Leki na wrzody żołądka i dwunastnicy

Najważniejsze informacje

• Inhibitory pompy protonowej (IPP) to podstawowe leki stosowane w terapii wrzodów żołądka i dwunastnicy. Hamują wydzielanie kwasu solnego w żołądku, co sprzyja gojeniu się śluzówki oraz zmniejszeniu dolegliwości bólowych. Alternatywę terapeutyczną stanowią blokery receptora histaminowego H2, jednak ze względu na niższą skuteczność i gorszy profil bezpieczeństwa są obecnie stosowane rzadziej niż IPP.
• Jeśli wrzody są spowodowane zakażeniem bakterią Helicobacter pylori, konieczne jest zastosowanie terapii eradykacyjnej — połączenia inhibitorów pompy protonowej z antybiotykami, najczęściej amoksycyliną i klarytromycyną. Leczenie trwa zwykle 7–14. 
• Doraźnie, w przypadku występowania objawów, takich jak ból i pieczenie w nadbrzuszu, pomocne są leki zobojętniające sok żołądkowy, które zawierają wodorotlenek glinu, wodorotlenek magnezu lub ich połączenie. 
• W leczeniu oraz profilaktyce choroby wrzodowej żołądka i dwunastnicy stosuje się również preparaty, które tworzą warstwę ochronną na powierzchni uszkodzonej błony śluzowej.

W terapii wrzodów żołądka i dwunastnicy wykorzystuje się działanie inhibitorów pompy protonowej (IPP), środków zobojętniających kwas solny, antybiotyków eradykujących bakterię Helicobacter pylori oraz leków osłonowych. Dobór konkretnego schematu terapeutycznego zależy od przyczyny choroby wrzodowej, nasilenia objawów, wyników badań diagnostycznych (w tym testów na obecność Helicobacter pylori) oraz ewentualnych czynnikach ryzyka, takich jak: wiek pacjenta, choroby współistniejące czy stosowanie leków przeciwbólowych. Precyzyjne dopasowanie leczenia pozwala skutecznie złagodzić objawy, przyspieszyć gojenie wrzodów oraz zmniejszyć ryzyko nawrotu choroby i jej powikłań.

Jak leczyć wrzody żołądka i dwunastnicy?

Leczenie wrzodów żołądka i dwunastnicy to proces wieloaspektowy, który obejmuje: farmakoterapię, modyfikację stylu życia, a w niektórych sytuacjach także interwencję chirurgiczną. Skuteczna terapia opiera się na dwóch głównych filarach opisanych poniżej. 

• Eliminacja przyczyny – najczęściej zakażenia Helicobacter pylori – polega na zastosowaniu odpowiedniego schematu antybiotykoterapii, najczęściej w postaci terapii poczwórnej (z bizmutem lub bez), trwającej od 10 do 14 dni.
• Łagodzenie objawów i wspomaganie gojenia błony śluzowej – osiągane za pomocą leków zmniejszających wydzielanie kwasu solnego, takich jak:
  • inhibitory pompy protonowej (IPP), np. omeprazol, esomeprazol – stanowią podstawę leczenia farmakologicznego;
  • antagoniści receptora H₂, np. famotydyna – alternatywa w przypadku nietolerancji IPP lub w łagodniejszych postaciach choroby.

Dodatkowo można stosować leki osłaniające błonę śluzową żołądka, np. sukralfat, oraz unikać czynników zaostrzających – niesteroidowych leków przeciwzapalnych (NLPZ), alkoholu, nikotyny, stresu oraz kawy. 

W przypadku powikłań (perforacja wrzodu, krwawienie z przewodu pokarmowego czy zwężenie odźwiernika) może zaistnieć konieczność leczenia chirurgicznego.

Co na wrzody żołądka? Leki na receptę i bez recepty

Dobór odpowiedniej farmakoterapii zależy od przyczyny powstawania wrzodów, nasilenia objawów, a także ogólnego stanu zdrowia pacjenta. W terapii mogą być wykorzystywane leki wydawane z przepisu lekarza, jak i preparaty dostępne bez recepty. 

W leczeniu przyczynowym wrzodów żołądka i dwunastnicy stosuje się najczęściej inhibitory pompy protonowej (IPP) w połączeniu z terapią eradykacyjną bakterii Helicobacter pylori, jeśli jej obecność zostanie potwierdzona.

Antybiotyki na Helicobacter pylori

Zakażenie Helicobacter pylori jest jedną z głównych przyczyn wrzodów żołądka. W takim przypadku stosuje się tzw. terapię eradykacyjną, której celem jest całkowite usunięcie bakterii z organizmu, a tym samym zmniejszenie ryzyka nawrotu choroby.

Skuteczna terapia polega na połączeniu dwóch antybiotyków (najczęściej amoksycyliny i klarytromycyny) choć w niektórych przypadkach stosuje się również metronidazol, tynidazol lub lewofloksacynę z inhibitorem pompy protonowej. IPP ogranicza wydzielanie kwasu solnego, dzięki czemu zwiększa skuteczność leczenia i wspomaga gojenie błony śluzowej żołądka. Kuracja trwa zazwyczaj 7–14 dni. Po jej zakończeniu przeprowadza się testy kontrolne (np. test oddechowy, antygen w kale lub gastroskopia), aby potwierdzić skuteczne usunięcie bakterii z organizmu. 

