Ile trwa choroba bostońska (bostonka) u dorosłych – objawy i leczenie

Najważniejsze informacje

• Bostonka u dorosłych, czyli choroba dłoni, stóp i jamy ustnej (HFMD), jest zakaźną chorobą wirusową wywoływaną głównie przez enterowirusy, najczęściej z grupy Coxsackie (A16, A6) oraz Enterowirus 71 (EV71).
• Typowe objawy zaczynają się od symptomów grypopodobnych, takich jak gorączka i ból gardła, a następnie pojawia się charakterystyczna wysypka na dłoniach i stopach oraz bolesne owrzodzenia w jamie ustnej.
• Leczenie bostonki u dorosłych ma charakter wyłącznie objawowy i polega na łagodzeniu gorączki, bólu oraz dolegliwości skórnych i w jamie ustnej.
• Choroba jest wysoce zaraźliwa; okres największej zakaźności przypada na pierwszy tydzień choroby, jednak wirus może być wydalany z organizmu przez kilka tygodni.
• U dorosłych przebieg jest często łagodniejszy niż u dzieci, ale mogą wystąpić powikłania, takie jak odwodnienie, wtórne zakażenia bakteryjne czy onychomadeza (schodzenie paznokci).

Chociaż choroba bostońska kojarzy się głównie z infekcją wieku dziecięcego, dorośli również mogą na nią zachorować, a jej przebieg bywa nietypowy i uciążliwy. Jakie są pierwsze symptomy i czym różnią się od infekcji u najmłodszych? Sprawdź, co warto wiedzieć o objawach, leczeniu i możliwych powikłaniach choroby bostońskiej u dorosłych.

Bostonka u dorosłych – co to za choroba i jak dochodzi do zakażenia?

Choroba bostońska u dorosłych, nazywana chorobą dłoni, stóp i ust (z ang. Hand, Foot, and Mouth Disease – HFMD), to zakaźna choroba wirusowa. Nazwa  pochodzi od amerykańskiego miasta, w którym zanotowano pierwszą epidemię tej choroby.

Wywołują ją enterowirusy, głównie wirusy Coxsackie (najczęściej typ A16, A6) oraz Enterowirus 71 (EV71). Choć najczęściej dotyka dzieci do 10. roku życia, dorośli również są narażeni na zakażenie. U osób dorosłych infekcja jest rzadsza dzięki nabytej odporności krzyżowej, wynikającej z wcześniejszych kontaktów z innymi enterowirusami. Mimo to, w ostatnich latach obserwuje się wzrost zachorowań w tej grupie wiekowej, często o nietypowym przebiegu.

Bostonka u dorosłych jest wysoce zaraźliwa, a wirusy wywołujące chorobę mogą przenosić się na różne sposoby. Zakażenie może nastąpić nawet przy krótkim kontakcie z osobą chorą, dlatego dorosłe osoby powinny zachować szczególną ostrożność, zwłaszcza w miejscach publicznych lub w kontakcie z dziećmi.

Główne drogi przenoszenia wirusa to:

• Drogą kropelkową – wdychanie mikroskopijnych kropelek wydzielanych podczas kaszlu, kichania lub mówienia osoby zakażonej. Ta forma transmisji jest szczególnie groźna w zamkniętych pomieszczeniach, takich jak biura, komunikacja miejska czy sale wykładowe.
• Bezpośredni kontakt – dotyk wydzielin z nosa i gardła chorego, a także płynu z pęcherzyków skórnych. Kontakt rąk z pęcherzykami lub wydzieliną może prowadzić do zakażenia, jeśli wirus dostanie się do ust, nosa lub oczu.
• Drogą fekalno-oralną – znaną jako „choroba brudnych rąk”. Wirus może przetrwać na zanieczyszczonych powierzchniach, takich jak klamki, poręcze czy blaty, a następnie dostać się do organizmu po kontakcie rąk z ustami. Ta droga zakażenia jest szczególnie istotna w domach z dziećmi i w miejscach publicznych.

Warto podkreślić, że dorośli często przechodzą zakażenie bezobjawowo, nie wiedząc, że są nosicielami wirusa. Mogą w ten sposób nieświadomie zakażać innych, w tym dzieci, które są bardziej podatne na infekcję.

Okres największej zakaźności przypada na pierwszy tydzień choroby, kiedy pojawiają się gorączka, wysypka i bolesne zmiany w jamie ustnej. Wirus może jednak być obecny w kale nawet przez kilka tygodni po ustąpieniu objawów, dlatego utrzymanie rygorystycznej higieny rąk jest kluczowe, aby nie przenosić infekcji na inne osoby.

