie w astmie współistniejącej z przewlekłą obturacyjną chorobą płuc (POChP).

Leki na astmę:

• Seretide 250
• Montelukast Sandoz
• Astmodil
• Seretide Dysk 500
• Asmenol
• Airbufo Forspiro
• Rectodelt
• Seretide Dysk 100
• Flixotide Dysk
• Monkasta

Astma oskrzelowa – leki

Astma oskrzelowa to przewlekła choroba zapalna dróg oddechowych, która wymaga indywidualnie dobranego leczenia, które opiera się na lekach kontrolujących przebieg choroby (przyjmowanych regularnie w celu zapobiegania zaostrzeniom) oraz lekach stosowanych doraźnie w przypadku nagłego wystąpienia objawów. 

• Leki kontrolujące („podtrzymujące”) – pomagają w długoterminowym opanowaniu stanu zapalnego w drogach oddechowych oraz zmniejszają ryzyko napadów astmy. Najczęściej stosowane są wziewne glikokortykosteroidy (ICS, inhaled corticosteroids), które redukują stan zapalny i obrzęk błony śluzowej oskrzeli. W leczeniu umiarkowanej lub ciężkiej astmy mogą być łączone z długo działającymi beta2-mimetykami (LABA, long-acting beta2-agonists). W wybranych przypadkach stosuje się również leki antyleukotrienowe (np. montelukast) oraz leki biologiczne (np. przeciwciała monoklonalne, takie jak: omalizumab, mepolizumab, benralizumab), szczególnie w ciężkich postaciach astmy o podłożu alergicznym lub eozynofilowym.
• Leki doraźne („ratunkowe”) – mają na celu szybkie złagodzenie objawów – duszności, świszczącego oddechu czy kaszlu. Najczęściej stosowane są krótko działające beta2-mimetyki (SABA, short-acting beta2-agonists), np. salbutamol, które działają szybko i rozkurczają mięśnie gładkie oskrzeli. W terapii coraz częściej zaleca się wykorzystywanie połączenia ICS z formoterolem jako leku zarówno podtrzymującego, jak i doraźnego (tzw. strategia SMART, single maintenance and reliever therapy), co zmniejsza ryzyko zaostrzeń i poprawia kontrolę astmy.

Większość leków na astmę, zwłaszcza tych działających przeciwzapalnie, jest dostępna na receptę ze względu na potrzebę nadzoru lekarskiego i potencjalne ryzyko działań niepożądanych. 

Odpowiednio dobrane leczenie farmakologiczne stanowi fundament skutecznej kontroli astmy oskrzelowej. Dzięki właściwej terapii pacjenci mogą prowadzić aktywny tryb życia, unikać nawrotów objawów oraz znacząco zmniejszyć ryzyko zaostrzeń choroby, które często wymagają hospitalizacji. Astma to choroba o zmiennym przebiegu, dlatego szczególnie ważne są regularne wizyty kontrolne oraz indywidualne dostosowywanie leczenia – w zależności od nasilenia objawów, reakcji na stosowaną farmakoterapię oraz wpływu czynników sezonowych.

Astma – leki kontrolujące chorobę

Leki kontrolujące przebieg astmy mają na celu ograniczenie przewlekłego stanu zapalnego w drogach oddechowych. Ich regularne stosowanie pozwala zmniejszyć nasilenie objawów, poprawić wydolność oddechową oraz znacząco zredukować ryzyko zaostrzeń, hospitalizacji, a także zgonów związanych z chorobą.

Do najważniejszych leków kontrolujących astmę należą: 

• wziewne glikokortykosteroidy (ICS, inhaled corticosteroids), 
• długo działające beta2-mimetyki (LABA, long-acting beta2-agonists), 
• leki przeciwleukotrienowe,
• terapie biologiczne (stosowane u pacjentów z ciężką postacią astmy, niewystarczająco reagujących na leczenie standardowe). 

