Najważniejsze informacje:

• Świszczący oddech to dźwięk przypominający świst, który może występować podczas wdechu (stridor) lub wydechu (wheezing). Powstaje w wyniku zwężenia dróg oddechowych, co utrudnia przepływ powietrza.
• Świszczący oddech może być objawem astmy oskrzelowej lub infekcji dróg oddechowych, np. przewlekłego zapalenia oskrzeli, zapalenia płuc bądź przeziębienia. Niekiedy może być też oznaką przewlekłej obturacyjnej choroby płuc (POChP) lub zachłyśnięcia treścią pokarmową.
• Świst oddechowy u dziecka jest zwykle wynikiem wirusowego zapalenia krtani, reakcji alergicznej lub obecności ciała obcego w drogach oddechowych.
• Leczenie świszczącego oddechu zależy od źródła dolegliwości i może obejmować terapię farmakologiczną oraz domowe sposoby, np. picie napojów nawilżających śluzówkę oraz inhalacje.

W medycynie wyróżnia się dwa rodzaje szmerów oddechowych – te prawidłowe oraz te występujące w stanach patologicznych, czego przykładem jest świszczący oddech. Świst wydechowy i wdechowy mogą mieć różne nasilenie, a także wskazywać na różne przyczyny. Dowiedz się, jak rozpoznać świszczący oddech i na czym polega jego leczenie?

Co to znaczy świszczący oddech?

Świst oddechowy (ICD-10: R06.1, czyli świst krtaniowy) to dźwięk, który powstaje w wyniku przepływu powietrza przez zwężone drogi oddechowe. Szmery oddechowe pojawiają się, gdy powietrze przechodzi przez kolejne odcinki układu oddechowego, takie jak krtań, tchawica, oskrzela, oskrzeliki i pęcherzyki płucne. W przypadku świszczącego oddechu zwężenie światła dróg oddechowych utrudnia swobodny przepływ powietrza, co prowadzi do charakterystycznego dźwięku przypominającego świst.

Co ważne, intensywność dźwięku świszczącego oddechu może się różnić. W łagodniejszych przypadkach lekarz słyszy go wyłącznie przy osłuchiwaniu klatki piersiowej stetoskopem, natomiast w bardziej zaawansowanych sytuacjach usłyszeć go mogą osoby znajdujące się w pobliżu chorego.

Przyczyny świszczącego oddechu

Do nieprawidłowych szmerów oddechowych może dojść zarówno podczas wdechu, jak i wydechu. W zależności od fazy oddychania możemy mieć do czynienia ze świstem wdechowym lub świszczącym wydechem. W niektórych przypadkach, szczególnie przy poważniejszych sytuacjach zwężenia dróg oddechowych, świszczący oddech może występować w obu fazach oddychania, mając charakter mieszany.

Świszczący oddech przy wdechu (świst wdechowy)

Świszczący oddech przy wdechu, znany również jako stridor, pojawia się, gdy zwężeniu ulegają górne drogi oddechowe – krtań, gardło oraz górna część tchawicy. Przyczyną tego typu świstu mogą być różne problemy, takie jak:

• porażenie strun głosowych – może prowadzić do dysfunkcji fałdów głosowych, co utrudnia przepływ powietrza przez krtań, powodując świst podczas wdechu;
• zmiany zapalne krtani i tchawicy – infekcje, takie jak zapalenie krtani, mogą prowadzić do obrzęku, który zwęża drogi oddechowe i skutkuje stridorem;
• ucisk na tchawicę z zewnątrz – różne czynniki zewnętrzne, jak powiększone węzły chłonne, guzki lub inne struktury uciskające na tchawicę, mogą powodować trudności w oddychaniu, zwłaszcza przy wdechu;
• obecność ciała obcego w górnych drogach oddechowych – ciało obce w krtani lub tchawicy może blokować przepływ powietrza, prowadząc do głośnego świstu podczas wdechu;
• nowotwory dróg oddechowych – łagodne zmiany rozrostowe lub nowotwory w obrębie krtani czy tchawicy mogą powodować zwężenie dróg oddechowych, co prowadzi do słyszalnego świstu.

Stridor, czyli świszczący oddech przy wdechu, może być głośny i słyszalny dla otoczenia. Jego obecność może świadczyć o obturacji krtani lub tchawicy, a także o dysfunkcji strun głosowych. Ważne jest, aby różnicować stridor z innymi stanami, takimi jak astma, które również może powodować świszczący oddech, jednak zwykle o innej lokalizacji i charakterystyce.

