Bakteryjne zapalenie pochwy

Najważniejsze informacje

• Bakteryjne zapalenie pochwy (Bacterial Vaginosis, BV, inaczej waginoza bakteryjna) jest jednym z najczęstszych schorzeń ginekologicznych – stanowi ok. 60% wszystkich infekcji intymnych u kobiet. 
• Dotyka kobiety w różnym wieku, szczególnie w okresie rozrodczym. 
• Bezpośrednią przyczyną infekcji jest zaburzenie naturalnej równowagi mikroflory pochwy, prowadzące do nadmiernego namnażania się bakterii patogennych, takich jak Gardnerella vaginalis, przy jednoczesnym spadku liczby bakterii mlekowych (Lactobacillus).
• Nieprawidłowa mikroflora może powodować nieprzyjemny zapach wydzieliny, pieczenie, świąd, ból podbrzusza oraz podrażnienia okolic intymnych. 
• Choć czasem bagatelizowane, bakteryjne zapalenie pochwy może prowadzić do poważnych powikłań, jeśli nie zostanie właściwie zdiagnozowane i leczone – antybiotykami i probiotykami.

Bakteryjne zapalenie pochwy to jedno z najczęściej występujących schorzeń ginekologicznych, wynikające z zachwiania naturalnej równowagi mikroflory w okolicach intymnych. Dochodzi wówczas do zmniejszenia liczby dobroczynnych bakterii kwasu mlekowego i nadmiernego rozwoju drobnoustrojów patogennych, co prowadzi do nieprzyjemnych dolegliwości oraz stanów zapalnych. Choć infekcja często przebiega łagodnie, jej zignorowanie może skutkować poważniejszymi problemami zdrowotnymi. Wyjaśniamy, jak powstaje bakteryjna waginoza, jakie bakterie najczęściej ją wywołują i w jaki sposób można skutecznie ją leczyć oraz zapobiegać jej nawrotom.

Główne mikroorganizmy w pochwie: flora fizjologiczna i patogeny

Pochwa w warunkach fizjologicznych zawiera głównie Lactobacillus spp., które utrzymują prawidłowe kwaśne pH i chronią przed nadmiernym namnażaniem patogenów. Zaburzenie równowagi bakteryjnej, spowodowane obecnością patogennych bakterii, może osłabić naturalną mikroflorę i zwiększyć ryzyko infekcji.

Lactobacillus spp.

Dominujące pałeczki kwasu mlekowego (Lactobacillus) w pochwie utrzymują kwaśne pH (3,6-4,5), co chroni przed nadmiernym namnażaniem patogenów i wspiera równowagę mikroflory.

Gardnerella vaginalis

Beztlenowa bakteria Gardnerella vaginalis jest głównym czynnikiem etiologicznym bakteryjnego zapalenia pochwy. Jej nadmierny wzrost prowadzi do zaburzenia równowagi mikroflory i podwyższenia pH, co sprzyja kolonizacji innych drobnoustrojów.

Escherichia coli w pochwie – przyczyny i objawy

Escherichia coli to pałeczki gram-ujemne pochodzące z przewodu pokarmowego. Ich obecność w pochwie zwiększa ryzyko infekcji, szczególnie przy osłabionej florze ochronnej. Do głównych czynników sprzyjających kolonizacji należą:

• translokacja bakterii z okolicy odbytu,
• niewłaściwa higiena,
• antybiotykoterapia zaburzająca naturalną mikroflorę,
• podwyższone pH pochwy,
• wilgotne środowisko, np. długotrwałe przebywanie w mokrym stroju kąpielowym,
• obniżona odporność.

Objawy zakażenia E. coli obejmują wodniste, zielonkawe lub żółtawe upławy o rybim zapachu, świąd i pieczenie sromu i pochwy, a także dysurię i ból w dole brzucha. Wszystkie te symptomy wskazują na potrzebę wykonania wymazu i posiewu z pochwy.

Enterococcus spp. w pochwie – kolonizacja i leczenie

Enterococcus spp., w tym najczęściej Enterococcus faecalis, kolonizują dolny odcinek pochwy i mogą występować bezobjawowo u zdrowych kobiet. Nadmierny wzrost tych bakterii prowadzi do zapalenia pochwy, objawiającego się obfitymi, białawe lub śluzowatymi upławami, świądem, pieczeniem, a czasem dysurią i bólem podczas stosunku.