Długo działające beta2-mimetyki wziewne (LABA, long-acting beta2-agonists)

Długo działające beta2-mimetyki to leki rozszerzające oskrzela, które wykazują efekt terapeutyczny utrzymujący się przez 12 godzin lub dłużej. Ich głównym mechanizmem działania jest pobudzanie receptorów beta2-adrenergicznych w mięśniach gładkich oskrzeli, co prowadzi do ich rozkurczu i poprawy drożności dróg oddechowych.

Stosowanie LABA poprawia komfort oddychania, zmniejsza duszność oraz wspomaga kontrolę objawów astmy i przewlekłej obturacyjnej choroby płuc (POChP). Leki te nie mają jednak działania przeciwzapalnego, dlatego nie zastępują terapii glikokortykosteroidami wziewnymi (ICS).

Do najczęściej stosowanych LABA należą:

• formoterol – cechuje się szybkim początkiem działania (zwykle w ciągu 1–3 minut) oraz długotrwałym efektem bronchodilatacyjnym (do 12 godzin); jest stosowany zarówno w leczeniu astmy, jak i POChP.
• salmeterol – działa wolniej (początek po ok. 10–20 minutach), ale utrzymuje efekt terapeutyczny przez około 12 godzin; preferowany w przewlekłej kontroli astmy.

W przypadku astmy długo działające beta2-mimetyki wziewne muszą być zawsze stosowane z glikokortykosteroidami wziewnymi (ICS) – monoterapia LABA jest przeciwwskazana, ponieważ zwiększa ryzyko ciężkich zaostrzeń astmy oraz zgonów. 

W leczeniu POChP z kolei długo działające beta2-mimetyki (LABA) mogą być stosowane samodzielnie lub w połączeniu z innymi lekami rozkurczającymi oskrzela, takimi jak LAMA (long-acting muscarinic antagonists, długo działające leki przeciwcholinergiczne), natomiast w cięższych przypadkach – również z glikokortykosteroidami wziewnymi (ICS). 

Glikokortykosteroidy wziewne (ICS, inhaled corticosteroids)

Glikokortykosteroidy wziewne stanowią podstawę leczenia oraz kontrolowania astmy. Wykazują silne działanie przeciwzapalne w drogach oddechowych, zmniejszają obrzęk błony śluzowej oraz ograniczają nadreaktywność oskrzeli, dzięki czemu prowadzą do zmniejszenia objawów choroby, poprawy czynności płuc oraz obniżenia ryzyka zaostrzeń. 

ICS powinny być stosowane regularnie, codziennie – niezależnie od obecności objawów – już od najłagodniejszych postaci astmy, nawet gdy dolegliwości występują sporadycznie.

Do najczęściej stosowanych ICS należą: flutikazon, budezonid i mometazon. Wymienione glikokortykosteroidy różnią się właściwościami farmakokinetycznymi oraz zastosowaniem klinicznym. 