Wszystkie wymienione antybiotyki oraz inhibitory pompy protonowej stosowane w terapii Helicobacter pylori są lekami dostępnymi wyłącznie na receptę.

Leki na wrzody zmniejszające wydzielanie kwasu żołądkowego

Leki obniżające wydzielanie kwasu solnego stanowią podstawę terapii wrzodów żołądka i dwunastnicy. Szybko łagodzą objawy oraz wspierają proces gojenia się błony śluzowej przewodu pokarmowego. 

• Inhibitory pompy protonowej (IPP) – działają przez hamowanie aktywności pompy protonowej w komórkach okładzinowych żołądka, co powoduje silne i długotrwałe zmniejszenie produkcji kwasu solnego. Najczęściej stosowane IPP to:
  • omeprazol – zmniejsza wydzielanie kwasu o 70–80% w dawkach terapeutycznych; dostępny zarówno na receptę, jak i bez recepty (w niskich dawkach);
  • pantoprazol – szczególnie skuteczny w leczeniu wrzodów związanych z zakażeniem Helicobacter pylori; dostępny wyłącznie na receptę.
  • esomeprazol – izomer omeprazolu o dłuższym czasie działania i lepszej biodostępności, często wybierany w leczeniu przewlekłym; wydawany na receptę.
• Antagoniści receptora H2 (tzw. H2-blokery) – blokują receptory histaminowe H2, co prowadzi do zmniejszenia wydzielania kwasu solnego, jednak ich skuteczność w porównaniu z IPP jest niższa. Stanowią alternatywę, szczególnie u pacjentów nietolerujących inhibitorów pompy protonowej. Przykłady:
  • ranitydyna – niegdyś szeroko stosowana, dziś używana znacznie rzadziej, w wielu krajach została wycofana z rynku ze względu na obecność zanieczyszczeń nitrozoaminami. 
  • famotydyna – skuteczniejszy i bezpieczniejszy lek z grupy H2-blokerów, dostępny głównie na receptę. 

Leki na wrzody żołądka zobojętniające kwas żołądkowy

Leki zobojętniające kwas żołądkowy są stosowane doraźnie w łagodzeniu objawów choroby wrzodowej, takich jak: pieczenie w nadbrzuszu, zgaga czy uczucie pełności. Należy jednak podkreślić, że nie eliminują przyczyny choroby – nie wpływają na gojenie się wrzodów ani nie zwalczają zakażenia Helicobacter pylori, dlatego nie powinny być stosowane jako leczenie podstawowe, lecz jedynie wspomagające.

Najczęściej stosowane substancje czynne w preparatach zobojętniających to:

Pobierz aplikację

Receptomat w telefonie!

Dbaj o zdrowie tak jak Ci wygodnie!

Aplikacja Receptomat to innowacyjne rozwiązanie telemedyczne, które pozwala dbać o ciągłość leczenia w prosty sposób. Usługi medyczne są dostępne dla Ciebie przez 7 dni w tygodniu! Umów się na teleporadę, prześlij dokumentację medyczną, ustaw powiadomienia o lekach. Wygodnie, szybko, niezawodnie.

Pobierz naszą aplikację

• wodorotlenek magnezu i wodorotlenek glinu – zazwyczaj stosowane razem, ponieważ magnez działa przeczyszczająco, a glin – zapierająco, co pozwala zminimalizować ich działania niepożądane; działają szybko, łagodząc objawy nadkwaśności; są dostępne bez recepty (OTC, Over-The-Counter).
• węglan wapnia – skutecznie neutralizuje kwas solny, jednak jego stosowanie może prowadzić do zaparć, a długotrwałe przyjmowanie – do zasadowicy metabolicznej oraz hiperkalcemii; preparat jest dostępny bez recepty (OTC).

Tabletki na wrzody żołądka osłaniające błonę śluzową

Leki osłaniające stanowią istotny element terapii i profilaktyki choroby wrzodowej, szczególnie w sytuacjach zwiększonego ryzyka uszkodzenia śluzówki, np. przy stosowaniu niesteroidowych leków przeciwzapalnych (NLPZ). 

• Mizoprostol – syntetyczny analog prostaglandyny E₁. Wykazuje działanie ochronne na błonę śluzową żołądka, zwiększając wydzielanie śluzu i wodorowęglanów oraz poprawiając jej ukrwienie. Stosowany jest głównie w profilaktyce i leczeniu wrzodów żołądka wywołanych przez NLPZ. Chroni błonę śluzową przed działaniem kwasu solnego i wspomaga proces gojenia. Ze względu na działanie poronne mizoprostol jest przeciwwskazany w ciąży. Preparat dostępny wyłącznie na receptę.
• Sukralfat – na powierzchni błony śluzowej żołądka tworzy warstwę ochronną, która przylega do uszkodzonych miejsc, działając jak bariera przed kwasem solnym i pepsyną. W ten sposób wspomaga gojenie wrzodów żołądka i dwunastnicy oraz chroni śluzówkę przed dalszym uszkodzeniem. Nie neutralizuje kwasu bezpośrednio, ale sprzyja regeneracji nabłonka. Sukralfat najlepiej przyjmować na pusty żołądek, ok. godzinę przed posiłkiem. W Polsce dostępny głównie na receptę. Występuje w formie tabletek (jak mizoprostol) oraz w postaci zawiesiny doustnej.