Diagnostyka opiera się na posiewie z pochwy z antybiogramem, co pozwala określić wrażliwość bakterii na antybiotyki, ponieważ enterokoki wykazują często oporność na niektóre leki. Leczenie powinno być dostosowane do wyników antybiogramu, a po terapii zaleca się odbudowę fizjologicznej flory bakteryjnej, np. przy użyciu probiotyków dopochwowych lub doustnych.

Staphylococcus spp. w pochwie – kolonizacja vs. infekcja

Staphylococcus aureus i koagulazo‑ujemne gronkowce mogą kolonizować powierzchnię błony śluzowej pochwy. W warunkach prawidłowej mikroflory pozostają bezobjawowe, ale nadmierny wzrost Staphylococcus spp. może prowadzić do zaburzeń mikroflory i wywoływać objawy infekcji, takie jak białawe upławy, świąd, zaczerwienienie i obrzęk warg sromowych.

Podstawą diagnostyki jest posiew z pochwy z antybiogramem, który pozwala ocenić, które szczepy wymagają leczenia. Terapia powinna być prowadzona zgodnie z wynikami antybiogramu, a w przypadku kolonizacji bezobjawowej decyzja o leczeniu zależy od ryzyka powikłań i nawrotów.

Przyczyny bakteryjnej infekcji pochwy (etiologia i czynniki ryzyka)

Infekcje intymne u kobiet mogą mieć różne podłoże, a ich przebieg i objawy zależą od rodzaju patogenu oraz stanu mikroflory pochwy.

• Bakteryjne zapalenie pochwy (BV) – najczęściej spotykany rodzaj infekcji, wywoływany przez Gardnerella vaginalis oraz inne bakterie beztlenowe i gram-ujemne. Rozwija się w wyniku zaburzenia równowagi pH, które sprzyja kolonizacji chorobotwórczych drobnoustrojów.
• Kandydoza – infekcja grzybicza spowodowana przez drożdżaki z rodzaju Candida. Pojawia się zwykle po antybiotykoterapii, przy obniżonej odporności lub zaburzeniach hormonalnych.
• Infekcje mieszane – jednoczesna obecność bakterii i grzybów, które mogą wzajemnie nasilać objawy zapalenia.
• Infekcje rzadkie – wynik zakażenia innymi, mniej typowymi patogenami oportunistycznymi, pojawiają się głównie u osób z obniżoną odpornością.

Bakteryjna infekcja pochwy – przyczyny i mechanizmy rozwoju

Bakteryjne zapalenie pochwy rozwija się, gdy naturalna flora pochwy – zdominowana przez pałeczki kwasu mlekowego (Lactobacillus) – ulega zaburzeniu. Ich niedobór prowadzi do wzrostu pH i umożliwia namnażanie bakterii chorobotwórczych. Na proces ten wpływają zarówno czynniki zewnętrzne, jak i wewnętrzne, takie jak higiena, odporność, gospodarka hormonalna i styl życia.

Rola pałeczek gram-ujemnych i bakterii kałowych

W zaburzonej mikroflorze pochwy namnażają się pałeczki gram-ujemne (Escherichia coli, Klebsiella, Proteus) oraz Enterococcus spp. i Staphylococcus spp. w pochwie. Zwiększona kolonizacja bakterii kałowych często wiąże się z charakterystycznymi objawami bakteryjnego zapalenia pochwy, takimi jak szarawe upławy i nieprzyjemny zapach. Ich namnażanie może zwiększać podatność na nawroty infekcji i komplikacje, szczególnie u kobiet z osłabioną odpornością lub zaburzeniami hormonalnymi.

Pobierz aplikację

Receptomat w telefonie!

Dbaj o zdrowie tak jak Ci wygodnie!

Aplikacja Receptomat to innowacyjne rozwiązanie telemedyczne, które pozwala dbać o ciągłość leczenia w prosty sposób. Usługi medyczne są dostępne dla Ciebie przez 7 dni w tygodniu! Umów się na teleporadę, prześlij dokumentację medyczną, ustaw powiadomienia o lekach. Wygodnie, szybko, niezawodnie.