• Flutikazon – wykazuje silne działanie przeciwzapalne oraz stosunkowo długi czas działania, co umożliwia jego stosowanie raz lub dwa razy dziennie. Jest bardzo skuteczny w kontrolowaniu objawów astmy, szczególnie o umiarkowanym i ciężkim przebiegu. Flutikazon występuje w dwóch postaciach estrowych, które różnią się właściwościami farmakologicznymi, a tym samym profilem działania. Obie formy są stosowane w leczeniu chorób układu oddechowego, np. astmy czy POChP, jednak wybór konkretnej postaci może być dostosowany do indywidualnych potrzeb pacjenta i preferencji dotyczących dawkowania.
  • Furoinian flutikazonu – charakteryzuje się wyższą lipofilnością oraz większym powinowactwem do receptora glikokortykosteroidowego, co przekłada się na jego dłuższe działanie biologiczne. Dzięki temu może być stosowany raz dziennie, co zwiększa wygodę pacjenta i ułatwia mu przestrzeganie zaleceń terapeutycznych. 
  • Propionian flutikazonu – ze względu na nieco krótszy czas działania, wymaga zazwyczaj stosowania dwa razy dziennie. 
• Budezonid – charakteryzuje się szybszym początkiem działania niż flutikazon, jednak działa krócej, co często wymaga podawania go dwa razy dziennie. Może być wykorzystywany w terapii przerywanej, np. w połączeniu z formoterolem w ramach tzw. terapii MART (maintenance and reliever therapy, terapia podtrzymująca i doraźna), co znajduje szczególne zastosowanie w leczeniu astmy o łagodnym oraz umiarkowanym przebiegu.
• Mometazon – wykazuje długotrwałe działanie przeciwzapalne, co pozwala na skuteczną kontrolę objawów astmy przy stosowaniu raz dziennie. Ma niską biodostępność ogólnoustrojową, co oznacza, że jego wchłanianie do krwiobiegu po zastosowaniu wziewnym jest minimalne, co zmniejsza ryzyko niepożądanych działań ogólnoustrojowych. Jest preferowany w leczeniu astmy u pacjentów z umiarkowanymi objawami, zwłaszcza w przypadkach wymagających długotrwałej terapii.

W przypadku długotrwałego stosowania ICS mogą wystąpić działania niepożądane – kandydoza jamy ustnej (pleśniawki), chrypka lub podrażnienie gardła. Aby ograniczyć efekty uboczne, po każdej inhalacji leku zaleca się dokładne płukanie jamy ustnej wodą.

Glikokortykosteroidy doustne

Doustne glikokortykosteroidy są wykorzystywane głównie w przypadku zaostrzeń astmy. W leczeniu przewlekłym ich stosowanie ogranicza się do sytuacji, w których choroba nie jest odpowiednio kontrolowana przy pomocy innych leków przeciwzapalnych, takich jak wziewne glikokortykosteroidy.

• Prednizon i metyloprednizolon – najczęściej stosowane glikokortykosteroidy doustne, które skutecznie zmniejszają stan zapalny i obrzęk w drogach oddechowych, przynosząc szybkie oraz znaczące złagodzenie objawów związanych z astmą.

Mimo że glikokortykosteroidy doustne są bardzo skuteczne, ich przewlekłe stosowanie wiąże się z licznymi działaniami niepożądanymi. Do najczęstszych należą: zwiększone ryzyko infekcji, wzrost ciśnienia krwi, zaburzenia metaboliczne (hiperglikemia, przyrost masy ciała, osteoporoza) oraz ryzyko rozwoju cukrzycy. Stosowanie doustnych glikokortykosteroidów wymaga ścisłej kontroli lekarskiej i powinno obejmować jak najkrótszy okres. 

Leki przeciwleukotrienowe

Leki przeciwleukotrienowe (np. montelukast) hamują działanie leukotrienów – mediatorów zapalnych, które odgrywają istotną rolę w rozwoju stanu zapalnego i skurczu oskrzeli. Leukotrieny są produkowane przez komórki układu odpornościowego (takie jak komórki tuczne i eozynofile) i prowadzą do skurczu oskrzeli, nasilenia stanu zapalnego, zintensyfikowanej produkcji śluzu oraz zwiększonej przepuszczalności naczyń krwionośnych. Leki przeciwleukotrienowe działają poprzez blokowanie tych efektów, co zmniejsza objawy astmy. Dodatkowo są stosowane jako terapia uzupełniająca w astmie alergicznej, zwłaszcza u pacjentów, którzy nie reagują wystarczająco na glikokortykosteroidy lub potrzebują dodatkowego wsparcia w kontroli objawów. 

