Najważniejsze informacje:

• Astma sercowa, inaczej dychawica sercowa, to zespół objawów ze strony układu oddechowego, które spowodowane są niewydolnością serca, a nie problemami z oskrzelami, jak ma to miejsce w klasycznej astmie oskrzelowej.
• Główną przyczyną choroby jest niewydolność lewej komory serca, która prowadzi do zastoju krwi w płucach. Może mieć to związek z chorobami układu krążenia, w tym chorobą wieńcową, nadciśnieniem tętniczym lub wadami zastawkowymi.
• Objawy dychawicy sercowej obejmują m.in.: duszności, kaszel (często z pienistą plwociną), świszczący oddech i uczucie ucisku w klatce piersiowej. Objawy nasilają się zwłaszcza w nocy lub po wysiłku, gdy zwiększa się obciążenie serca.
• Leczenie dychawicy sercowej polega na kontrolowaniu choroby podstawowej serca poprzez leki moczopędne, rozszerzające naczynia i wzmacniające pracę serca. W ostrych przypadkach konieczna jest hospitalizacja i tlenoterapia, a w skrajnych przypadkach niewydolności – interwencja kardiologiczna, np. operacja zastawki serca.

Astma sercowa to poważne schorzenie, które może zagrażać zdrowiu lub życiu. Charakterystyczne dla niej są nocne napady duszności, w których ulgę przynosi m.in. zmiana pozycji. Wynika to z zastoju krwi w płucach, spowodowanego niewydolnością serca i prowadzącego do obrzęku płuc i utrudnionego oddychania. Jak rozpoznać astmę sercową i na czym polega jej leczenie?

Co to jest astma sercowa?

Astma sercowa (ICD 10: 150.1) to stan chorobowy związany z zastoinową niewydolnością serca, który objawia się napadową dusznością spowodowaną zastojem krwi w płucach. W przeciwieństwie do klasycznej astmy oskrzelowej nie jest to choroba o podłożu alergicznym ani zapalnym, lecz wynika z problemów z funkcjonowaniem serca, zwłaszcza lewej komory.

Dychawica oskrzelowa dotyka najczęściej osoby starsze, zwłaszcza z chorobami układu sercowo-naczyniowego, takimi jak nadciśnienie tętnicze czy choroba wieńcowa. W odróżnieniu od astmy oskrzelowej, która jest związana ze skurczem oskrzeli i odpowiedzią immunologiczną, w astmie sercowej głównym problemem jest zastój płynów w płucach prowadzący do duszności.

Przyczyny astmy sercowej. Skąd się bierze duszność sercowa?

Główną przyczyną astmy sercowej jest niewydolność lewej komory, która nie jest w stanie efektywnie transportować krwi dalej do aorty i reszty organizmu. W efekcie płyn zaczyna zalegać w płucach, utrudniając wymianę gazową i powodując obrzęk. W rezultacie dochodzi do nagłych epizodów duszności, występujących zwykle nocą.

Do rozwoju dychawicy sercowej przyczyniać się mogą różne choroby serca, takie jak:

• choroba wieńcowa – niedostateczne ukrwienie serca prowadzi do osłabienia jego pracy, co może skutkować niewydolnością i zastojem krwi w płucach;
• nadciśnienie tętnicze – długotrwałe wysokie ciśnienie obciąża serce, osłabiając jego zdolność do pompowania krwi, co może prowadzić do obrzęku płuc i duszności;
• zapalenie mięśnia sercowego – stan zapalny osłabia funkcję serca, co może prowadzić do zaburzeń krążenia i nagromadzenia płynów w płucach, wywołując duszność;
• zaburzenia rytmu serca – zawał serca czy migotanie przedsionków może powodować nieregularny przepływ krwi i sprzyja jej zaleganiu w płucach;
• wady anatomiczne serca – wrodzone lub nabyte uszkodzenia, np. zwężenie lub niedomykalność zastawek, utrudniają prawidłowy przepływ krwi i mogą prowadzić do niewydolności serca;
• schorzenia układu oddechowego – choroby, takie jak przewlekła obturacyjna choroba płuc (POChP), rozstrzenie oskrzeli czy bezdech senny, mogą nasilać objawy astmy sercowej;
• zaburzenia metaboliczne – kwasica metaboliczna, np. w przebiegu cukrzycy, może wpływać na funkcjonowanie układu krążenia i sprzyjać wystąpieniu astmy sercowej;
• infekcje wirusowe – mogą prowadzić do skurczu oskrzeli i zaostrzenia objawów u osób z osłabionym sercem;
• czynniki emocjonalne – silny stres lub nerwica mogą wywołać epizody duszności w wyniku pobudzenia układu nerwowego i zwiększonego obciążenia serca.

