Niewydolność żylna – co to, objawy, leczenie

Najważniejsze informacje

• Niewydolność żylna to stan, w którym krew nie jest prawidłowo odprowadzana z kończyn dolnych do serca, co prowadzi do zastojów, wzrostu ciśnienia w naczyniach żylnych oraz ich poszerzenia.
• Najczęstszą przyczyną jest uszkodzenie lub niewydolność zastawek prowadzące do cofania się krwi (refluksu żylnego). Do rozwoju choroby przyczyniają się również: predyspozycje genetyczne, czynniki hormonalne, osłabienie ścian naczyń, zmniejszona elastyczność żył, długotrwałe unieruchomienie, otyłość oraz przebyte zakrzepice żylne. 
• We wczesnej fazie niewydolności żylnej można zaobserwować następujące objawy: uczucie ciężkości nóg, obrzęki, ból oraz nocne skurcze mięśni łydek, które nasilają się po długotrwałym staniu lub siedzeniu. Wraz z progresją schorzenia dochodzi do powstawania żylaków, przebarwień i zmian troficznych skóry (świąd, wyprysk żylakowy, trudno gojące się owrzodzenia).
• Rozpoznanie niewydolności żylnej opiera się na dokładnym wywiadzie i badaniu fizykalnym, a kluczowe znaczenie ma badanie ultrasonograficzne metodą Dopplera, które pozwala ocenić drożność żył i funkcję zastawek. W przypadku wątpliwości diagnostycznych wykonuje się dodatkowe badania obrazowe i laboratoryjne w celu ustalenia przyczyny obrzęków.
• Leczenie zależy od stopnia zaawansowania choroby i obejmuje zmianę stylu życia (m.in. zwiększenie aktywności fizycznej i unikanie długotrwałego stania), terapię farmakologiczną z zastosowaniem leków wenotonicznych i przeciwzapalnych oraz zabiegi inwazyjne, np. ablację laserową czy skleroterapię piankową. Wspomagająco stosuje się również kompresjoterapię, która poprawia przepływ krwi w kończynach dolnych.

Niewydolność żylna jest schorzeniem układu krążenia, w którym dochodzi do zaburzeń odpływu krwi z kończyn dolnych. Zmiany mogą dotyczyć żył powierzchownych, głębokich lub przeszywających. Choroba przebiega z różną dynamiką i nasileniem objawów, w zależności od zajętych naczyń oraz mechanizmu niewydolności. W praktyce wyróżnia się postać przewlekłą, rozwijającą się stopniowo przez wiele lat, a także postać ostrą, związaną na ogół z zakrzepicą żył głębokich, która wymaga natychmiastowej interwencji medycznej.

Czym jest niewydolność żylna?

Niewydolność żylna (ICD-10: I87.2) to stan, w którym układ żylny nie jest w stanie skutecznie odprowadzać krwi z kończyn dolnych do serca. Przyczyną są najczęściej niewydolne zastawki żylne oraz osłabienie ścian naczyń, co prowadzi do zastoju krwi, wzrostu ciśnienia i poszerzenia żył.

Długotrwały zastój krwi sprzyja rozwojowi przewlekłej niewydolności żylnej (PNŻ), która stanowi powszechny problem zdrowotny u dorosłych – szacuje się, że dotyka ona ok. 40–60% kobiet i 15–30% mężczyzn.

Najczęstszą postacią choroby jest niewydolność żylna kończyn dolnych, często związana z obecnością żylaków. Schorzenie rozwija się stopniowo, a nieleczone może prowadzić do zaawansowanych zmian troficznych skóry – przebarwień, stwardnienia tłuszczowego skóry czy owrzodzeń żylnych, które trudno się goją i wymagają długotrwałej terapii.

Przewlekła niewydolność żylna a przewlekła choroba żylna

Przewlekła choroba żylna (PChŻ) oraz przewlekła niewydolność żylna (PNŻ) to pojęcia często używane zamiennie, jednak w rzeczywistości oznaczają różne etapy tego samego procesu patologicznego obejmującego układ żylny kończyn dolnych. Oba stany wiążą się z zaburzeniem odpływu krwi żylnej, ale różnią się nasileniem objawów klinicznych oraz stopniem zaawansowania zmian.

