Krtań – budowa, funkcje, najczęstsze choroby

Najważniejsze informacje

• Krtań składa się z 9 chrząstek, w tym chrząstki tarczowatej (tworzącej jabłko Adama), pierścieniowatej, nalewkowatych (przyczepiających fałdy głosowe) oraz nagłośniowej (chroniącej oddechowe). Fałdy głosowe są odpowiedzialne za wytwarzanie dźwięku, a mięśnie regulują ich napięcie.
• Krtań znajduje się w przedniej części szyi, między gardłem a tchawicą, na poziomie od 3. do 6. kręgu szyjnego. Jest połączona z kością gnykową, która wspomaga jej ruchy.
• Krtań pełni funkcje oddechowe (reguluje przepływ powietrza), dźwiękotwórcze (tworzy dźwięki poprzez drgania fałdów głosowych) oraz ochronne (zapobiega przedostawaniu się pokarmu do dróg oddechowych).
• Do najczęstszych chorób krtani należą: ostre zapalenie krtani, polipy fałdów głosowych oraz rak krtani.

Krtań to niewielka struktura chrzęstna, która łączy gardło z tchawicą. Znajduje się w obrębie szyi i pełni funkcje związane z oddychaniem, produkowaniem dźwięków oraz ochroną dróg oddechowych. Choć często nie zdajemy sobie sprawy z jej znaczenia, krtań jest niezbędna zarówno do codziennego funkcjonowania, jak i do bardziej zaawansowanych procesów, takich jak mowa czy śpiew. Sprawdź, jak zbudowana jest krtań i jakie choroby są związane z jej nieprawidłowym funkcjonowaniem.

Budowa krtani

Krtań to narząd stanowiący część górnych dróg oddechowych, który pełni funkcje oddechowe, ochronne oraz dźwiękotwórcze. Jej budowa opiera się na zestawie chrząstek, mięśni i więzadeł, które wspólnie umożliwiają jej prawidłowe funkcjonowanie. Krtań zbudowana jest głównie z chrząstki szklistej oraz chrząstki sprężystej, a jej wewnętrzna struktura obejmuje kilka ważnych elementów.

Szkielet krtani tworzy 9 chrząstek:

• chrząstka tarczowata – największa chrząstka krtani, będąca podstawą struktury krtani. U mężczyzn jej obecność tworzy charakterystyczne „jabłko Adama”;
• chrząstka pierścieniowata – znajduje się poniżej chrząstki tarczowatej, przypominając pierścień, który zamyka dolną część krtani. Pełni funkcję stabilizacyjną, chroniąc struktury krtani;
• chrząstki nalewkowate – dwa małe elementy usytuowane na górze chrząstki pierścieniowatej, do których przyczepiają się fałdy głosowe (struny głosowe). Ich ruchy są niezbędne do wytwarzania dźwięków;
• dwie chrząstki różkowate i dwie chrząstki klinowate – małe chrząstki wspomagające strukturę fałdów głosowych i pomagające w ich odpowiednim napięciu;
• chrząstka nagłośniowa – elastyczna, sprężysta chrząstka, która znajduje się na wejściu do krtani i działa ochronnie.

Pozostałe elementy krtani to:

• fałdy głosowe (zwane strunami głosowymi) – dwie fałdy błony śluzowej z mięśniami wewnętrznymi oraz więzadłami (w tym więzadłem pierścienno-tarczowym oraz więzadłem pierścienno-tchawiczym), które wytwarzają dźwięki w wyniku drgań podczas przepływu powietrza. Zmiany w ich napięciu pozwalają na modulowanie tonu i wysokości głosu. Ponad fałdami głosowymi znajdują się także fałdy przedsionkowe (fałdy nalewkowo-nagłośniowe), które pełnią rolę ochronną, zabezpieczając struny głosowe przed uszkodzeniami oraz pomagają zamykać szparę głośni podczas połykania i czynności ochronnych krtani;
• mięśnie krtaniowe – odpowiadają za regulację napięcia fałdów głosowych oraz szerokości szpary głośni, co ma bezpośredni wpływ na produkcję dźwięku i przepływ powietrza przez krtań. Mięśnie te dzielą się na:
  • mięśnie wewnętrzne, które odpowiadają za precyzyjne ustawienie fałdów głosowych, ich napięcie oraz szerokość szpary głośni; fał
  • mięśnie zewnętrzne, które umożliwiają ruch całej krtani w obrębie szyi, ustawiając ją w odpowiedniej pozycji względem innych struktur szyi i dróg oddechowych;
• nagłośnia – elastyczna chrząstka, która pełni rolę ochronną, zakrywając wejście do krtani podczas połykania. Dzięki temu zapobiega przedostawaniu się pokarmu do dróg oddechowych.