• Montelukast – agonista receptorów leukotrienów CysLT1, który zmniejsza skurcz oskrzeli, stan zapalny oraz produkcję śluzu. Działa pomocniczo w leczeniu astmy, zmniejszając częstotliwość zaostrzeń, jednak jego rola w długoterminowej kontroli astmy jest mniejsza niż glikokortykosteroidów wziewnych, które są uznawane za leki pierwszego wyboru. Montelukast może być skuteczny w przypadkach astmy alergicznej oraz u dzieci powyżej 2. r.ż. (dostępny w postaci tabletek do żucia oraz granulatów). W leczeniu astmy wysiłkowej z kolei jego skuteczność jest niższa w porównaniu do beta2-mimetyków. Ponadto montelukast stanowi często dodatek do innych terapii, gdy astma jest słabiej kontrolowana. Należy jednak pamiętać o możliwych działaniach niepożądanych leku, np. zaburzeniach nastroju (szczególnie u dzieci i młodzieży). 

Leki biologiczne na astmę – przeciwciała monoklonalne przeciwko IgE

Leki biologiczne to nowoczesna forma terapii stosowana głównie w leczeniu ciężkiej astmy, której nie udaje się skutecznie kontrolować za pomocą wziewnych glikokortykosteroidów i beta2-mimetyków. 

• Omalizumab – przeciwciało monoklonalne skierowane przeciwko immunoglobulinie E (IgE), które wiąże się z wolną IgE, zmniejszając jej stężenie we krwi i hamując aktywację komórek biorących udział w reakcjach alergicznych. Lek ten stosowany jest przede wszystkim u pacjentów z astmą o podłożu alergicznym, u których mimo maksymalnej terapii standardowej nie udaje się uzyskać kontroli objawów ani zapobiec zaostrzeniom choroby.
• Mepolizumab, benralizumab, reslizumab (przeciwko interleukinie 5, IL-5) oraz dupilumab (przeciwko IL-4 i IL-13) – stosowane głównie u pacjentów z astmą eozynofilową lub ciężką astmą typu 2 charakteryzującą się podwyższonym poziomem eozynofili i zapaleniem związanym z odpowiedzią immunologiczną typu 2. 

Leki biologiczne podawane są w formie zastrzyków – najczęściej podskórnych (subkutannych), rzadziej dożylnych. 

Wybór odpowiedniego leku zależy od rodzaju astmy, historii choroby pacjenta oraz preferencji co do częstotliwości wizyt kontrolnych i sposobu podania. Terapia biologiczna wymaga ścisłego nadzoru lekarza, w tym monitorowania pacjenta pod kątem ewentualnych działań niepożądanych, np. reakcji alergicznych. 

Teofilina

Teofilina działa poprzez rozkurczanie mięśni gładkich oskrzeli, co prowadzi do ich rozszerzenia i zmniejszenia duszności. Wykazuje także działanie przeciwzapalne oraz stymulujące ośrodek oddechowy. Stosuje się ją głównie w leczeniu astmy oraz przewlekłej obturacyjnej choroby płuc (POChP), zazwyczaj jako lek drugiego lub trzeciego wyboru, gdy inne terapie nie przynoszą wystarczającej poprawy.

Teofilina jest dostępna m.in. w postaci tabletek o przedłużonym uwalnianiu. Ze względu na wąski indeks terapeutyczny jej przyjmowanie wymaga regularnego monitorowania stężenia leku we krwi. Nawet niewielkie przekroczenie zalecanej dawki może prowadzić do działań niepożądanych – nudności, wymiotów, drżenia mięśni, bólów głowy, zaburzeń rytmu serca, a w cięższych przypadkach – drgawek i arytmii zagrażających życiu.

Z uwagi na ryzyko toksyczności (a także dostępność bezpieczniejszych oraz skuteczniejszych wziewnych beta2-mimetyków i glikokortykosteroidów) teofilina nie jest obecnie zalecana jako leczenie pierwszego wyboru.