• Przewlekła choroba żylna (PChŻ) – termin zbiorczy obejmujący wszelkie objawy i nieprawidłowości wynikające z długotrwałego nadciśnienia żylnego. Zalicza się do niego szerokie spektrum dolegliwości – od łagodnych (uczucie ciężkości nóg, nocne skurcze mięśni czy teleangiektazje, tzw. pajączki naczyniowe), po bardziej zaawansowane (żylaki, obrzęki, przebarwienia skóry). W klasyfikacji CEAP (Clinical, Etiologic, Anatomic, Pathophysiologic) odpowiada to kategoriom C1–C6, przy czym większość pacjentów we wczesnych stadiach choroby nie wykazuje jeszcze cech niewydolności żylnej.
• Przewlekła niewydolność żylna (PNŻ) – bardziej zaawansowana postać przewlekłej choroby żylnej, w której dochodzi do trwałego uszkodzenia zastawek lub ściany żyły. Prowadzi to do utrwalonego refluksu żylnego i znacznego wzrostu ciśnienia. Klinicznie objawia się to obrzękami, nasilonym uczuciem ciężkości nóg, zmianami troficznymi skóry (przebarwienia czy lipodermatoskleroza) oraz owrzodzeniami żylnymi (CEAP C4–C6). Najczęstszą przyczyną PNŻ jest pierwotna lub wtórna niewydolność zastawek żylnych, a także przebyta zakrzepica żył głębokich prowadząca do zespołu pozakrzepowego.

Podsumowując, PChŻ to szersze pojęcie obejmujące cały zakres zmian żylnych (od łagodnych do ciężkich), natomiast PNŻ stanowi etap bardziej zaawansowany, gdy doszło już do nieodwracalnego upośledzenia funkcji żył i utrwalonego nadciśnienia żylnego.

Rodzaje niewydolności żylnej

Niewydolność żylna może przyjmować różne postacie w zależności od stopnia zaawansowania choroby oraz lokalizacji uszkodzeń w układzie żylnym. Poniżej przedstawiono podział kliniczny i etiologiczny schorzenia.

Ostra niewydolność żylna

Występuje nagle, najczęściej w wyniku zakrzepicy żył głębokich (DVT, deep vein thrombosis) lub ostrego zespołu pozakrzepowego. Charakteryzuje się gwałtownym zablokowaniem odpływu krwi z kończyny, co prowadzi do natychmiastowego obrzęku, bólu, sinicy i napięcia skóry. Stan ten wymaga pilnej diagnostyki oraz leczenia, ponieważ może wystąpić zatorowość płucna – powikłanie zagrażające życiu. Wśród innych konsekwencji można wymienić: dalszą zakrzepicę żył, obrzęk kończyny, zmiany skórne.

Przewlekła niewydolność żylna

Charakteryzuje się przewlekłym upośledzeniem funkcji żył, które prowadzi do zaburzeń odpływu krwi z nóg. Wśród głównych przyczyn wymienia się dysfunkcję zastawek żylnych oraz zmniejszenie elastyczności ścian naczyń, co prowadzi do refluksu i zastojów krwi. W efekcie ciśnienie żylne w kończynach dolnych wzrasta, żyły ulegają poszerzeniu, a na skórze mogą pojawiać się żylaki. Nieleczona choroba prowadzi do poważniejszych zmian, takich jak: przebarwienia skóry, stwardnienie tkanki podskórnej (lipodermatosclerosis) oraz owrzodzenia żylne kończyn dolnych.

Niewydolność żył powierzchownych, głębokich i przeszywających (perforatorów) 

Niewydolność może dotyczyć różnych części układu żylnego: żył powierzchownych, głębokich oraz tzw. perforatorów.

