Witamina B12 – na co, gdzie występuje, objawy niedoboru, leki

Najważniejsze informacje:

• Witamina B12, określana jako kobalamina, to organiczny związek chemiczny, który pomaga w utrzymaniu prawidłowego funkcjonowania organizmu.
• Witamina B12 bierze udział w takich procesach jak: produkcja erytrocytów w szpiku kostnym, podział komórek i syntezy DNA. Składnik ten jest ważny także w utrzymaniu prawidłowego metabolizmu homocysteiny.
• Kobalamina występuje w produktach pochodzenia zwierzęcego, takich jak mięso, ryby, owoce morza, nabiał i jaja.
• Niedobór witaminy B12 może prowadzić do takich konsekwencji jak: niedokrwistość megaloblastyczna, zaburzenia psychiczne, miażdżyca naczyń krwionośnych, wady rozwojowe płodu, poronienia.

Witamina B12 jest jednym z najcenniejszych składników odżywczych, który ma kluczowe znaczenie dla naszego zdrowia, chociaż często bywa niedoceniany. Kobalamina, która wspiera funkcjonowanie układu nerwowego, krwionośnego i pokarmowego, jest obecna w różnych produktach spożywczych, takich jak mięso, ryby, jajka i nabiał, przez co osoby niespożywające mięsa mogą być narażone na jej niedobór. Sprawdź, na co pomaga witamina B12 i jak poznać objawy niedoboru tego składnika..

Witamina B12 – co warto o niej wiedzieć?

Witamina B12 jest jedną z witamin rozpuszczalnych w wodzie, niezbędnych do prawidłowego funkcjonowania organizmu. W rzeczywistości pod pojęciem witaminy B12 kryje się grupa związków określanych mianem korynoidów, które zawierają w swojej cząsteczce pierścień koryny. Witamina B12 występuje w różnych formach, które zmieniają się w obrębie organizmu. Wśród aktywnych biologicznie związków należących do tej grupy wymienia się:

• metylokobalaminę;
• hydroksykobalaminę;
• deoksyadenozylokobalaminę.

Istnieje również syntetyczna pochodna witaminy B12 – cyjanokobalamina, która stanowi składnik suplementów diety oraz preparatów do iniekcji podskórnej, które wskazane są pacjentom z anemią złośliwą.

Właściwości – witamina B12

Witamina B12 wykazuje wszechstronne działanie i wpływa korzystnie na prawidłowe funkcjonowanie wielu układów oraz narządów. Jej główne funkcje to:

• udział w procesie wytwarzania czerwonych krwinek – witamina B12 jest niezbędna do produkcji krwinek czerwonych w szpiku kostnym. Pomaga w syntezie DNA, co jest kluczowe dla formowania komórek krwi. Niedobór B12 może powodować niedokrwistość megaloblastyczną, gdzie czerwone krwinki są nieprawidłowo rozwinięte i mniej efektywne w transportowaniu tlenu;
• wsparcie układu nerwowego – witamina B12 jest niezbędna do utrzymania zdrowej osłonki mielinowej, która otacza i chroni włókna nerwowe. Bez odpowiedniego poziomu kobalaminy mielina może ulegać uszkodzeniu, co osłabia układ nerwowy i prowadzi do takich dolegliwości jak drętwienie, mrowienie, trudności w chodzeniu;
• synteza DNA – witamina B12 jest kluczowa dla prawidłowej syntezy DNA, co ma znaczenie nie tylko dla produkcji komórek w surowicy krwi, ale także dla ogólnego zdrowia i funkcjonowania komórek w całym organizmie;
• metabolizm energetyczny – witamina B12 wspomaga metabolizm energetyczny poprzez udział w przemianie kwasów tłuszczowych i aminokwasów. Pomaga w przetwarzaniu węglowodanów, tłuszczów i białek na energię, co jest istotne dla utrzymania właściwego poziomu energii i ogólnego samopoczucia;
• zdrowie serca – witamina B12 wpływa na poziom homocysteiny we krwi, aminokwasu, którego podwyższone stężenie może być czynnikiem ryzyka chorób sercowo-naczyniowych. Regularne utrzymywanie odpowiedniego poziomu witaminy B12 może pomóc w redukcji ryzyka chorób serca.

W czym występuje witamina B12?

Źródłem kobalaminy są przede wszystkim produkty pochodzenia zwierzęcego. Ze względu na zawartość kwasu mlekowego niewielka ilość witaminy B12 jest obecna także w kiszonych przetworach warzywnych. Najlepszymi źródłami tego składnika są:

• mięso, a zwłaszcza podroby (np. wątróbka), wołowina i cielęcina;
• ryby i owoce morza;
• nabiał;
• jaja.

Niedobór witaminy B12 – po czym poznać?

Zjawiskiem często spotykanym w społeczeństwie jest niedobór witamin B, w tym m.in. witaminy B12. Z kolei nadmiar tego składnika jest niezwykle rzadki, ponieważ kobalamina jest rozpuszczalna w wodzie i wydalana wraz z moczem oraz potem. W skrajnych przypadkach można też zaobserwować alergię na witaminę B12, która objawia się m.in. krwawieniem z nosa i innymi reakcjami alergicznymi.