Kromony

Kromony (np. kromoglikan sodu) to leki o działaniu przeciwzapalnym stosowane w terapii chorób o podłożu alergicznym, w tym astmy atopowej. Ich mechanizm działania polega na stabilizacji błon komórek tucznych, co zapobiega uwalnianiu mediatorów zapalnych – takich jak histamina, leukotrieny czy prostaglandyny – odpowiedzialnych za wywoływanie reakcji alergicznej. Choć kromony mogą być skuteczne w zapobieganiu objawom, działają wolniej i słabiej niż wziewne glikokortykosteroidy, które są lekami pierwszego wyboru w leczeniu przewlekłej astmy.

Obecnie stosuje się je rzadziej – głównie jako terapię wspomagającą u pacjentów z łagodną postacią astmy, szczególnie u dzieci lub osób nietolerujących glikokortykosteroidów. Ich działanie wykorzystuje się również w leczeniu alergicznego nieżytu nosa i alergicznego zapalenia spojówek.

Leki przeciwhistaminowe

Leki przeciwhistaminowe dostępne bez recepty – cetyryzyna, loratadyna czy desloratadyna – są powszechnie stosowane w leczeniu objawów alergii – kataru siennego, swędzenia oczu, kichania czy pokrzywki.

U pacjentów z astmą, u których współistnieje alergiczny nieżyt nosa, przeciwhistaminiki przynoszą dodatkowe korzyści. Poprzez łagodzenie objawów alergicznych poprawiają komfort oddychania i pośrednio wspomagają kontrolę astmy. Alergeny środowiskowe – pyłki roślin, roztocza kurzu domowego czy sierść zwierząt – mogą nasilać zarówno objawy alergii, jak i astmy. Przeciwhistaminiki zmniejszają reakcję alergiczną, m.in. poprzez ograniczenie obrzęku błon śluzowych nosa i górnych dróg oddechowych.

Należy jednak podkreślić, że leki przeciwhistaminowe nie są skuteczne w leczeniu samej astmy, ponieważ nie wpływają na przewlekły stan zapalny oskrzeli. Astma wymaga leczenia przeciwzapalnego – przede wszystkim wziewnymi glikokortykosteroidami (GKS). W razie potrzeby stosuje się również wziewne leki rozszerzające oskrzela (beta2-mimetyki krótko i długo działające). 

U pacjentów z astmą i alergicznym nieżytem nosa zastosowanie leków przeciwhistaminowych może ułatwić kontrolę objawów alergii oraz zmniejszyć pośrednio częstość zaostrzeń astmy. 

Astma – leki doraźne

Leki doraźne odgrywają istotną rolę w sytuacjach nagłych, gdy dochodzi do nasilenia objawów astmy – duszności, kaszlu czy świszczącego oddechu. Ich podstawowym zadaniem jest szybkie rozkurczenie mięśni gładkich oskrzeli, co umożliwia swobodniejsze oddychanie i przynosi szybką ulgę.

Choć leki te skutecznie łagodzą objawy, nie wpływają na przewlekły stan zapalny w drogach oddechowych, który stanowi istotę astmy. Z tego powodu ich stosowanie powinno zawsze być połączone z leczeniem kontrolującym, przede wszystkim glikokortykosteroidami wziewnymi (ICS).

Nadmierne stosowanie krótko działających beta2-mimetyków (SABA) może wskazywać na niewystarczającą kontrolę choroby i wiąże się ze zwiększonym ryzykiem zaostrzeń, hospitalizacji, a nawet zgonu z powodu astmy. Zgodnie z aktualnymi wytycznymi GINA (Global Initiative for Asthma, Globalna Inicjatywa na Rzecz Zwalczania Astmy) preferowaną strategią leczenia jest stosowanie terapii skojarzonej ICS + formoterol – zarówno jako leczenia kontrolującego, jak i doraźnego (tzw. terapia MART, maintenance and reliever therapy). Takie podejście zmniejsza częstość zaostrzeń, pozwala na lepszą kontrolę choroby, a także ogranicza potrzebę stosowania SABA. 