• Niewydolność zastawek żył powierzchownych – prowadzi do rozwoju żylaków i pajączków naczyniowych. W zaawansowanych stadiach może powodować przewlekłe obrzęki, zmiany skórne (np. przebarwienia, wypryski, owrzodzenia) oraz uczucie ciężkości i ból nóg, zwłaszcza po wysiłku lub długotrwałym staniu.
• Niewydolność żył głębokich – może prowadzić do przewlekłego zespołu pozakrzepowego (PZS), znacznych obrzęków kończyn dolnych, dolegliwości bólowych oraz uczucia ciężkości. Obrzęk w PZS często jest jednostronny i nasila się po długotrwałym staniu. Najczęstszą przyczyną wtórnej niewydolności w układzie żył głębokich jest przebyta zakrzepica żył głębokich (DVT).
• Żyły przeszywające (perforatory) – łączą układ powierzchowny z głębokim. Ich niewydolność prowadzi do przenoszenia wysokiego ciśnienia z żył głębokich do powierzchownych, powodując refluks i przyspieszając powstawanie żylaków. Refluks w perforatorach może nasilać również objawy przewlekłej niewydolności żylnej.

Niewydolność żylna kończyn dolnych wg przyczyny wystąpienia

Biorąc pod uwagę źródło problemu, wyróżnia się:

• pierwotną niewydolność żylną – spowodowana najczęściej osłabieniem ścianek żył, niewłaściwą budową zastawek czy innymi wrodzonymi defektami układu żylnego; objawy mogą ujawniać się w różnym wieku, często bez wyraźnej przyczyny;
• wtórną niewydolność żylną – powstaje w wyniku czynników zewnętrznych lub chorób uszkadzających układ żylny, np. przebytych zakrzepów (zespół pozakrzepowy), ucisku lub przewlekłego zapalenia. 

Przyczyny niewydolności żylnej

Niewydolność żylna rozwija się w wyniku wielu czynników – zarówno genetycznych, jak i środowiskowych. Do głównych przyczyn należą:

• dysfunkcja zastawek żylnych, które pełnią kluczową rolę w zapobieganiu cofaniu się krwi – ich uszkodzenie lub osłabienie prowadzi do refluksu, wzrostu ciśnienia w żyłach, ich poszerzenia, a w konsekwencji do rozwoju przewlekłej niewydolności żylnej; 
• zaburzenia powrotu żylnego – zmniejszenie elastyczności ścian naczyń i osłabienie mięśni kończyn dolnych upośledza odpływ krwi, prowadząc do zastoju, wzrostu ciśnienia żylnego oraz uszkodzeń naczyń;
• przebyta zakrzepica żył głębokich – może uszkadzać naczynia oraz zastawki, co prowadzi do wtórnej niewydolności żylnej oraz zwiększa ryzyko powstawania żylaków i przewlekłych obrzęków określanych jako zespół pozakrzepowy; 
• czynniki genetyczne oraz predyspozycje rodzinne – obecność chorób żylnych w rodzinie zwiększa ryzyko rozwoju niewydolności pierwotnej, zwłaszcza u osób wykonujących pracę w pozycji stojącej lub siedzącej;
• nadmierna masa ciała, wysoki wzrost, brak aktywności fizycznej – zwiększone obciążenie kończyn dolnych oraz osłabienie mięśni utrudniają powrót krwi do serca, sprzyjając zastojom żylnym i rozwojowi niewydolności; 
• ciąża – u kobiet ciężarnych ściany naczyń mogą ulegać osłabieniu; niekiedy też powiększona macica uciska żyły biodrowe, utrudniając odpływ krwi z kończyn dolnych; 
• terapia hormonalna – stosowanie estrogenów i doustnych środków antykoncepcyjnych może prowadzić do osłabienia ścian naczyń, zwiększając ryzyko zastojów żylnych i niewydolności.

Niewydolność żylna – objawy

Objawy niewydolności żylnej rozwijają się stopniowo, a ich nasilenie zależy od stopnia zaawansowania choroby.