Astma sercowa – objawy

Astma sercowa objawia się przede wszystkim nagłymi napadami duszności, które najczęściej występują w nocy lub w pozycji leżącej. W wyniku zaburzonego przepływu krwi i jej zastoju w płucach pojawia się silne uczucie braku powietrza, które zmusza chorego do zmiany pozycji na siedzącą lub stojącą. Charakterystyczne jest również wrażenie ucisku w klatce piersiowej, które może przypominać objawy typowej astmy oskrzelowej.

Do innych typowych objawów astmy sercowej należą:

• suchy, uporczywy kaszel – często występuje na początku ataku duszności, a w późniejszym stadium może pojawić się odkrztuszanie pienistej plwociny, czasem podbarwionej na różowo;
• świszczący oddech – w trakcie ataku pacjent może odczuwać trudności z oddychaniem, którym towarzyszą świsty i furczenia;
• nadmierne pocenie się – chorego często oblewa zimny pot, co wynika z nagłego wzrostu wysiłku organizmu w próbie przywrócenia prawidłowego oddychania;
• bladość skóry i sinica – skóra, zwłaszcza na dłoniach, stopach i wokół ust, może stawać się blada lub sinawa, co jest oznaką niedotlenienia;
• osłabienie i uczucie zmęczenia – ze względu na niedostateczne dotlenienie organizmu pacjent może odczuwać chroniczne zmęczenie, a w skrajnych przypadkach nawet zawroty głowy i omdlenia;
• kołatanie serca – czasami epizodom astmy sercowej towarzyszą przyspieszony oddech oraz zaburzenia rytmu serca, co może powodować uczucie nierównego lub przyspieszonego bicia serca.

Napady astmy sercowej i uczucie duszności zazwyczaj ustępuje po kilkudziesięciu minutach od zmiany pozycji ciała, ponieważ zmniejsza się wtedy napływ krwi do płuc. Jeśli jednak objawy nie ustępują lub pojawia się odkrztuszanie różowej plwociny, konieczna jest natychmiastowa pomoc medyczna, ponieważ może to świadczyć o obrzęku płuc, który stanowi zagrożenie życia.

Astma sercowa – jak diagnozować?

Pierwszym krokiem w diagnostyce jest szczegółowy wywiad medyczny, podczas którego lekarz zapyta o częstotliwość i okoliczności występowania duszności, obecność chorób sercowo-naczyniowych oraz innych dolegliwości, takich jak kaszel, kołatanie serca czy zmęczenie. Diagnostyką astmy sercowej zajmują się głównie kardiolog i pulmonolog, ponieważ objawy mogą przypominać astmę oskrzelową lub inne choroby płuc.

Aby postawić prawidłową diagnozę i określić stopień niewydolności serca, stosuje się następujące badania:

• osłuchanie klatki piersiowej – lekarz sprawdza obecność trzeszczeń nad płucami, które mogą świadczyć o zaleganiu płynu w pęcherzykach płucnych;
• spirometria – pozwala ocenić wydolność płuc i wykluczyć astmę oskrzelową jako przyczynę duszności;
• echokardiografia (USG serca) – badanie oceniające funkcjonowanie lewej komory serca, wykrywające wady zastawkowe i ewentualne zastoje krwi w krążeniu płucnym;
• EKG (elektrokardiogram) – rejestruje aktywność elektryczną serca i może wykazać arytmie, niedokrwienie serca lub inne zaburzenia wpływające na jego pracę;
• RTG klatki piersiowej – obrazuje powiększenie serca, przekrwienie naczyń płucnych lub ewentualny obrzęk płuc;
• badania krwi – oznaczenie poziomu BNP (peptydu natriuretycznego) pomaga ocenić stopień niewydolności serca, a gazometria krwi pozwala określić poziom tlenu i dwutlenku węgla w organizmie;
• testy czynnościowe płuc – wykonywane w celu oceny funkcji oddechowej, chociaż mogą dać inny wynik niż w przypadku astmy oskrzelowej.

W niektórych przypadkach może być konieczna bardziej szczegółowa diagnostyka, np. tomografia komputerowa klatki piersiowej, aby lepiej zobrazować płuca i serce.

Jak leczyć astmę sercową?

Leczenie astmy sercowej skupia się na eliminacji przyczyny niewydolności serca oraz łagodzeniu objawów choroby. W przeciwieństwie do leczenia astmy oskrzelowej nie stosuje się tutaj klasycznych leków rozkurczających oskrzela, ponieważ problem wynika z zaburzeń krążenia, a nie stanu zapalnego w drogach oddechowych.

Podstawowe metody leczenia obejmują:

• leczenie przyczynowe – jeśli to możliwe, podejmuje się działania mające na celu poprawę funkcjonowania serca, np. leczenie choroby wieńcowej, korektę wad zastawkowych czy regulację rytmu serca (np. wszczepienie rozrusznika). W najcięższych przypadkach konieczny może być przeszczep serca;
• farmakoterapia – stosowane leki mają na celu poprawę pracy serca, zmniejszenie obciążenia krążenia płucnego oraz zapobieganie gromadzeniu się płynów w płucach;
• terapia wspomagająca – w niektórych przypadkach stosuje się tlenoterapię, a u pacjentów z istotnym nadciśnieniem tętniczym zaleca się także zmiany stylu życia, w tym dietę o ograniczonej podaży soli i płynów.