Położenie krtani

Krtań znajduje się w przedniej części szyi, na poziomie od 3. do 6. kręgu szyjnego, pomiędzy gardłem (od góry) a tchawicą (od dołu). W jej obrębie wyróżniamy trzy piętra:

• piętro górne – przedsionek krtani, który łączy się z częścią krtaniową gardła;
• piętro środkowe (środkowa część krtani) – szpara głośni ograniczona przez fałdy głosowe;
• piętro dolne – położone poniżej więzadeł głosowych.

W tym obszarze znajduje się również szkielet krtani, który stanowią głównie chrząstki. W przypadku mężczyzn krtań możemy poznać po charakterystycznym jabłku Adama. Wynika to z tego, że u Panów chrząstka tarczowata jest większa, co skutkuje wyraźniejszym uwypukleniem w okolicy szyi.

Warto podkreślić, że krtań jest połączona z kością gnykową – jedyną kością w organizmie człowieka, która nie łączy się bezpośrednio z innymi kośćmi. Kość gnykowa znajduje się nad krtanią i pełni funkcję podparcia dla niej oraz dla nasady języka, umożliwiając precyzyjną kontrolę ruchów krtani podczas oddychania, połykania i mówienia. Krtań znajduje się również w bliskim sąsiedztwie przełyku, co umożliwia jej współpracę z innymi strukturami układu oddechowego i pokarmowego.

Funkcje krtani

Krtań pełni trzy podstawowe funkcje, które są ze sobą ściśle powiązane: oddychanie, wytwarzanie głosu oraz ochrona dróg oddechowych.

Oddychanie

Podstawową funkcją krtani jest umożliwienie przepływu powietrza do i z płuc. Szpara głośni (przestrzeń między strunami głosowymi) odgrywa ważną rolę w regulowaniu szerokości drogi powietrznej. W zależności od sytuacji szerokość szpary może się zmieniać, co pozwala na dostosowanie przepływu powietrza do potrzeb organizmu, np. w sytuacji wysiłku fizycznego lub podczas ochrony dróg oddechowych przed ciałami obcymi.

Wytwarzanie głosu

Krtań jest głównym organem odpowiedzialnym za powstawanie dźwięków. Podczas wydechu powietrze przechodzi przez szparę głośni, powodując drganie fałdów głosowych, które generują dźwięk. Częstotliwość tych drgań (ton podstawowy) determinuje wysokość dźwięku. Mięsień głosowy kontroluje napięcie fałdów głosowych, co pozwala na modulowanie wysokości i siły głosu. Wysokość dźwięku zależy też od długości i grubości warg głosowych, jak również od siły i szybkości przepływającego powietrza. Dodatkowo rezonatory, takie jak jama ustna, gardło, jama nosowa oraz inne struktury, wpływają na końcową barwę dźwięku.

Ochrona dróg oddechowych

Krtań pełni również funkcję ochronną. Podczas połykania nagłośnia zamyka wejście do krtani, zapobiegając przedostawaniu się pokarmu i płynów do tchawicy. Co ważne, w krtani generowany jest też odruch kaszlu i kichania, które służą do oczyszczania dróg oddechowych z niepożądanych substancji, takich jak ciała obce, nadmiar śluzu czy drażniące substancje.

Jak rozpoznać problemy z krtanią?