Początkowe objawy niewydolności żylnej

W początkowych stadiach choroby objawy są stosunkowo łagodne i mogą obejmować m.in.:

• uczucie ciężkości nóg – jeden z najczęstszych objawów; dolegliwości nasilają się w godzinach popołudniowych i wieczornych; 
• ból nóg – często pulsujący, nasila się po długotrwałym staniu lub siedzeniu;
• obrzęki – początkowo niewielkie, zwykle w okolicy kostek i łydek; ustępują po odpoczynku i uniesieniu nóg powyżej poziomu serca;
• mrowienie i świąd – wynikają z przewlekłego zastoju żylnego i podrażnienia skóry; mogą towarzyszyć uczuciu dyskomfortu.

Zaawansowane objawy przewlekłej niewydolności żylnej

Wraz z postępem choroby dolegliwości stają się coraz bardziej dokuczliwe i mogą prowadzić do poważniejszych problemów zdrowotnych. Zaawansowana postać przewlekłej niewydolności żylnej wiąże się z występowaniem objawów, takich jak:

• żylaki i pajączki naczyniowe – widoczne, poszerzone i kręte żyły przebiegające pod skórą; 
• pajączki naczyniowe (teleangiektazje) – mogą występować samodzielnie i często stanowią jeden z pierwszych objawów przewlekłej niewydolności żylnej;
• przebarwienia skóry – brunatne zmiany zlokalizowane głównie w okolicy kostek i na podudziach; powstają w wyniku odkładania hemosyderyny w tkankach na skutek przewlekłego zastoju żylnego; z czasem mogą się utrwalać, bywają trudne do usunięcia; 
• zmiany skórne – obejmują suchość, łuszczenie, świąd oraz ścieńczenie i utratę elastyczności; w bardziej zaawansowanym stadium choroby może rozwinąć się lipodermatoskleroza, czyli stwardnienie skóry i tkanki podskórnej;
• owrzodzenia żylne – powstają w wyniku przewlekłego zastoinowego zapalenia, niedotlenienia tkanek i wzrostu ciśnienia żylnego; trudno się goją i znacząco pogarszają komfort życia pacjenta; występują przeważnie w przyśrodkowej części podudzi.

Niewydolność żylna – jakie badania, do jakiego lekarza?

Prawidłowa diagnostyka niewydolności żylnej jest niezbędna do oceny stopnia zaawansowania choroby i dobrania odpowiedniego leczenia. Konsultacja powinna odbyć się u: 

• flebologa – specjalisty odpowiedzialnego za diagnozowanie i leczenie chorób żył; w Polsce często w ramach poradni chirurgii naczyniowej;
• chirurga naczyniowego – zajmującego się leczeniem schorzeń układu naczyniowego, w tym żył.

Jakie są podstawowe kroki diagnostyczne?

• Wywiad i badanie fizykalne – umożliwiają ocenę objawów niewydolności żylnej (obrzęki, zmiany skórne, żylaki, uczucie ciężkości nóg, ból), a także stanu żył powierzchownych oraz głębokich. Dodatkowo pozwalają zidentyfikować czynniki ryzyka i powikłania choroby. 
• USG Doppler żył – złoty standard diagnostyki przewlekłej niewydolności żylnej. Badanie umożliwia ocenę drożności naczyń, kierunku i czasu przepływu krwi, obecności refluksu oraz funkcji zastawek, a także pozwala wykryć zakrzepy w żyłach głębokich, powierzchownych i przeszywających (perforatorach).
• Klasyfikacja CEAP (Clinical, Etiologic, Anatomic, Pathophysiologic) – międzynarodowy system oceny zaawansowania choroby na podstawie objawów klinicznych (C), przyczyny (E), anatomii naczyń (A) i funkcji przepływu żylnego (P). Pomaga w doborze leczenia i monitorowaniu jego skuteczności. 
• Próby diagnostyczne (np. próba Trendelenburga) – obecnie stosowane rzadziej, pełnią funkcję uzupełniającą, gdy wyniki USG są niejednoznaczne. Pozwalają ocenić zdolność żył powierzchownych do transportu krwi w warunkach refluksu. 
• Fotopletyzmografia – uzupełniająca metoda oceny przepływu krwi w żyłach z wykorzystaniem promieniowania podczerwonego. Stosowana głównie w badaniach naukowych lub jako diagnostyka uzupełniająca.
• Flebografia – inwazyjne badanie rentgenowskie z użyciem kontrastu stosowane w trudnych przypadkach, np. przy żylakach wtórnych. Obecnie coraz częściej zastępowane tomografią komputerowa (CT) lub rezonansem magnetycznym (MR) żył.