Główne objawy niedoboru witaminy B12 to:

• objawy związane z pracą układu krwionośnego, takie jak: zawroty głowy, bladość skóry, duszności, osłabienie, szybka praca serca, zaburzenia koncentracji;
• objawy w obrębie układu pokarmowego, takie jak: spadek masy ciała, brak apetytu, nudności, zaburzenia smaku, zaczerwienienie języka, biegunki lub zaparcia;
• objawy ze strony układu nerwowego, w tym: zaburzenia zmysłu słuchu, węchu lub czucia, zaburzenia ruchu, zaburzenia świadomości, zawroty głowy, niedowład, drętwienie kończyn, problemy z oddawaniem moczu;
• objawy skórne, np. bielactwo nabyte lub zmiana odcienia skóry na bladożółty;
• objawy związane z nastrojem, związane z nieprawidłowym funkcjonowaniem neuroprzekaźników. Są to głównie zaburzenia nastroju (np. depresja) oraz zaburzenia poznawcze.

Czym skutkuje niedobór witaminy B12?

Niedobór witaminy B12 może prowadzić do różnych problemów zdrowotnych, które mogą mieć poważne konsekwencje dla ogólnego funkcjonowania organizmu. Główne problemy to:

• anemia megaloblastyczna, której objawy mogą obejmować zmęczenie, osłabienie, zawroty głowy, bladość skóry i duszność;
• problemy neurologiczne – niedobór kobalaminy może prowadzić do uszkodzenia osłonki mielinowej nerwów, co objawia się mrowieniem, drętwieniem, osłabieniem mięśni, problemami z koordynacją, trudnościami w chodzeniu oraz zaburzeniami pamięci i koncentracji;
• zaburzenia psychiczne, których objawy mogą obejmować depresję, drażliwość, zmiany nastroju oraz problemy z pamięcią;
• problemy z trawieniem, czego efektem może być utrata apetytu, nudności, wymioty, bóle brzucha oraz zapalenie języka i owrzodzenia jamy ustnej.
• zaburzenia wzroku – w zaawansowanych przypadkach niedoboru witaminy B12 może dochodzić do uszkodzenia nerwów wzrokowych, co może prowadzić do zaburzeń widzenia i utraty wzroku;
• zaburzenia sercowo-naczyniowe – niski poziom witaminy B12 może prowadzić do podwyższenia poziomu homocysteiny we krwi, co jest czynnikiem ryzyka chorób sercowo-naczyniowych, takich jak miażdżyca czy zawał serca;
• problemy z rozwojem u dzieci – u dzieci niedobór witaminy B12 może prowadzić do opóźnień w rozwoju fizycznym i umysłowym, problemów z apetytem oraz trudności w nauce.

Jakie leki powodują niedobór witaminy B12?

Za główną przyczynę niedoboru witaminy B12 uważa się zaburzenia wchłaniania, spowodowane np. nieprawidłową budową receptorów w jelicie krętym lub chorobami, takimi jak choroba Leśniowskiego-Crohna. Na niedobory tego składnika narażone są też osoby stosujące dietę wegetariańską lub te na diecie wegańskiej, a także te spożywające duże ilości alkoholu oraz niedożywione.

Co ważne, do zaburzeń wchłaniania witaminy B12 przyczyniają się też leki, takie jak:

• antagoniści receptora histaminowego H2 (np. cymetydyna, ranitydyna);
• inhibitory pompy protonowej (np. omeprazol, pantoprazol, lansoprazol);
• metformina;
• podtlenek azotu;
• kolchycyna;
• kwas p-aminosalicylowy;
• kwas acetylosalicylowy (potocznie określany jako aspiryna);
• sulfasalazyna.

Jaką formę witaminy B12 warto przyjmować?

Najkorzystniejszym rozwiązaniem dla organizmu jest przyjmowanie witaminy B12 wraz z codziennym pożywieniem. Niestety, w przypadku wegan i wegetarian, jak również osób ze zwiększonym zapotrzebowaniem na ten składnik, w niektórych przypadkach jest to niemożliwe. W takiej sytuacji potrzebna może być odpowiednia suplementacja pod nadzorem lekarza, którą należy połączyć z substancjami, które usprawnią wchłanianie tej witaminy, takimi jak kwas foliowy, wapń, witamina B6 lub biotyna.

Organizm człowieka najlepiej przyswaja takie formy witaminy B12 jak metylokobalamina (najlepsza biologicznie aktywna forma tego składnika w organizmie), jak również cyjanokobalamina. Warto jednak podkreślić, że podczas gdy cyjanokobalamina jest stosowana głównie w profilaktyce i leczeniu niedoboru witaminy B12, metylokobalamina wspiera przede wszystkim leczenie schorzeń neurologicznych.

Witamina B12 – zapotrzebowanie

Dzienne zapotrzebowanie na witaminę B12 wynosi około 2-3 mg. Z uwagi na fakt, że wchłanianie zachodzi dopiero w ostatnim odcinku jelita krętego, organizm absorbuje niewielką część przyjętej dawki. Z tego powodu niezwykle istotne jest, aby spożywać odpowiednią ilość produktów zawierających kobalaminę lub stosować suplementację.

Normy żywienia wskazują także, że

• zalecane spożycie kobalaminy u osób dorosłych wynosi 2,4 µg/dobę;
• zalecane spożycie witaminy B12 u kobiet w ciąży wynosi 2,6 µg/dobę;
• zalecane spożycie witaminy B12 u kobiet karmiących wynosi 2,8 µg/dobę.

FAQ

Odpowiedzi na najczęściej zadawane pytania dotyczące witaminy B12.