Świszczący oddech przy wydechu (świst wydechowy)

Świszczący oddech przy wydechu, określany też jako wheezing, jest wynikiem zwężenia dolnych dróg oddechowych, takich jak oskrzela i oskrzeliki. Do najczęstszych przyczyn wydechowego świszczenia należą:

• astma – choroba, w której dochodzi do przewlekłego zapalenia dróg oddechowych i ich zwężenia, co utrudnia wydech i prowadzi do charakterystycznego świszczącego oddechu. Astma jest jedną z głównych przyczyn świszczącego wydechu;
• przewlekłe zapalenie oskrzeli – stan zapalny w obrębie oskrzeli, który prowadzi do ich zwężenia i trudności w wydychaniu powietrza. Może towarzyszyć przewlekłemu kaszlowi i produkcji plwociny;
• przewlekła obturacyjna choroba płuc (POChP) – grupa chorób płuc, w tym przewlekłe zapalenie oskrzeli i rozedma płuc, które powodują utrudniony przepływ powietrza i świszczący oddech, zwłaszcza przy wydechu;
• zachłyśnięcie treścią pokarmową – przypadkowe przyjęcie jedzenia lub płynów do dróg oddechowych może prowadzić do ich częściowego zablokowania, co skutkuje trudnościami w wydychaniu powietrza i pojawieniem się świstu wydechowego.

W skrajnych przypadkach świszczący wydechu może być także objawem poważniejszych stanów, takich jak niewydolność serca, refluks żołądkowo-przełykowy czy zatorowość płucna, które mogą prowadzić do zaburzeń w przepływie powietrza przez dolne drogi oddechowe.

Kaszel i świszczący oddech – o czym mogą świadczyć?

Kaszel i świszczący oddech to objawy, które mogą występować razem i wskazywać na różne problemy zdrowotne związane z układem oddechowym, takie jak stany zapalne, infekcje czy przewlekłe choroby dróg oddechowych. Najczęściej wynika to z takich przypadłości jak:

• astma oskrzelowa – kaszel, zwłaszcza w nocy lub rano, a także świszczący oddech to klasyczne objawy astmy. W wyniku zaostrzenia choroby drogi oddechowe stają się węższe, co utrudnia przepływ powietrza i powoduje charakterystyczny dźwięk przy oddychaniu. Astma może także powodować uczucie duszności i wywoływać kaszel, zwłaszcza w reakcji na alergeny lub czynniki drażniące;
• przewlekła obturacyjna choroba płuc – jednym z głównych objawów POChP jest przewlekły, świszczący kaszel, któremu może towarzyszyć wzmożona produkcja plwociny, a także świszczący oddech, zwłaszcza przy wydechu. W wyniku zwężenia dróg oddechowych powietrze nie przepływa swobodnie, co powoduje trudności w oddychaniu;
• zapalenie oskrzeli – przewlekłe zapalenie oskrzeli może objawiać się kaszlem, który trwa przez kilka tygodni, a także świszczącym oddechem. W wyniku stanu zapalnego drogi oddechowe mogą być zwężone, co utrudnia przepływ powietrza i wywołuje świszczący dźwięk przy oddychaniu. W ostrych przypadkach zapalenia oskrzeli kaszel może być produktywny, z wydzielaniem plwociny;
• infekcje wirusowe i bakteryjne – przeziębienie, grypa, czy wirusowe zapalenie oskrzeli mogą powodować kaszel i świszczący oddech. Objawy te mogą towarzyszyć też infekcjom bakteryjnym, np. w przebiegu zapalenia płuc. W takich przypadkach kaszel często występuje wraz z gorączką, bólem w klatce piersiowej i ogólnym osłabieniem;
• alergie – zwłaszcza alergie związane z układem oddechowym mogą prowadzić do suchego kaszlu i świszczącego oddechu. W przypadku alergii na pyłki, kurz czy sierść zwierząt dochodzi do podrażnienia dróg oddechowych, co skutkuje trudnościami w oddychaniu;
• zachłyśnięcie treścią pokarmową – szczególnie jeśli część ciała obcego utknie w tchawicy lub oskrzelach. Może to powodować nagłe problemy z oddychaniem, a także uczucie duszności i uporczywy kaszel;
• zatorowość płucna – rzadkie zjawisko, które może objawiać się kaszlem, czasem świszczącym oddechem oraz dusznością. Zator płucny, czyli zablokowanie tętnicy płucnej przez skrzeplinę, ogranicza przepływ krwi w płucach, co może prowadzić do trudności w oddychaniu.

Jak brzmi świszczący oddech?

Świszczący oddech to charakterystyczny dźwięk, który przypomina świst lub szum.

• Świst wdechowy brzmi jak głośne, wysokie świszczenie, które pojawia się podczas wdychania powietrza. 
• Świst wydechowy występuje podczas wydychania powietrza. Może być bardziej niski i „mielący”, przypominający dźwięk przepływającego powietrza przez wąski kanał.

Świszczący oddech u dziecka – czy to objaw choroby?