Niewydolność żylna w nogach – kiedy udać się do lekarza?

W przypadku wystąpienia objawów przewlekłej niewydolności żylnej (obrzęki, ból, uczucie ciężkości, żylaki) warto jak najszybciej skonsultować się z flebologiem lub chirurgiem naczyniowym. 

Niezwłocznej konsultacji z lekarzem wymaga z kolei nagły ból, zaczerwienienie lub jednostronny obrzęk nogi, ponieważ mogą to być objawy zakrzepicy wymagającej pilnej interwencji.

Niewydolność żylna – leczenie

Leczenie niewydolności żylnej powinno być dostosowane do stopnia zaawansowania choroby oraz stanu ogólnego pacjenta.

• W początkowych stadiach choroby – uczucie ciężkości nóg, obrzęki, pajączki naczyniowe – stosuje się leczenie zachowawcze i farmakologiczne. Obejmuje ono m.in.: modyfikację stylu życia (regularna aktywność fizyczna, unikanie długotrwałego stania lub siedzenia, kontrola masy ciała), terapię uciskową (pończochy lub opaski uciskowe), leczenie farmakologiczne (głównie leki flebotropowe wspomagające krążenie żylne).
• W zaawansowanych przypadkach – żylaki, zmiany skórne, owrzodzenia żylne – konieczne może być zastosowanie metod inwazyjnych. W zależności od wskazań stosuje się m.in.: skleroterapię i laseroterapię (mało inwazyjne metody zamykania niewydolnych naczyń), miniflebektomię (usunięcie żylaków poprzez niewielkie nacięcia), operacje klasyczne (np. striping czy flebektomię).

Wczesne wdrożenie leczenia zachowawczego i farmakologicznego może spowolnić postęp choroby oraz zmniejszyć ryzyko powikłań, takich jak owrzodzenia żylne czy zakrzepica.

Leczenie niewydolności żylnej – zmiana stylu życia

Podstawę leczenia przewlekłej niewydolności żylnej stanowi modyfikacja codziennych nawyków – jej celem jest poprawa funkcjonowania układu żylnego, złagodzenie dolegliwości oraz spowolnienie postępu choroby.

• Aktywność fizyczna – regularne wykonywanie ćwiczeń (marsze, pływanie, jazda na rowerze czy specjalne ćwiczenia usprawniające krążenie żylne nóg, np. unoszenie pięt, krążenie stóp, zginanie i prostowanie kolan) wspomaga przepływ krwi żylnej i zmniejsza objawy choroby. Aktywność powinna być umiarkowana – nadmierny wysiłek, zwłaszcza w pozycji stojącej, może pogłębiać dolegliwości.
• Unikanie długotrwałego przebywania w jednej pozycji – długotrwałe przebywanie w pozycji stojącej lub siedzącej sprzyja zastojowi krwi w żyłach kończyn dolnych, co nasila objawy niewydolności. W miarę możliwości warto regularnie zmieniać pozycję ciała, wykonywać krótkie przerwy na rozruszanie nóg lub unosić kończyny powyżej poziomu serca, co ułatwia odpływ żylny.
• Redukcja masy ciała – nadwaga i otyłość zwiększają obciążenie żył kończyn dolnych, sprzyjają zastojowi krwi oraz utrudniają skuteczność leczenia zachowawczego i farmakologicznego. Zmniejszenie masy ciała prowadzi do poprawy krążenia żylnego, a także redukcji obrzęków. 

