Witamina B9 (kwas foliowy) – na co, w czym występuje, objawy niedoboru

Najważniejsze informacje:

• Witamina B9, powszechnie określana jako kwas foliowy, to jedna z witamin grupy B, która jest niezbędna do funkcjonowania organizmu.
• Witamina B9 bierze udział w produkcji i dojrzewaniu krwinek czerwonych, syntezie kwasów nukleinowych, a także wspiera funkcjonowanie układu nerwowego i krwionośnego.
• Najlepsze źródła kwasu foliowego to przede wszystkim zielone warzywa liściaste, drożdże, żółtko jaja kurzego oraz strączki.
• Objawy niedoboru kwasu foliowego to m.in. spadek odporności, przewlekłe zmęczenie i senność.

Kwas foliowy (witamina B9) to związek kojarzony przede wszystkim z kobietami w ciąży i starającymi się o dziecko. Tak naprawdę jest to niezbędny składnik dla każdego, niezależnie od płci i wieku. Niedobory kwasu foliowego mogą często nieść za sobą objawy neurologiczne, takie jak mrowienie kończyn, zaburzenia pamięci, obniżony nastrój, osłabienie i zmęczenie. Sprawdź, co to jest kwas foliowy, na co pomaga i jakie są skutki jego niedoboru.

Co to jest kwas foliowy? Składnik niezbędny dla prawidłowego funkcjonowania organizmu

Kwas foliowy to syntetyczna forma witaminy B9. W przyrodzie występuje pod postacią folianów, które nie są syntetyzowane przez organizm i muszą być dostarczane wraz z codzienną dietą. Rola kwasu foliowego została szeroko zbadana, a brak tej witaminy może prowadzić do różnych problemów zdrowotnych. 

Kwas foliowy jest szczególnie istotny w kontekście procesów związanych z podziałem komórek i tworzeniem materiału genetycznego, co ma ogromne znaczenie zarówno dla dzieci, jak i dorosłych. W organizmie człowieka pełni funkcję prekursora wielu substancji niezbędnych do prawidłowego przebiegu reakcji biochemicznych, zwłaszcza tych związanych z produkcją krwi i regeneracją tkanek.

Znaczenie kwasu foliowego wzrasta w określonych momentach życia, takich jak ciąża, kiedy to zapotrzebowanie na tę witaminę rośnie ze względu na intensywny rozwój komórek u płodu. Wpływa on na właściwy rozwój układu nerwowego i prawidłowy przebieg ciąży, co sprawia, że jest powszechnie zalecany przez lekarzy jako suplement diety. 

Kwas foliowy występuje zarówno w postaci naturalnej (w pożywieniu), jak i w formie syntetycznej (syntetyczny kwas foliowy w suplementach diety), co umożliwia łatwe uzupełnianie jego poziomu w organizmie.

Kwas foliowy – na co pomaga?

Kwas foliowy (witamina B9) ma szeroki zakres działania, a jego regularne spożywanie przynosi wiele korzyści zdrowotnych. Kwas foliowy wpływa przede wszystkim na:

• prawidłowy rozwój płodu – witamina B9 jest kluczowa dla kobiet w ciąży, ponieważ wspomaga prawidłowy rozwój układu nerwowego płodu. Jego odpowiedni poziom pomaga zapobiegać wadom cewy nerwowej, takim jak rozszczep kręgosłupa;
• produkcja czerwonych krwinek – witamina B9 jest niezbędna do wytwarzania czerwonych krwinek. Jej niedobór może prowadzić do anemii megaloblastycznej, która objawia się zmęczeniem, osłabieniem i bladą skórą;
• wsparcie układu nerwowego – kwas foliowy uczestniczy w produkcji neuroprzekaźników, takich jak serotonina i dopamina, które regulują nastrój i funkcje poznawcze. Może wspomagać funkcjonowanie mózgu i poprawiać samopoczucie psychiczne;
• zdrowie serca – kwas foliowy pomaga obniżać poziom homocysteiny, aminokwasu, który w nadmiarze zwiększa ryzyko chorób serca. Regularne spożycie witaminy B9 może zmniejszać ryzyko miażdżycy i zawałów serca;
• wsparcie dla układu odpornościowego – kwas foliowy wpływa na prawidłowe funkcjonowanie układu odpornościowego, wspomagając produkcję białych krwinek, które są kluczowe w walce z infekcjami;
• regeneracja komórek – witamina B9 odgrywa rolę w regeneracji i wzroście komórek, co jest ważne dla gojenia się ran i regeneracji tkanek po urazach.

Najlepsze źródła witaminy B9 – gdzie występuje?

Witaminę B9 należy dostarczać organizmowi wraz z codzienną, zbilansowaną dietą. Najlepsze źródła kwasu foliowego to:

• szpinak i jarmuż,
• drożdże,
• wątróbka,
• żółtko jaja kurzego,
• brokuły,
• brukselka,
• szparagi,
• biała fasola,
• pietruszka,
• awokado.

Warto jednak podkreślić, że biodostępność folianów jest ograniczona przez różne substancje zawarte w owocach i warzywach. Duże znaczenie ma pod tym względem również obróbka termiczna, na którą foliany są wrażliwe.