Astma sercowa – leki

Leczenie farmakologiczne astmy sercowej obejmuje głównie leki stosowane w terapii niewydolności serca. Do najważniejszych należą:

• inhibitory konwertazy angiotensyny (ACEI) – rozszerzają naczynia krwionośne, obniżają ciśnienie tętnicze i zmniejszają obciążenie serca;
• beta-blokery – spowalniają rytm serca, poprawiają jego wydolność i zmniejszają zapotrzebowanie na tlen;
• antagoniści aldosteronu – ograniczają zatrzymywanie sodu i wody, co zmniejsza ryzyko obrzęku płuc;
• leki moczopędne (diuretyki) – pomagają w usuwaniu nadmiaru płynów z organizmu, redukując objawy duszności;
• inhibitory receptora angiotensyny (ARB) – stosowane, gdy pacjent nie toleruje ACEI;
• glikozydy nasercowe (np. digoksyna) – poprawiają kurczliwość serca i regulują rytm serca;
• iwabradyna – stosowana w celu obniżenia częstości akcji serca, gdy beta-blokery nie są wystarczająco skuteczne lub są przeciwwskazane.

W przypadku ciężkich napadów duszności konieczne może być zastosowanie tlenoterapii, a u osób z istotnymi zaburzeniami rytmu serca czasami wdrażane są bardziej zaawansowane metody leczenia, np. wszczepienie kardiowertera-defibrylatora.

Astma sercowa – leczenie domowe

Leczenie niefarmakologiczne astmy sercowej obejmuje zmiany w stylu życia, które mogą wspomóc funkcjonowanie serca i poprawić jakość życia pacjenta. Szczególnie ważne są tu:

• zmiana diety i kontrola płynów – zbilansowana dieta jest istotna w leczeniu astmy sercowej, ponieważ odpowiednie odżywianie wspomaga pracę serca i układ krążenia. Pacjenci powinni ograniczyć spożycie soli do 2-3 g na dobę, ponieważ nadmiar sodu w organizmie może prowadzić do zatrzymywania wody i nadmiernego obciążenia serca. Dieta powinna być również uboga w produkty wysoko przetworzone i tłuste czerwone mięso, a bogata w warzywa, owoce, zdrowe tłuszcze oraz pełnoziarniste produkty;
• aktywność fizyczna i kontrola masy ciała – umiarkowane ćwiczenia, takie jak spacery, mogą poprawić krążenie, zwiększyć pojemność płuc oraz zmniejszyć ryzyko wystąpienia zaostrzeń. Ważne jest jednak, aby aktywność fizyczna była dostosowana do stanu zdrowia pacjenta, aby nie obciążała serca zbytnio. Równie istotne jest utrzymanie prawidłowej masy ciała – nadwaga oraz otyłość dodatkowo obciążają serce, co może prowadzić do nasilenia objawów;
• unikanie picia alkoholu i palenia papierosów – w leczeniu dychawicy sercowej ważne jest zrezygnowanie z palenia tytoniu oraz spożywania alkoholu, ponieważ może to nasilać objawy niewydolności serca i pogarszać ogólne samopoczucie;
• unikanie stresu, zdrowy sen – pacjenci powinni dbać o regularny, zdrowy sen oraz unikać sytuacji stresowych;
• naturalne wsparcie leczenia – niektóre rośliny lecznicze mogą działać wspomagająco na serce i układ krążenia. Rośliny, takie jak korzeń kozłka lekarskiego (waleriana), melisa, głóg, szyszka chmielu, liść naparstnicy purpurowej, konwalia majowa oraz jemioła, wykazują właściwości uspokajające oraz wspierające serce. Należy jednak pamiętać, aby przed ich użyciem skonsultować się z lekarzem, aby uniknąć niepożądanych interakcji z lekami.

Profilaktyka astmy sercowej

Astma sercowa jest poważnym schorzeniem, które może prowadzić do licznych problemów zdrowotnych. Z tego powodu tak ważne jest wczesne wykrycie objawów oraz przestrzeganie zaleceń lekarskich, aby kontrolować stan zdrowia pacjenta i zapobiec ewentualnym powikłaniom.

W profilaktyce choroby szczególnie ważne są:

• regularne wizyty kontrolne u specjalistów;
• szczepienia profilaktyczne, w tym m.in. przeciwko pneumokokom i grypie;
• kontrola masy ciała;
• unikanie stosowania leków, które mogą prowadzić do zatrzymywania wody w organizmie, takich jak glikokortykosteroidy czy niesteroidowe leki przeciwzapalne (NLPZ);
• odpowiednie leczenie infekcji sezonowych.

FAQ

Odpowiedzi na najczęściej zadawane pytania dotyczące astmy sercowej.