Leczenie farmakologiczne

W leczeniu przewlekłej niewydolności żylnej istotną rolę odgrywa również farmakoterapia. Obejmuje ona stosowanie leków wzmacniających ściany żył, preparatów redukujących obrzęki i stan zapalny, a także środków wspierających mikrokrążenie.

• Leki o działaniu flebotropowym (wenotonicznym) – poprawiają napięcie i elastyczność ścian żył, zmniejszają przekrwienie oraz zastój krwi w kończynach dolnych. Ich działanie prowadzi do redukcji objawów takich jak obrzęk, uczucie ciężkości, ból czy nocne kurcze łydek. Najczęściej stosowane substancje to: diosmina, hesperydyna, rutozydy, dobesylan wapnia czy escyna (ekstrakt z kasztanowca). Diosmina i hesperydyna ograniczają przenikanie płynów do przestrzeni międzykomórkowej, dzięki czemu redukują obrzęki oraz uczucie ciężkości nóg. Leki te są szczególnie skuteczne w początkowych stadiach przewlekłej niewydolności żylnej.
• Leki przeciwzapalne – pomagają zmniejszyć stan zapalny w obrębie żył, szczególnie w okresach zaostrzenia choroby lub przy owrzodzeniach żylnych. Niesteroidowe leki przeciwzapalne (NLPZ), np. ibuprofen czy diklofenak, można stosować krótkotrwale w celu złagodzenia bólu i zapalenia. Długotrwałe przyjmowanie tych preparatów nie jest wskazane ze względu na ryzyko działań niepożądanych dotyczących układu pokarmowego i nerek.
• Leki przeciwzakrzepowe – w przypadkach zaawansowanej niewydolności żylnej, szczególnie gdy istnieje ryzyko zakrzepicy żył głębokich (ŻChZZ), specjalista może zalecić leki przeciwzakrzepowe, np. heparyny drobnocząsteczkowe, warfarynę lub doustne antykoagulanty bezpośrednie (dabigatran, apiksaban, rywaroksaban). Ich stosowanie zmniejsza ryzyko powikłań zakrzepowo-zatorowych, w tym zakrzepowego zapalenia żył czy zatorowości płucnej. Wymagają jednak indywidualnej kwalifikacji i kontroli lekarskiej.
• Leki wspomagające mikrokrążenie (np. pentoksyfilina) – poprawiają przepływ krwi w drobnych naczyniach, zmniejszają jej lepkość i zwiększają dostarczanie tlenu do tkanek. Pentoksyfilina może być stosowana pomocniczo w leczeniu owrzodzeń żylnych, ponieważ może przyspieszać gojenie ran i poprawiać utlenowanie tkanek niedokrwionych, jednak nie zastępuje leczenia przyczynowego (np. kompresjoterapii).
• Leki przeciwhistaminowe (np. loratadyna czy cetyryzyna) – stosuje się objawowo u pacjentów z przewlekłą niewydolnością żylną, u których występuje świąd, podrażnienie lub wyprysk żylakowy. Leki te łagodzą objawy nadwrażliwości i świądu, poprawiając komfort pacjenta, ale nie wpływają na przebieg choroby żylnej ani gojenie owrzodzeń.

W terapii wspomagającej można stosować preparaty roślinne o działaniu flebotropowym, które zawierają m.in.: ekstrakt z kasztanowca zwyczajnego (escyna), wyciąg z ruszczyka kolczastego (Ruscus aculeatus), miłorząb japoński (Ginkgo biloba) czy standaryzowane środki z antocyjanami pochodzącymi z owoców borówki lub winogron. Substancje te poprawiają napięcie ścian żył, zmniejszają obrzęki kończyn dolnych oraz redukują uczucie ciężkości nóg. Ich skuteczność jest umiarkowana, a badania kliniczne wskazują, że mogą stanowić wartościowe uzupełnienie terapii zachowawczej, szczególnie we wczesnych stadiach przewlekłej niewydolności żylnej. 