Leki rozszerzające oskrzela – krótko działające beta2-mimetyki wziewne (SABA, short-acting beta2-agonists) 

Krótko działające beta2-mimetyki to najczęściej stosowane leki doraźne w terapii astmy. Działają szybko, rozszerzając oskrzela poprzez stymulację receptorów beta2-adrenergicznych w mięśniach gładkich oskrzeli, co poprawia przepływ powietrza i zmniejsza nasilenie objawów. Główni przedstawiciele tej grupy to salbutamol i fenoterol. Leki te są dostępne w formie inhalatorów ciśnieniowych, proszkowych lub roztworów do nebulizacji.

Salbutamol zaczyna działać w ciągu 3–5 minut, a jego efekt utrzymuje się przez 4–6 godzin. Fenoterol ma podobny profil działania, choć przy wyższych dawkach może powodować więcej działań niepożądanych (tachykardia, drżenia, bóle głowy, zawroty głowy oraz ryzyko hipokaliemii). Leki te łagodzą duszność, świszczący oddech i kaszel. Ze względu na szybkość działania i skuteczność w nagłych sytuacjach krótko działające beta2-mimetyki są nieocenione w kontrolowaniu ataków astmy.

Co ważne, ich stosowanie nie powinno zastępować terapii kontrolującej chorobę, ponieważ nie leczą one procesu zapalnego w drogach oddechowych. Zgodnie z aktualnymi wytycznymi GINA używanie wyłącznie krótko działających beta2-mimetyków, bez uwzględnienia leczenia przeciwzapalnego (np. glikokortykosteroidami wziewnymi), nie jest już zalecane, ponieważ wiąże się z większym ryzykiem zaostrzeń i hospitalizacji. Preferowane jest stosowanie kombinacji ICS + formoterol (LABA o szybkim początku działania) również jako leczenia doraźnego, co zmniejsza ryzyko zaostrzeń i poprawia kontrolę nad chorobą.

Leki antycholinergiczne

Leki antycholinergiczne (cholinolityki) blokują receptory muskarynowe, głównie M3, w mięśniach gładkich oskrzeli, co prowadzi do ich rozkurczu oraz zmniejszenia wydzielania śluzu, a tym samym ułatwia przepływ powietrza. Są szczególnie przydatne w leczeniu pacjentów z astmą i przewlekłą obturacyjną chorobą płuc (POChP), ponieważ pomagają w utrzymaniu drożności dróg oddechowych i zmniejszają objawy duszności.

• Ipratropium bromek – krótko działający lek przeciwcholinergiczny (SAMA, short-acting muscarinic antagonist) często stosowany doraźnie w nebulizacji, zwłaszcza w połączeniu z beta2-mimetykami (np. ipratropium + salbutamol). Działa po 15 minutach, z maksymalnym efektem po 1–2 godzinach, który utrzymuje się przez 4–6 godzin. Dzięki synergicznemu działaniu z beta2-mimetykami może stanowić skuteczną opcję w leczeniu zaostrzeń astmy lub POChP.
• Tiotropium – lek z grupy LAMA (long-acting muscarinic antagonist, długo działający antagonista muskarynowy), którego działanie utrzymuje się przez ponad 24 godziny. Ze względu na długotrwały efekt nie jest stosowany doraźnie. W astmie znajduje zastosowanie głównie w przypadkach trudnych do kontrolowania, szczególnie u pacjentów z częstymi zaostrzeniami. Znacznie częściej jest jednak wykorzystywany w leczeniu POChP (przewlekłej obturacyjnej choroby płuc). 

Jak dobrać leki w przebiegu astmy?

Leczenie astmy jest skomplikowane i wymaga indywidualnego podejścia. Ważne jest zarówno stosowanie leków doraźnych (SABA), jak i regularne leczenie kontrolujące (ICS, LABA). Monitorowanie skuteczności terapii, techniki inhalacyjnej oraz objawów choroby jest niezbędne do utrzymania astmy pod kontrolą oraz zapobiegania jej zaostrzeniom. 