Problemy z krtań mogą manifestować się w różny sposób. Do najczęstszych objawów należą:

• chrypka – zaburzenie głosu, które może wskazywać na stan zapalny lub inne zmiany w obrębie krtani;
• trudności w oddychaniu i uczucie duszności – mogą być efektem obrzęku krtani, np. w wyniku ostrego zapalenia krtani;
• ból, pieczenie krtani lub dyskomfort w okolicy szyi – może wskazywać na infekcję, nowotwór lub inne zaburzenia w obrębie krtani;
• suchy kaszel – uporczywy kaszel może sugerować podrażnienie lub infekcję krtani;
• uczucie przeszkody w gardle – może być objawem polipów, guzów lub innych patologii;
• zaburzenia połykania – mogą wskazywać na problemy z nagłośnią lub przedsionkiem krtani.

Każdy z tych objawów wymaga konsultacji laryngologicznej, a w niekiedy również diagnostyki endoskopowej. Podczas tego badania lekarz wprowadza specjalną rurkę z kamerą przez nozdrze do wnętrza krtani, aby zobrazować jej kondycję.

Najczęstsze choroby krtani

Nieprawidłowe funkcjonowanie krtani może prowadzić do rozwoju różnych chorób oraz zaburzeń, które mogą wpłynąć na nasze zdrowie i komfort życia.

Ostre zapalenie krtani

Stan zapalny błony śluzowej (zapalenie) krtani, często wywołany infekcją wirusową lub bakteryjną. Objawia się chrypką, bólem gardła, kaszlem, gorączką oraz dusznością. Stan zapalny może prowadzić do obrzęku krtani, zwężenia szpary głośni i trudności w oddychaniu. Leczenie obejmuje leki przeciwzapalne, nawadnianie oraz w razie potrzeby antybiotyki i sterydy.

Przewlekłe zapalenie krtani

Choroba jest wynikiem długotrwałego podrażnienia spowodowanego np. przez palenie papierosów, narażenie na pyły czy refluks żołądkowo-przełykowy. Objawia się przewlekłą chrypką, suchością w gardle oraz trudnościami w modulacji głosu. Długotrwały stan zapalny może prowadzić do przerostu błony śluzowej oraz innych zmian w obrębie krtani.

Polipy fałdów głosowych

Łagodne narośla na fałdach głosowych, które powstają w wyniku przewlekłego podrażnienia lub przeciążenia głosu. Objawiają się chrypką, zmęczeniem głosu oraz zmianą barwy głosu. Leczenie polega na oszczędzaniu głosu oraz w niektórych przypadkach na zabiegu chirurgicznym.

Rak krtani

Nowotwór złośliwy, który zwykle przyjmuje formę raka płaskonabłonkowego. Czynniki ryzyka rozwoju obejmują: palenie papierosów, narażenie na substancje rakotwórcze oraz alkohol. Objawy choroby to z kolei przewlekła chrypka, ból w gardle, trudności w połykaniu, krwawienie oraz powiększenie węzłów chłonnych. Leczenie obejmuje chirurgiczne usunięcie krtani, radioterapię oraz chemioterapię.

Guzki śpiewacze (głosowe)

Małe, łagodne zmiany na fałdach głosowych, które powstają wskutek nadużywania głosu lub przeciążenia. Często występują u osób zawodowo używających głosu, takich jak śpiewacy czy nauczyciele. Objawiają się chrypką oraz zmęczeniem głosu. Terapia polega na odpoczynku głosowym, ćwiczeniach logopedycznych, a w razie potrzeby na usunięciu chirurgicznym.

Obrzęk Reinkego

Podśluzówkowy obrzęk fałdów głosowych, często związany z przewlekłym podrażnieniem lub stanem zapalnym. Objawia się chrypką i niskim, szorstkim głosem. Leczenie obejmuje odciążenie głosu, unikanie czynników drażniących oraz, w niektórych przypadkach, leczenie chirurgiczne.

FAQ

Odpowiedzi na najczęściej zadawane pytania dotyczące krtani.