Kompresjoterapia (leczenie uciskowe)

W leczeniu uciskowym stosuje się specjalistyczną odzież kompresyjną (np. pończochy, rajstopy, podkolanówki) różniącą się stopniem ucisku oraz obszarem działania. Wybór odpowiedniego rodzaju zależy od lokalizacji zmian, stopnia przewlekłej niewydolności żylnej oraz komfortu pacjenta, co wpływa na przestrzeganie terapii.

Celem kompresjoterapii jest stopniowe wywieranie ucisku na naczynia żylne kończyn dolnych, który usprawnia przepływ krwi w żyłach powierzchownych, wspomaga funkcję zastawek i zmniejsza nadciśnienie żylne. W efekcie leczenie uciskowe zapobiega zastojowi krwi, ogranicza obrzęki oraz łagodzi objawy przewlekłej niewydolności żylnej (m.in. ból i uczucie ciężkości nóg). 

Pończochy uciskowe zapewniają stopniowany nacisk – najsilniejszy w okolicy stopy i kostki, który stopniowo zmniejsza się w kierunku łydki oraz uda. Mechanizm ten wspomaga odpływ krwi w kierunku serca i odciąża zastawki żył powierzchownych, szczególnie gdy ich funkcja jest upośledzona. Odzież kompresyjna dostępna jest w różnych klasach ucisku, zwykle wyrażonych w mmHg (najczęściej 18–49 mmHg), co pozwala dopasować terapię do stopnia choroby i indywidualnych potrzeb pacjenta.

Kompresjoterapia stanowi obecnie standardowy i skuteczny element leczenia zachowawczego przewlekłej niewydolności żylnej, szczególnie w profilaktyce obrzęków, bólu oraz powikłań (np. owrzodzeń podudzi). Może także spowalniać progresję choroby.

Małoinwazyjne metody leczenia

W ostatnich latach specjaliści coraz częściej stosują małoinwazyjne metody leczenia przewlekłej niewydolności żylnej, które pozwalają skutecznie eliminować objawy i przywracać sprawność pacjentów bez konieczności tradycyjnej operacji chirurgicznej. Jakie zabiegi są stosowane najczęściej? 

• Wewnętrzna ablacja żylaków (laserowa lub falami radiowymi) – procedura polegająca na zamknięciu niewydolnych żył, najczęściej odpiszczelowej lub odstrzałkowej z refluksem. Zabieg wykonywany jest zwykle w znieczuleniu miejscowym i umożliwia szybki powrót do codziennych aktywności.
• Skleroterapia piankowa – metoda polegająca na wstrzyknięciu specjalnej pianki do niewydolnej żyły, co prowadzi do uszkodzenia śródbłonka i zamknięcia naczynia. Jest skuteczna w leczeniu mniejszych żylaków oraz pajączków naczyniowych. Pacjenci mogą wrócić do codziennych zajęć w krótkim czasie po zabiegu. 
• Klejenie wewnątrzżylne – innowacyjna procedura, która polega na wstrzyknięciu specjalnego kleju tkankowego do niewydolnej żyły, co powoduje jej zamknięcie. Zabieg nie wymaga znieczulenia tumescencyjnego i umożliwia szybki powrót do codziennych aktywności. Stosuje się go głównie w żyłach odpiszczelowych oraz odstrzałkowych.

Leczenie operacyjne

W zaawansowanych przypadkach przewlekłej niewydolności żył powierzchownych, gdy metody małoinwazyjne nie przynoszą oczekiwanych efektów, wykonuje się chirurgiczne usunięcie poszerzonych naczyń. Najczęściej stosuje się stripping żyły odpiszczelowej zalecany przy dużych żylakach lub zaawansowanym refluksie. Wspomniana metoda jest bardziej inwazyjna i wymaga dłuższego czasu rekonwalescencji niż zabiegi endowaskularne.

Dostępne są także mniej inwazyjne techniki, takie jak:

• kriostripping – końcówka sondy wprowadzanej do żyły jest zamrażana, przylega do naczynia i umożliwia jego usunięcie;
• miniflebektomia – usuwanie powierzchownych żylaków przez niewielkie nacięcia.

