Najważniejsze informacje:

• Atak astmy, czyli nagłe zaostrzenie objawów choroby, polega na zwężeniu dróg oddechowych z powodu reakcji zapalnej.
• Napad może być wywołany przez alergeny, zanieczyszczenia powietrza, infekcje, stres, wysiłek fizyczny lub zmiany temperatury.
• Objawy ataku astmy to: duszność, świszczący oddech, kaszel i uczucie ucisku w klatce piersiowej, szczególnie nasilające się w środku nocy.
• Czas trwania ataku zależy od jego nasilenia i dostępności odpowiedniego leczenia. Może trwać od kilku minut do kilku godzin.
• Należy natychmiast zastosować inhalator z lekiem rozszerzającym oskrzela (np. salbutamol), a w razie braku poprawy wezwać pomoc medyczną.
• Nieleczony atak może prowadzić do niewydolności oddechowej i uszkodzenia płuc, a w skrajnych przypadkach – do śmierci.

Astma (dychawica oskrzelowa) zalicza się do najczęściej występujących chorób przewlekłych i ma charakter napadowy. Atak astmy to nagłe, groźne pogorszenie jej objawów, które prowadzi do zwężenia dróg oddechowych, utrudniając swobodny przepływ powietrza do płuc. Może być wywołany przez różne czynniki – od alergenów, takich jak kurz czy pyłki, po stres, infekcje czy zmiany pogodowe. Objawami ataku są duszność, świszczący oddech, kaszel i uczucie ucisku w klatce piersiowej. Choć czas trwania ataku może wynosić od kilku minut do kilku godzin, bez odpowiedniego leczenia stan zdrowia pacjenta może się pogorszyć. Tłumaczymy, jak rozpoznać atak astmy, jakie środki zaradcze podjąć oraz jaką pomoc medyczną wezwać, jeśli objawy nie ustępują.

Co to jest atak astmy?

Atak astmy, określany również jako napad astmy oskrzelowej, to gwałtowne pogorszenie się objawów tej choroby, które prowadzi do zwężenia dróg oddechowych. Do ataku dochodzi w sytuacji zaostrzenia stanu zapalnego w oskrzelach, które charakteryzują się nadmierną reaktywnością. 

Podczas ataku, zapalenie oskrzeli staje się bardziej intensywne, a skurcz mięśni gładkich powoduje, że średnica dróg oddechowych zmniejsza się, co znacznie utrudnia oddychanie. Może to prowadzić do objawów takich jak duszność, kaszel oraz uczucie ściskania w klatce piersiowej. 

Napad astmy jest spowodowany przez różne czynniki wyzwalające, takie jak:

• alergeny, np. pyłki roślin, kurz domowy, sierść zwierząt,
• zanieczyszczenie powietrza, w tym dym tytoniowy,
• infekcje dróg oddechowych,
• warunki pogodowe, np. zimne powietrze, różnica wilgotności,
• wysiłek fizyczny, zwłaszcza w zimnym lub suchym powietrzu,
• czynniki emocjonalne, jak stres czy silne emocje.

Atak astmy oskrzelowej, jeśli nie jest odpowiednio leczony, może prowadzić do niewydolności oddechowej i uszkodzenia płuc z powodu przewlekłego zapalenia dróg oddechowych. Długotrwałe napady mogą zwiększać ryzyko infekcji dróg oddechowych.

W skrajnych przypadkach, brak odpowiedniej reakcji na atak astmy może przyczynić się do śmierci, zwłaszcza jeśli atak jest ciężki i nie zostanie szybko zwalczony.

Jak wygląda atak astmy? Objawy

Objawy ataku astmy mogą różnić się w zależności od jego nasilenia, ale zwykle pojawiają się nagłe. 

Wczesne objawy mogą być subtelne, jednak w miarę postępu ataku stają się bardziej nasilone i mogą prowadzić do znacznego dyskomfortu, a nawet zagrożenia zdrowia. 