Świszczący oddech u dzieci może budzić niepokój u rodziców, jednak w wielu przypadkach jest to objaw stosunkowo powszechny, zwłaszcza w okresie infekcji wirusowych. W takich sytuacjach świszczący oddech często towarzyszy kaszlowi, katarowi oraz gorączce, stanowiąc część objawów przeziębienia lub innych infekcji górnych dróg oddechowych. Chociaż może być niepokojący, zazwyczaj jest przejściowy i ustępuje wraz z leczeniem infekcji.

Pamiętajmy jednak, że świszczący oddech u dzieci może być też wynikiem innych, bardziej przewlekłych problemów zdrowotnych. Najczęstszą przyczyną świstów u dzieci jest astma oskrzelowa. Drogi oddechowe dziecka są bardziej wrażliwe i skurczone, co powoduje trudności w przepływie powietrza, prowadząc do charakterystycznego świszczenia. Podobnie wygląda to w przypadku alergii lub refluksu – drogi oddechowe dziecka mogą ulegać podrażnieniu, co skutkuje świszczącym oddechem.

Świszczący oddech nie jest rzadkością także u niemowląt. U noworodków układ oddechowy rozwija się stopniowo, dlatego przejściowe trudności w oddychaniu, w tym lekkie świsty, mogą występować w pierwszych tygodniach życia.

Wszystkie przypadki świszczącego oddechu u dziecka, niezależnie od wieku, warto skonsultować z pediatrą. Nawet jeśli objawy wydają się łagodne, warto monitorować stan dziecka, ponieważ niektóre przypadki mogą wymagać szybkiej interwencji. Jeśli świsty nasilają się lub zaczynają utrudniać oddychanie dziecka, szczególnie jeśli pojawia się duszność, rodzice powinni natychmiast udać się do lekarza.

Co na świszczący oddech? Jak leczyć?

W rozpoznaniu świszczącego oddechu pomocne jest przede wszystkim badanie osłuchowe ze stetoskopem oraz badania dodatkowe, w tym:

• RTG i TK klatki piersiowej;
• spirometria;
• badania krwi, w tym morfologia.

Po ustaleniu przyczyny leczenie świszczącego oddechu jest dostosowane do konkretnej choroby. Może obejmować zarówno leczenie farmakologiczne, jak i zastosowanie metod wspomagających. W przypadku świszczącego oddechu wywołanego astmą lekarz najczęściej przepisuje:

• sterydy wziewne, takie jak glikokortykosteroidy, które działają przeciwzapalnie i pomagają zmniejszyć obrzęk dróg oddechowych;
• leki rozszerzające oskrzela, które ułatwiają przepływ powietrza, dostosowywane do stopnia nasilenia objawów.

Połączenie tych dwóch rodzajów leków jest skuteczne w kontrolowaniu objawów astmy i przeciwdziałaniu zaostrzeń tej choroby.

W stanach nagłych najważniejsze jest niezwłoczne udrożnienie dróg oddechowych. W takich sytuacjach stosuje się:

• adrenalinę w przypadku wstrząsu anafilaktycznego;
• leki zmniejszające obrzęk śluzówki;
• usuwanie ciała obcego w drogach oddechowych, jeśli to ono jest przyczyną świszczącego oddechu;
• leki rozkurczające oskrzela w celu ułatwienia oddychania.
• dopływ tlenu za pomocą maski tlenowej, aby poprawić saturację organizmu.

Przewlekłe świsty związane z chorobami takimi jak astma czy POChP wymagają regularnego leczenia, które polega na stosowaniu leków zmniejszających objawy i zapobiegających zaostrzeniom choroby. W przypadku POChP, oprócz leków rozszerzających oskrzela ważne jest także stosowanie tlenoterapii i rehabilitacji oddechowej.

Jeżeli z kolei za świsty oddechowe odpowiada podgłośniowe zapalenie krtani (krup) czy mononukleoza zakaźna, leczenie ma charakter objawowy. Najważniejsze jest zapewnienie odpowiedniego nawilżenia powietrza i utrzymywanie optymalnej temperatury w pomieszczeniu. Czasami zimne powietrze może pomóc złagodzić objawy stridoru, szczególnie u dzieci. W takich przypadkach, jeśli infekcja nie prowadzi do powikłań bakteryjnych, organizm zwykle samodzielnie zwalcza wirus.

Domowy sposób na świszczący oddech

W niektórych przypadkach świszczący oddech u dziecka lub osoby dorosłej można próbować złagodzić w domu, zwłaszcza jeśli objawy nie zagrażają życiu i zdrowiu chorego. Najważniejsze pod tym względem jest:

• nawilżanie powietrza;
• nawodnienie organizmu
• unikanie alergenów i substancji drażniących, np. dymu tytoniowego;
• spożywanie ciepłych napojów;
• przyjmowanie odpowiedniej pozycji podczas snu (ważne w przypadku świszczącego oddechu w pozycji leżącej);
• inhalacje solą fizjologiczną.

FAQ

Odpowiedzi na najczęściej zadawane pytania dotyczące świszczącego oddechu.