Często stosuje się połączenie leczenia chirurgicznego z metodami endowaskularnymi (np. ablacją laserową lub klejeniem), co pozwala indywidualnie dopasować terapię do potrzeb pacjenta i stopnia zaawansowania choroby.

Jak zapobiegać niewydolności żylnej?

Profilaktyka ma szczególne znaczenie dla pacjentów z obciążeniem genetycznym oraz dla osób, które spędzają dużo czasu w pozycji siedzącej lub stojącej. Działania profilaktyczne mają na celu zapobieganie zastojom krwi w nogach i utrzymanie prawidłowego krążenia w kończynach dolnych. 

• Regularna aktywność fizyczna (marsze, pływanie, jazda na rowerze, specjalne ćwiczenia wspomagające prawidłowy przepływ krwi w żyłach) – stanowi jedną z najważniejszych metod profilaktyki. Ruch jest szczególnie ważny w przypadku osób, które dużo czasu spędzają w pozycji siedzącej lub stojącej.
• Unikanie długotrwałego przebywania w jednej pozycji – siedzenie lub stanie przez dłuższy czas utrudnia swobodny odpływ krwi z żył kończyn dolnych. Warto pamiętać o regularnych przerwach na rozciąganie, zmianę pozycji lub krótkie spacery.
• Odpowiedni dobór odzieży i obuwia – wygodne, dobrze dopasowane buty oraz unikanie obcisłych ubrań poprawiają komfort, a także zmniejszają ryzyko rozwoju niewydolności żylnej. Warto mieć na uwadze, że częste noszenie butów na wysokim obcasie może prowadzić do zaburzeń krążenia żylnego.
• Terapia uciskowa – zalecana u osób z predyspozycjami do rozwoju żylaków kończyn dolnych. Pończochy lub rajstopy uciskowe mogą być wykorzystywane profilaktycznie, ponieważ zmniejszają ryzyko zastojów krwi, usprawniają odpływ w żyłach głębokich i powierzchownych oraz ograniczają powstawanie obrzęków.
• Redukcja masy ciała – utrzymanie prawidłowej wagi zmniejsza nacisk na żyły kończyn dolnych i wspomaga prawidłowe krążenie żylne. Nadmierna masa ciała zwiększa obciążenie żył, co może prowadzić do nasilenia objawów choroby. Dodatkowo dieta bogata w błonnik oraz uboga w tłuszcze trans i sól sprzyja utrzymaniu zdrowia układu krążenia.
• Unikanie gorących kąpieli – bardzo ciepła woda (kąpiel w jacuzzi, wizyta w saunie) powoduje rozszerzenie naczyń, co może utrudniać odpływ krwi z kończyn dolnych i nasilać objawy niewydolności żylnej, dlatego warto unikać długotrwałego kontaktu z wysoką temperaturą, szczególnie w okresie letnim.
• Rzucenie palenia oraz unikanie hormonoterapii bez wskazań – palenie papierosów wpływa negatywnie na naczynia krwionośne, powodując ich zwężenie i zwiększając ryzyko zastojów krwi w żyłach. Ponadto stosowanie hormonoterapii, np. doustnych środków antykoncepcyjnych, może podnosić ryzyko zakrzepów i nasilać objawy niewydolności żylnej.
• Unoszenie nóg w czasie odpoczynku – prosta i skuteczna metoda wspomagająca krążenie żylne. Podłożenie poduszek pod nogi poprawia przepływ krwi w kończynach dolnych, zmniejsza obciążenie żył i pomaga w redukcji obrzęków.
• Regularne badania kontrolne – u osób z obciążeniem genetycznym, pracujących w pozycji siedzącej lub stojącej, a także u kobiet w ciąży zaleca się systematyczne monitorowanie stanu układu żylnego. Wczesne wykrycie objawów niewydolności pozwala na szybkie wdrożenie leczenia zachowawczego lub farmakologicznego, co może zapobiec poważnym powikłaniom – żylakom czy owrzodzeniom żylnym.

FAQ

Odpowiedzi na najczęściej zadawane pytania dotyczące niewydolności żylnej