Witamina B1 (tiamina) – co to, gdzie występuje, objawy niedoboru

Najważniejsze informacje:

• Witamina B1, inaczej tiamina, to niezbędny składnik w codziennej diecie, który wspiera prawidłową pracę układu nerwowego, sercowo-naczyniowego i odpornościowego.
• Tiamina występuje głównie w zbożach, mięsie, wędlinach, nasionach roślin strączkowych. Jej bogatym źródłem są też drożdże.
• Niedobór tiaminy może powodować osłabienie, zmęczenie, ból i obrzęki kończyn, a także osłabienie siły mięśniowej.
• Witamina B1 jest dostępna w formie suplementów diety bez recepty oraz leków na receptę, które mogą wspierać leczenie niektórych stanów chorobowych, takich jak np. choroba beri-beri.

Witamina B1, znana również jako tiamina, jest jedną z kluczowych witamin z grupy B, które przyczyniają się do prawidłowego funkcjonowania organizmu. Składnik ten pełni istotną rolę w procesach metabolicznych, wspierając przede wszystkim układ nerwowy, mięśnie oraz serce. Dowiedz się, w czym jest witamina B1, na co pomaga i kto powinien ją przyjmować.

Witamina B1 – co to?

Witamina B1 (tiamina) to pierwsza z odkrytych witamin rozpuszczalnych w wodzie, nad której składem pracował polski biochemik, Kazimierz Funk. Naukowiec wyizolował ją z otrąb ryżu, określając mianem aminy niezbędnej do życia. Składnik ten występuje zwykle w postaci chlorowodorku tiaminy lub monoazotanu tiaminy. Witamina B1 jest w niewielkim stopniu syntetyzowana przez bakterie jelitowe, a jej zawartość w organizmie jest na tyle nieduża, że zwykle wymaga regularnej podaży z codziennej diety lub w wyjątkowych przypadkach suplementacji.

Witamina B1 – gdzie występuje?

Witamina B1 (tiamina) gromadzi się w ludzkim organizmie przede wszystkim w komórkach o podwyższonym zapotrzebowaniu metabolicznym – w nerkach, wątrobie i mózgu. W zależności od konkretnego miejsca występowania w komórce tiamina może mieć inną postać, np. jako kation tiaminy obecny na zewnątrz komórki. W formie wolnej witamina B1 występuje w produktach pochodzenia roślinnego. W produktach odzwierzęcych ma zwykle formę difosfotiaminy.

Największe ilości witaminy B1 można znaleźć w takich produktach jak:

• produkty zbożowe, np. otręby, pieczywo, mąka;
• mięso, ryby i wędliny, zwłaszcza mięso wieprzowe;
• nasiona roślin strączkowych, np. fasola i groch;
• ziemniaki;
• drożdże.

Ze względu na fakt, że witamina B1 jest rozpuszczalna w wodzie, nieodpowiednie przygotowywanie posiłków może obniżyć jej zawartość w gotowej potrawie. Dzieje się tak m.in. w przypadku gotowania w wodzie, pieczenia, pasteryzacji i innych metod z wykorzystaniem wysokiej temperatury.

Witamina B1 – na co pomaga?

Witamina B1 bierze udział przede wszystkim w produkcji energii i regulacji metabolizmu energetycznego glukozy, aminokwasów i lipidów. Jest również istotna z punktu widzenia syntezy i degradacji węglowodanów, tłuszczy oraz białek. Okazuje się także, że tiamina:

• pomaga w prawidłowym funkcjonowaniu układu nerwowego – ułatwia przekazywanie impulsów nerwowych, usprawnia funkcjonowanie układu nerwowego, mózgu oraz innych części układu nerwowego;
• poprawia funkcjonowanie serca – witamina B1 wspiera pracę serca, poprawiając przepływ krwi i funkcję mięśnia sercowego. Pomaga w regulacji skurczów serca i może chronić przed niewydolnością serca;
• wpływa korzystnie na nastrój i funkcje psychiczne – tiamina redukuje uczucie zmęczenia i poprawia koncentrację;
• wspiera pracę układu pokarmowego – witamina B1 pomaga w produkcji kwasów żołądkowych, które są niezbędne do trawienia.

Niedobór tiaminy – jak się objawia?