Pobierz naszą aplikację

Przyczyny kolonizacji przez E. coli

Kolonizacja pochwy przez E. coli zachodzi poprzez:

• przeniesienie (translokację) bakterii z okolicy odbytu do pochwy (przemywanie od tyłu do przodu),
• niewłaściwą higienę intymną,
• antybiotykoterapię prowadzącą do zaburzenia naturalnej flory ochronnej,
• podwyższone pH pochwy przy wyjałowionej mikroflorze,
• wilgotne środowisko (np. długotrwałe noszenie mokrego stroju kąpielowego),
• obniżoną odporność organizmu.

Enterococcus spp. i Staphylococcus spp.

Bakterie te mogą bezobjawowo kolonizować dolne drogi rodne, jednak ich nadmierny wzrost prowadzi do wystąpienia upławów, pieczenia i dysurii. W diagnostyce i leczeniu kluczowe znaczenie ma posiew z antybiogramem, ponieważ niektóre szczepy (Enterococcus) wykazują oporność na wankomycynę.

Wyjałowiona flora bakteryjna

Niedobór Lactobacillus powoduje wzrost pH i zmniejsza naturalną ochronę przed infekcjami. Objawia się to suchością, pieczeniem, bólem przy współżyciu i skłonnością do nawrotów zapaleń.

Inne czynniki sprzyjające infekcjom

Do rozwoju bakteryjnych infekcji pochwy mogą przyczynić się również:

• czynniki hormonalne – antykoncepcja doustna, menopauza, zaburzenia cyklu,
• czynniki mechaniczne i higieniczne – częste irygacje pochwy, zabiegi ginekologiczne, stosunki bez zabezpieczenia,
• warunki środowiskowe – długotrwałe przebywanie w wilgotnym stroju kąpielowym (np. po kąpieli w basenie lub jacuzzi),
• styl życia – palenie papierosów, stres, niewłaściwa dieta, niedobory witamin i minerałów.

Typowe objawy bakteryjnego zapalenia pochwy: upławy, świąd, ból

Bakteryjne zapalenie pochwy może objawiać się różnorodnie w zależności od rodzaju kolonizujących bakterii i stanu mikroflory. Do najczęstszych symptomów należą obfite lub wodniste upławy, świąd i pieczenie sromu i pochwy, a także ból w dole brzucha i dysuria.

Objawy zakażenia Escherichia coli w pochwie

Infekcja wywołana przez bakterię E. coli w pochwie objawia się:

• wodnistymi, zielonkawymi lub żółtawymi upławami o charakterystycznym rybim zapachu wydzieliny,
• świądem i pieczeniem sromu i pochwy,
• dysurią (ból podczas oddawania moczu) oraz bólem w dole brzucha, co może sugerować rozprzestrzenianie się infekcji na przydatki lub cewkę moczową.

Objawy Enterococcus spp. i Staphylococcus spp. w pochwie

Kolonizacja Enterococcus spp. w pochwie oraz Staphylococcus spp. w pochwie przebiega zwykle z:

• obfitymi, białawymi lub śluzowatymi upławami,
• świądem, pieczeniem oraz zaczerwienieniem i obrzękiem warg sromowych,
• w przypadku większej kolonizacji – dysurią i bólem podczas stosunku.

Objawy wyjałowionej flory bakteryjnej pochwy

Brak Lactobacillus prowadzi do wyjałowionej flory bakteryjnej pochwy, co sprzyja wzrostowi pH i kolonizacji patogenów. Typowe objawy obejmują:

• suchą pochwę i brak wydzieliny lub skąpe, przejrzyste upławy,
• dyskomfort podczas współżycia oraz ból przy oddawaniu moczu,
• nawracające infekcje bakteryjne i grzybicze.

Ból w dole brzucha a infekcja pochwy

Infekcja pochwy może rozszerzać się na sąsiednie struktury, takie jak przydatki (jajniki i jajowody) czy cewka moczowa, co prowadzi do występowania bólu w dole brzucha. Towarzyszą mu często gorączka, obfite upławy oraz nasilenie świądu i pieczenia. W takich sytuacjach wskazana jest pilna konsultacja lekarska. 