Niedobór kwasu foliowego – objawy i przyczyny

Niedobór witamin z grupy B w organizmie, w tym kwasu foliowego, może wynikać z kilku czynników. Do najbardziej znaczących należy zaliczyć dietę ubogą w ten składnik oraz stosowanie pewnych leków (np. leki przeciwpadaczkowe i antykoncepcja hormonalna). Ponadto osoby regularnie spożywające alkohol, borykające się z przewlekłymi chorobami oraz kobiety w ciąży są szczególnie narażone na jego niedobór.

Pierwszymi sygnałami wskazującymi na niedobór kwasu foliowego mogą być objawy neurologiczne, takie jak mrowienie czy drętwienie kończyn, problemy z koncentracją i pamięcią, pogorszenie nastroju, a nawet stany psychotyczne i depresyjne. Warto również zwrócić uwagę na ewentualne zaburzenia wzroku i mowy, jak również niestabilność chodu, co może dodatkowo wskazywać na niedostateczny poziom tej witaminy w organizmie.

Inne symptomy to stany zapalne i owrzodzenia błony śluzowej jamy ustnej, przebarwienia na paznokciach, bladość skóry, uczucie zmęczenia i osłabienia, bóle głowy, skrócenie oddechu oraz kołatanie serca. W przypadku dzieci niedobór kwasu foliowego może nawet hamować ich wzrost.

Skutki niedoboru kwasu foliowego

Konsekwencje niedoboru witaminy B9 mogą być bardzo poważne i obejmować m.in. anemię megaloblastyczną, problemy z funkcjonowaniem układu pokarmowego, trudności z zajściem w ciążę oraz choroby sercowo-naczyniowe. Zwłaszcza w ciąży niedobór kwasu foliowego może być szczególnie niebezpieczny, prowadząc do nieprawidłowego rozwoju płodu. Dodatkowo obniżony poziom witaminy B9 może prowadzić do osteoporozy, miażdżycy oraz przewlekłych stanów zapalnych błony śluzowej jamy ustnej.

Nadmiar kwasu foliowego – objawy

Chociaż nadmiar kwasu foliowego jest spotykany znacznie rzadziej niż jego niedobór, to nadmierne ilości tej witaminy również mogą być przyczyną różnych dolegliwości, szczególnie u osób w podeszłym wieku oraz u pacjentów onkologicznych. 

Jednym z poważniejszych zagrożeń związanym z nadmiarem kwasu foliowego jest możliwość maskowania niedoborów innych witamin, w szczególności witaminy B12. Taka sytuacja może prowadzić do poważnych konsekwencji zdrowotnych, w tym do uszkodzeń układu nerwowego oraz problemów z funkcjonowaniem układu pokarmowego. Ponadto zbyt wysokie poziomy witaminy B9 mogą przyczyniać się do nadreaktywności układu immunologicznego, co z kolei zwiększa ryzyko wystąpienia alergii czy astmy, a także może wywołać stany rozdrażnienia.

Suplementacja kwasem foliowym – o czym warto pamiętać?

Decyzja o suplementacji witaminy B9 zawsze powinna być podejmowana z rozwagą i tylko w sytuacjach, gdy jest to absolutnie konieczne. Kluczowym źródłem witaminy B9 powinna być dobrze zbilansowana dieta, bogata w produkty naturalnie zawierające ten składnik. Mimo to istnieją okoliczności, w których dieta może okazać się niewystarczająca do pokrycia zapotrzebowania na kwas foliowy.

Zwiększone zapotrzebowanie na witaminę B9 dotyczy głównie kobiet planujących ciążę, będących w ciąży, karmiących piersią, osób z chorobami przewodu pokarmowego, a także tych, którzy regularnie spożywają alkohol, palą papierosy lub są leczone niektórymi grupami leków, takimi jak leki przeciwzapalne, przeciwpadaczkowe czy środki antykoncepcyjne.

W przypadku rozważenia suplementacji kwasem foliowym niezbędna jest konsultacja z lekarzem, który pomoże ustalić indywidualne zapotrzebowanie i odpowiednią dawkę. Dla większości dorosłych zalecana dawka suplementu nie przekracza 200 µg dziennie, podczas gdy kobiety w ciąży mogą potrzebować do 400 µg. Należy pamiętać, że większość potrzebnej witaminy B9 powinna pochodzić z diety. Osoby stosujące dietę roślinną powinny zachować szczególną ostrożność przy suplementacji, aby uniknąć ryzyka nadmiaru tej witaminy w organizmie.

Przyjmowanie kwasu foliowego – zalecenia

Zgodnie z rekomendacjami Polskiego Towarzystwa Ginekologów i Położników dzienne spożycie witaminy B9 w formie suplementu diety u kobiet z grupy niskiego ryzyka wynosi:

• 0,4 mg dziennie w wieku rozrodczym;
• 0,4-0,8 mg dziennie w 1. trymestrze ciąży (do 12. tygodnia ciąży);
• 0,6-0,8 mg dziennie po 12. tygodniu ciąży;
• 0,6-0,8 mg dziennie u kobiet karmiących piersią.

FAQ

Odpowiedzi na najczęściej zadawane pytania dotyczące witaminy B9 (kwasu foliowego).