Najczęstsze symptomy zaostrzenia astmy to:

• Atak duszności – uczucie trudności w oddychaniu, szczególnie przy wdechu. Chory może mieć wrażenie jakby powietrze nie mogło dotrzeć do jego płuc, powodując wrażenie duszenia się. Napady duszności są jednym z najbardziej charakterystycznych objawów ataku astmy.
• Kaszel – zwykle suchy, nasila się w nocy lub rano, kiedy drogi oddechowe są najbardziej wrażliwe. Może być uporczywy i często towarzyszy mu uczucie, że nie można wydmuchać powietrza. Zwykle występuje w odpowiedzi na kontakt z alergenami lub zanieczyszczeniami powietrza.
• Świszczący oddech – charakterystyczny dźwięk wydobywający się podczas oddychania, szczególnie przy wydechu. Jest wywołany zwężeniem dróg oddechowych. Może być wyraźnie słyszalny zarówno przez osobę chorującą, jak i otoczenie.
• Ucisk w klatce piersiowej – osoby cierpiące na astmę mogą odczuwać ściskanie w okolicy klatki piersiowej. To uczucie nacisku na klatkę piersiową może nasilać się w czasie ataku, powodując poczucie paniki i trudności w kontrolowaniu oddechu.

W bardziej intensywnych przypadkach napad astmy oskrzelowej może prowadzić do bezdechu, czyli całkowitego braku możliwości oddychania, co stanowi realne zagrożenie życia. 

Objawy te mogą występować samodzielnie lub w połączeniu z innymi objawami, takimi jak bladość skóry czy sinica (niebieskawe zabarwienie skóry, szczególnie wokół ust), co może wskazywać na niedotlenienie organizmu.

Napad astmy oskrzelowej w nocy

Napad astmy oskrzelowej w nocy jest szczególnie powszechny. Z powodu zmniejszonego w tym czasie przepływu powietrza i chłodniejszej temperatury, układ odpornościowy może reagować intensywniejszym stanem zapalnym w drogach oddechowych, prowadząc do zaostrzenia objawów. 

W nocy organizm produkuje więcej wydzieliny w drogach oddechowych, co utrudnia oddychanie. Osoby z astmą mogą skarżyć się na kaszel i odczuwać duszność, które utrudniają sen i prowadzą do wybudzania się w nocy. 

Nocne ataki spowodowane są nie tylko zmiennością temperatury, ale również pozycją ciała podczas snu, która sprzyja zaleganiu wydzieliny.

W nocy częściej dochodzi do reakcji na alergeny obecne w pościeli, kurzu lub roztoczach, co może pogłębiać objawy astmy. 

Istnieje również zjawisko tzw. „astmy nocnej”, które wiąże się z naturalnym rytmem ciała i wyższym poziomem kortyzolu w ciągu dnia, który pomaga kontrolować stan zapalny.

Ile trwa atak astmy?

Czas trwania ataku astmy może być różny w zależności od jego nasilenia i szybkości zastosowania odpowiednich środków zaradczych. Napad może trwać od kilku minut do kilku godzin, a w niektórych przypadkach objawy mogą utrzymywać się dłużej, np. przez całą noc.

Długotrwałe napady, które nie ustępują po kilku godzinach, wymagają pilnej interwencji medycznej. W cięższych przypadkach atak może rozwinąć się w stan wymagający interwencji medycznej, jeśli nie zostanie odpowiednio szybko opanowany.

Zwykle objawy ustępują po podaniu leków rozszerzających oskrzela, ale ważne jest, aby nie ignorować długotrwałych lub nawracających napadów, ponieważ mogą one prowadzić do powikłań, takich jak niewydolność oddechowa czy trwałe uszkodzenie dróg oddechowych. 

Atak astmy – robić? Jakie leki podać?

W przypadku napadu astmy najważniejsze jest szybkie działanie, które pozwoli na złagodzenie objawów i zapewnienie odpowiedniego przepływu powietrza do płuc. 

Osoba chora zawsze powinna mieć przy sobie leki na atak astmy, czyli inhalator rozszerzający oskrzela.

Leki kontrolujące przebieg choroby pomagają w rozszerzeniu dróg oddechowych, co poprawia przepływ powietrza i zmniejsza trudności w oddychaniu.

Szybko działające leki rozszerzające oskrzela (beta2-mimetyki)

Szybko działające leki rozszerzające oskrzela są podstawowymi lekami stosowanymi w przypadku nagłego napadu astmy oskrzelowej. Należy je zastosować natychmiast, gdy pojawią się pierwsze objawy w postaci duszności lub świszczącego oddechu. 

Działają one bardzo szybko, zazwyczaj w ciągu kilku minut, rozszerzając mięśnie gładkie wokół dróg oddechowych, co umożliwia swobodniejszy przepływ powietrza.