Niedobór witamin z grupy B, w tym m.in. witaminy B1, spowodowany jest przede wszystkim niewłaściwą dietą i nieodpowiednim trybem życia. Duże znaczenie mają pod tym względem również problemy zdrowotne oraz niektóre leki (np. preparaty diuretyczne, które zwiększają wydalanie moczu). W sytuacji obniżonej podaży tiaminy w organizmie człowieka dochodzi do gromadzenia się kwasu mlekowego i pirogronowego w tkankach oraz płynach ustrojowych. W rezultacie pacjent może odczuwać takie dolegliwości jak:

• osłabienie;
• zmęczenie;
• zaburzenia pamięci i koncentracji;
• depresja;
• skurcze i osłabienie siły mięśniowej;
• mrowienie, drętwienie i obrzęki kończyn;
• zaburzenia perystaltyki jelit i wydzielania soku żołądkowego;
• zaburzenia sercowo-naczyniowe i obrzęki.

Skutki niedoboru tiaminy

Zbyt niski poziom tiaminy w organizmie może prowadzić do poważnych problemów zdrowotnych, które wpływają na funkcjonowanie całego organizmu. Są to m.in. takie schorzenia jak:

• Beri-beri – jej objawy są uzależnione od tego, który układ jest zajęty przez chorobę. Mokra postać beri-beri dotyczy głównie układu sercowo-naczyniowego i może prowadzić do niewydolności serca, obrzęków oraz duszności. Suche beri-beri dotyczy układu nerwowego i może powodować osłabienie mięśni, drętwienie, mrowienie, a także trudności z poruszaniem się;
• zespół Wernickego-Korsakowa – u pacjentów może rozwinąć się m.in. encefalopatia Wernickego, czyli ostra postać niedoboru tiaminy, której efektem są zaburzenia równowagi, trudności z koordynacją ruchową, oczopląs, splątanie i niewydolność krążenia. Psychoza Korsakowa to z kolei postępująca forma związana z encefalopatią Wernickego, prowadząca do trwałych problemów z pamięcią, dezorientacji i konfabulacji (wymyślania historii, aby wypełnić luki w pamięci);
• neuropatia obwodowa, która objawia się mrowieniem, drętwieniem, osłabieniem mięśni i bólami nerwów. Może także prowadzić do problemów z koordynacją ruchową;
• kardiomiopatia – niedobór tiaminy może prowadzić do uszkodzenia mięśnia sercowego (kardiomiopatii), co zwiększa ryzyko niewydolności serca;
• depresja, drażliwość, zmiany nastroju, lęk oraz obniżona zdolność koncentracji.

Kiedy należy wdrożyć suplementację witaminy B1?

Suplementacja witaminy B1 jest wskazana zwłaszcza wtedy, gdy występuje zwiększone zapotrzebowanie na ten składnik, a leczenie dietą jest nieskuteczne. Przyjmowanie preparatów z tiaminą jest zalecane również u osób z głęboką awitaminozą, która stanowi bezpośrednie zagrożenia życia. Taki stan dotyczy m.in. leczenia choroby Beri-beri oraz encefalopatii Wernickiego. Prewencyjnie tiamina może być podawana również u osób nadużywających alkoholu lub przy nadczynności tarczycy.

Syntetyczna witamina B1 podawana jest zwykle w formie zastrzyków domięśniowych lub doustnie. Substancją odpowiedzialną za działanie preparatu jest głównie chlorowodorek tiaminy (bardzo dobrze wchłania się z przewodu pokarmowego).

Witamina B1 – zapotrzebowanie

Dobowe zapotrzebowanie na witaminę B1 różni się w zależności od wieku i płci. Wygląda to następująco:

• dzieci w wieku 1-3 lata: 0,5 mg/doba;
• dzieci w wieku 4-6 lat: 0,6 mg/doba;
• dzieci w wieku 7-9 lat: 0,9 mg/doba;
• dzieci w wieku 10-12 lat: 1,0 mg/doba;
• dziewczęta w wieku 13-18 lat: 1,1 mg/ doba;
• dziewczęta w wieku 13-18 lat: 1,3 mg/doba;
• kobiety: 1,1 mg/doba;
• mężczyźni: 1,3 mg/doba;
• kobiety w ciąży: 1,4 mg/doba;
• kobiety w okresie karmienia piersią: 1,5 mg/doba.

Witamina B1 – przeciwwskazania

Suplementowanie witaminy B1 nie jest wskazane w przypadku kobiet w ciąży i karmiących piersią, a także u dzieci. Przyjmowanie preparatów z tiaminą zawsze musi odbywać się pod ścisłą kontrolą lekarza.

Witamina B1 – skutki uboczne

Długotrwałe i nadmierne przyjmowanie witaminy B1 może wywoływać szereg skutków ubocznych, takich jak np. drżenie mięśni, arytmia serca, zawroty głowy oraz reakcje alergiczne.

FAQ

Odpowiedzi na najczęściej zadawane pytania dotyczące witaminy B1.