Lekarz dopasowuje farmakoterapię na podstawie nasilenia objawów, stopnia zaawansowania choroby, reakcji organizmu na leczenie oraz występowania ewentualnych schorzeń współistniejących. Dobór odpowiednich leków na astmę wymaga ciągłej oceny odpowiedzi pacjenta na terapię. Specjalista może dostosować leczenie w zależności od skuteczności i ewentualnych działań niepożądanych. Jeśli pacjent doświadcza częstych zaostrzeń lub niekontrolowanych objawów, lekarz zmieni środki kontrolujące, dostosuje ich dawki lub włączy inne preparaty wspomagające. 

Celem leczenia jest osiągnięcie jak najlepszej kontroli nad chorobą, co oznacza brak objawów astmy w ciągu dnia oraz brak konieczności stosowania SABA częściej niż dwa razy w tygodniu. W najlepszym przypadku pacjent powinien być w stanie prowadzić normalne życie, nie obawiając się zaostrzeń i nie ograniczając swojej aktywności fizycznej.

Zasady stosowania leków na astmę

Skuteczna terapia astmy opiera się na kilku ważnych zasadach dotyczących stosowania leków, które pomagają utrzymać chorobę pod kontrolą. 

• Stosowanie leków kontrolujących regularnie – wziewne glikokortykosteroidy (ICS) należy przyjmować codziennie, nawet w okresach bezobjawowych. Ich regularne stosowanie zmniejsza stan zapalny w drogach oddechowych i zmniejsza ryzyko zaostrzeń.
• Sięganie po leki doraźne wyłącznie w razie potrzeby – krótko działające beta2-mimetyki (SABA) powinny być stosowane tylko w przypadku wystąpienia nagłych objawów. Należy także pamiętać, że nadużywanie SABA bez leczenia przeciwzapalnego może prowadzić do pogorszenia stanu zdrowia. 
• Rozważenie terapii skojarzonej – zgodnie z aktualnymi wytycznymi GINA u pacjentów z łagodną astmą zaleca się stosowanie terapii skojarzonej (ICS + formoterol) – jako leczenia doraźnego – zamiast samego SABA. Umożliwia to lepszą kontrolę stanu zapalnego i zmniejszenie ryzyka zaostrzeń.
• Przestrzeganie zaleceń lekarza – należy ściśle przestrzegać zaleceń specjalisty dotyczących dawkowania i schematu stosowania leków, co zapewni skuteczność terapii oraz zminimalizuje ryzyko działań niepożądanych.
• Monitorowanie objawów i stosowanie planu działania – regularne obserwowanie objawów astmy oraz stosowanie indywidualnego planu postępowania (tzw. astma action plan) umożliwia szybką reakcję w przypadku pogorszenie stanu zdrowia i pozwala na optymalizację leczenia.
• Dostosowanie leczenia w porozumieniu z lekarzem – w razie potrzeby specjalista może zmodyfikować terapię (np. zmienić lek, zwiększyć lub zmniejszyć jego dawkę), dopasowując ją do aktualnego stanu pacjenta, dzięki czemu możliwa będzie optymalna kontrola nad objawami choroby. 

Wziewy (leki wziewne) na astmę – kiedy i jak stosować?