Salbutamol, formoterol, bromek ipratropium – popularne leki tego typu, dostępne są w postaci inhalatora. Umożliwia to szybkie i precyzyjne podanie leku bezpośrednio do dróg oddechowych.

Leki sterydowe

Leki sterydowe, takie jak prednizolon czy budezonid, stosowane są w przypadku bardziej ciężkich napadów astmy, które nie ustępują po zastosowaniu leków rozszerzających oskrzela.

Preparaty z tej grupy działają przeciwzapalnie, redukując obrzęk i stan zapalny w drogach oddechowych. W przeciwieństwie do leków rozszerzających oskrzela, ich działanie jest długotrwałe i może potrwać od kilku godzin do kilku dni.

W przypadku napadu astmy, leki sterydowe mogą być podawane doustnie lub w formie inhalacji. W cięższych przypadkach, w warunkach szpitalnych, mogą być aplikowane dożylnie.

Co zrobić, jeśli atak nie ustępuje?

Jeśli objawy nie ustępują mimo zastosowania leków rozszerzających oskrzela, konieczna może być interwencja medyczna – np. podanie silniejszych leków lub zastosowanie tlenoterapii w szpitalu.

W przypadku nasilenia objawów i braku poprawy, należy natychmiast skontaktować się z lekarzem lub udać się do najbliższego szpitala.

Atak astmy bez inhalatora. Pierwsza pomoc

Jeśli osoba doświadczająca napadu astmy nie ma przy sobie inhalatora, należy niezwłocznie wezwać pomoc medyczną.

Ważne jest zachowanie spokoju – panika może pogorszyć stan osoby cierpiącej na astmę, ponieważ zwiększa poziom stresu. Ten z kolei może dodatkowo nasilić objawy, takie jak duszność czy świszczący oddech.

Warto przypomnieć osobie z astmą, aby oddychała powoli i głęboko, co może pomóc jej w opanowaniu napadu. Istotne jest zapewnienie choremu dostępu do świeżego powietrza.

Zalecane jest też utrzymanie osoby w pozycji siedzącej, z rękami opartymi na kolanach. Ta pozycja ułatwia rozluźnienie mięśni oddechowych i pomaga w lepszym oddychaniu. Warto także zadbać, aby chory nie leżał, ponieważ może to dodatkowo utrudnić oddychanie.

W sytuacjach, gdy dostęp do inhalatora jest niemożliwy, szybka reakcja i wezwanie pomocy mogą uratować życie.

Domowe sposoby na atak astmy

Domowe sposoby na atak astmy nigdy nie zastępują leków i profesjonalnej opieki medycznej. Są to raczej metody wspomagające właściwe leczenie, które mogą przynieść ulgę, jednak nie powinny być traktowane jako jedyny sposób radzenia sobie z napadem astmy.

Do najczęstszych metod łagodzenia objawów w warunkach domowych należą:

• Inhalacje solankowe – pomocne w nawilżeniu dróg oddechowych i łagodzeniu skurczu oskrzeli. Wdychanie pary solankowej może działać kojąco na błonę śluzową i ułatwić oddychanie w przypadku podrażnienia dróg oddechowych.
• Ciepłe napoje – picie ciepłej herbaty z miodem lub imbiru może przynieść ulgę w przypadku podrażnienia dróg oddechowych, pomagając w rozluźnieniu oskrzeli i złagodzeniu kaszlu. Ciepłe płyny pomagają w nawilżeniu gardła i zmniejszeniu uczucia suchości w drogach oddechowych.
• Unikanie alergenów – jeśli atak astmy został wywołany przez alergeny, takie jak kurz, pyłki roślin czy dym tytoniowy, warto unikać kontaktu z nimi. Przykładowo, zamknięcie okien w czasie wysokiego stężenia pyłków w powietrzu lub regularne wietrzenie pomieszczeń w celu pozbycia się alergenów może pomóc w zmniejszeniu ryzyka ataku.

Domowe sposoby powinny być traktowane jako uzupełnienie leczenia farmakologicznego, a w przypadku astmy oskrzelowej o nasilających się objawach, zawsze należy skontaktować się z lekarzem lub udać się do szpitala.

FAQ

Najczęstsze pytania dotyczące ataku astmy.