Diagnostyka obejmuje badanie ginekologiczne, wymaz do mikroskopii i posiewu oraz w razie potrzeby badania obrazowe, aby wykluczyć zapalenie przydatków lub zakażenie dróg moczowych. Wczesna interwencja jest niezbędna, aby uniknąć powikłań i ograniczyć ryzyko rozprzestrzenienia się infekcji.

Powikłania nieleczonej infekcji

Nieleczona infekcja pochwy może prowadzić do poważnych powikłań zdrowotnych, zarówno u kobiet, jak i u płodu w przypadku ciąży. Do najważniejszych należą:

• Zapalenie narządów miednicy mniejszej – objawia się bólem podbrzusza, gorączką i zaburzeniami cyklu miesiączkowego; może prowadzić do przewlekłych dolegliwości i problemów z płodnością.
• Przedwczesne pęknięcie błon płodowych, poronienia i przedwczesny poród – infekcja zwiększa ryzyko powikłań w ciąży, co może zagrażać zdrowiu i życiu dziecka.
• Zwiększone ryzyko zakażenia HIV i posocznicy bakteryjnej – obecność infekcji ułatwia przenikanie wirusów i bakterii, a w przypadku posocznicy stan może stać się zagrożeniem dla życia.

Profilaktyka i zapobieganie nawrotom

Dbanie o zdrowie intymne i odpowiednia profilaktyka pozwalają zmniejszyć ryzyko nawrotów infekcji pochwy. Do podstawowych działań należą:

• Higiena intymna – codzienne mycie wodą i łagodnym mydłem pomaga utrzymać prawidłową mikroflorę pochwy, minimalizując ryzyko rozwoju infekcji.
• Noszenie bawełnianej bielizny i unikanie irygacji – przewiewna, naturalna bielizna zmniejsza wilgotność w okolicach intymnych, a irygacje mogą zaburzać równowagę bakteryjną pochwy. 
• Regularne badania ginekologiczne – systematyczne wizyty pozwalają wcześnie wykryć infekcje i podjąć skuteczne leczenie, zmniejszając ryzyko powikłań i nawrotów.
• Stosowanie prezerwatyw i probiotyków po antybiotykoterapii – prezerwatywy chronią przed infekcjami przenoszonymi drogą płciową, a probiotyki przywracają prawidłową mikroflorę po kuracjach antybiotykowych.

Kolonizacja pochwy a infekcja chorobowa

Obecność bakterii w pochwie nie zawsze oznacza chorobę. Kolonizacja pochwy jest naturalnym zjawiskiem – bakterie fizjologiczne, przede wszystkim pałeczki kwasu mlekowego (Lactobacillus spp.), utrzymują kwaśne pH i chronią przed namnażaniem patogenów. W takim przypadku proces jest zazwyczaj bezobjawowy, a pacjentka nie odczuwa żadnych dolegliwości.

Natomiast infekcja chorobowa rozwija się, gdy równowaga mikroflory zostaje zaburzona, co prowadzi do nadmiernego wzrostu patogenów. Różnicowanie kolonizacji od infekcji opiera się na kilku kryteriach klinicznych:

• Ilość bakterii i ich rodzaj – nadmierny wzrost Gardnerella vaginalis, E. coli czy Enterococcus spp. sugeruje infekcję.
• Objawy – upławy, świąd, pieczenie, ból w dole brzucha lub dysuria wskazują na proces chorobowy.
• Stan pacjentki – czynniki ryzyka, takie jak antybiotykoterapia, zaburzenia hormonalne czy osłabiona odporność, zwiększają prawdopodobieństwo przejścia kolonizacji w infekcję.

Bezobjawowa kolonizacja nie wymaga leczenia, natomiast infekcja kliniczna – tak. 

Różnicowanie rozpoznania: BV vs. kandydoza vs. rzęsistkowica

Prawidłowa diagnoza infekcji pochwy wymaga rozróżnienia między bakteryjnym zapaleniem pochwy (BV), kandydozą i rzęsistkowicą, ponieważ objawy mogą być podobne, a leczenie odmienne. Istotne są takie cechy, jak pH pochwy, charakter upławów, zapach oraz wyniki badania mikroskopowego.

FAQ