Leki wziewne dostarczają substancji czynnych bezpośrednio do płuc, co pozwala na szybsze działanie i mniejsze ryzyko działań niepożądanych w porównaniu do leków doustnych. Wziewy są stosowane zarówno w codziennej terapii kontrolującej przebieg choroby, jak i doraźnie – w przypadku nagłego nasilenia objawów. Regularność stosowania leków przeciwzapalnych (np. glikokortykosteroidów wziewnych) jest fundamentalna dla utrzymania astmy pod kontrolą i zapobiegania zaostrzeniom, nawet gdy objawy są nieobecne. Leki rozszerzające oskrzela są z kolei przeznaczone do używania doraźnego, w przypadku nagłych objawów astmy, ponieważ ich nadużywanie może maskować brak kontroli nad chorobą. Połączenie różnych leków (np. leki łączone) z kolei bywa konieczne w przypadkach bardziej zaawansowanej astmy, gdzie jedna forma terapii nie wystarcza do zapewnienia pełnej kontroli nad objawami. 

O czym należy pamiętać w przypadku konieczności stosowania leków wziewnych?

• Wybór odpowiedniego inhalatora – dzieci, osoby starsze lub pacjenci z trudnościami manualnymi mogą wymagać urządzenia ułatwiającego aplikację leku (np. komory inhalacyjne). W razie wątpliwości warto skonsultować się z lekarzem lub farmaceutą, który dobierze odpowiedni sprzęt i zademonstruje technikę inhalacji. 
• Prawidłowe techniki inhalacji – inhalatora należy używać prawidłowo, aby lek dotarł bezpośrednio do płuc. Technika inhalacji różni się w zależności od rodzaju inhalatora (np. ciśnieniowe inhalatory dozujące, inhalatory proszkowe, nebulizatory), a błędna synchronizacja wdechu z aktywacją inhalatora może znacząco wpłynąć na skuteczność leczenia. 
• Higiena – po użyciu inhalatora warto przepłukać usta wodą, aby zmniejszyć ryzyko podrażnienia jamy ustnej oraz rozwoju grzybicy (szczególnie przy stosowaniu glikokortykosteroidów wziewnych).

Jaki inhalator w astmie do podawania leków wziewnych?

Wybór odpowiedniego inhalatora powinien być skonsultowany z lekarzem, który pomoże dobrać urządzenie najlepiej dopasowane do indywidualnych potrzeb pacjenta, jego wieku, sprawności fizycznej oraz rodzaju stosowanego leku. Na rynku dostępne są różne rodzaje inhalatorów. 

Inhalatory ciśnieniowe z dozownikiem (MDI, metered-dose inhaler) 

Są najczęściej stosowane w leczeniu astmy. Wymagają jednak odpowiedniej techniki użycia – wdech musi być skoordynowany z naciśnięciem inhalatora, co może stanowić wyzwanie dla dzieci, osób starszych lub pacjentów z ograniczeniami koordynacyjnymi. Aby ułatwić korzystanie z MDI, zaleca się stosowanie tzw. komór inhalacyjnych (spacers), które pozwalają na swobodne wykonanie wdechu po uwolnieniu dawki leku, zwiększając jego skuteczność i zmniejszając ryzyko działań niepożądanych.

Inhalatory proszkowe (DPI, dry powder inhaler) 

Są łatwiejsze w użyciu, ponieważ nie wymagają koordynacji wdechu z uruchomieniem urządzenia. Działają tylko przy odpowiedniej sile wdechu, co pozwala na ich skuteczne wykorzystanie przez pacjentów, którzy mają trudności z precyzyjnym użyciem inhalatora ciśnieniowego. Należy jednak pamiętać, że osoby bardzo osłabione lub z ciężką obturacją mogą mieć trudność z wygenerowaniem odpowiednio silnego wdechu.

Nebulizatory 

Rozpylają lek w postaci mgiełki, co ułatwia wdychanie substancji czynnej. W przeciwieństwie do MDI i DPI nebulizatory nie wymagają aktywnego wdechu czy koordynacji ruchów. Są szczególnie przydatne u małych dzieci, osób starszych lub w stanach zaostrzenia astmy, kiedy pacjent ma ograniczoną zdolność do efektywnej inhalacji. Wymagają jednak dłuższego czasu podawania leku i zazwyczaj są mniej poręczne niż przenośne inhalatory.