Pierwsze objawy bostonki u dorosłych – jak rozpoznać początek choroby?

Początkowa faza bostonki u dorosłych, zwana fazą prodromalną, jest często myląca, ponieważ przypomina zwykłe przeziębienie lub grypę. Objawy pojawiają się 1-3 dni po okresie wylęgania wirusa (3-7 dni) i są na tyle niespecyficzne, że wiele osób nie podejrzewa od razu choroby bostońskiej.

Do najczęstszych wczesnych symptomów należą:

• gorączka, zwykle łagodna, czasami z dreszczami, która może utrzymywać się kilka dni,
• ból gardła, utrudniający połykanie i wywołujący dyskomfort w jamie ustnej,
• bóle głowy i mięśni, podobne do tych, które towarzyszą typowym infekcjom wirusowym,
• ogólne osłabienie i złe samopoczucie, uczucie zmęczenia i rozbicia,
• brak apetytu, częściowo spowodowany złym samopoczuciem, a częściowo przygotowujący organizm na późniejsze bolesne owrzodzenia w jamie ustnej.

Dodatkowo w tej fazie choroby mogą wystąpić niewielkie objawy ze strony przewodu pokarmowego, takie jak nudności czy uczucie dyskomfortu w jamie brzusznej, które u niektórych dorosłych mogą być pierwszym sygnałem rozwijającej się infekcji.

Wczesne objawy mają duże znaczenie diagnostyczne, szczególnie jeśli dorosły miał kontakt z chorym dzieckiem lub przebywał w środowisku, gdzie choroba jest obecna. Właściwe rozpoznanie we wczesnej fazie może pozwolić na szybsze wdrożenie środków łagodzących objawy i ograniczenie ryzyka zakażenia innych osób.

Charakterystyczne objawy skórne i w jamie ustnej

Po fazie objawów grypopodobnych następuje drugi, bardziej charakterystyczny etap choroby, który dał jej nazwę – choroba dłoni, stóp i ust. To właśnie wtedy pojawiają się typowe dla bostonki u dorosłych objawy skórne oraz dolegliwości w jamie ustnej. Przebieg u dorosłych bywa jednak nietypowy – zmiany mogą być bardziej nasilone lub zlokalizowane w innych miejscach niż klasycznie.

Wysypka bostońska – jak wygląda?

Wysypka jest najbardziej rozpoznawalnym objawem bostonki u dorosłych i zazwyczaj pojawia się po fazie prodromalnej. Ma postać małych pęcherzyków lub grudek na zaczerwienionym podłożu, które mogą być bolesne lub swędzące. To powoduje dyskomfort podczas chodzenia, dotyku czy wykonywania codziennych czynności manualnych.

Typowa lokalizacja zmian skórnych obejmuje:

• wewnętrzną stronę dłoni,
• podeszwy stóp.

U dorosłych wysypka może mieć szerszy zasięg i pojawiać się również na:

• grzbietach dłoni i stóp,
• pośladkach i w okolicy narządów płciowych,
• pachwinach,
• tułowiu i kończynach,
• twarzy, najczęściej wokół ust.

Pęcherzyki wypełnione są płynem surowiczym i mogą pękać, tworząc nadżerki lub strupki, które goją się w ciągu kilku dni, pozostawiając czasem lekkie przebarwienia.

Bostonka w jamie ustnej i gardle

Równocześnie z wysypką lub nawet wcześniej mogą pojawić się bolesne owrzodzenia w jamie ustnej, które utrudniają jedzenie i picie. Typowe lokalizacje to:

• język,
• dziąsła,
• wewnętrzna strona policzków,
• podniebienie i tylna ściana gardła.

Objawy dodatkowe u dorosłych mogą obejmować:

• nudności i wymioty,
• bóle stawów,
• trudności w przyjmowaniu płynów, co w skrajnych przypadkach może prowadzić do odwodnienia.

Ile trwa bostonka u dorosłych i kiedy przestaje się zarażać?

Bostonka u dorosłych jest chorobą samoograniczającą się, co oznacza, że w większości przypadków organizm sam zwalcza infekcję bez potrzeby stosowania leków przyczynowych. Czas trwania poszczególnych objawów może być różny, w zależności od wieku pacjenta i indywidualnej odporności.

Typowy przebieg choroby

• Objawy grypopodobne – gorączka, ból gardła, osłabienie i bóle mięśni zwykle utrzymują się 2-3 dni.
• Wysypka i bolesne owrzodzenia w jamie ustnej – charakterystyczne dla bostonki, utrzymują się zazwyczaj około 7 dni.
• W niektórych przypadkach zmiany skórne mogą goić się nawet do kilku tygodni, szczególnie jeśli choroba miała nietypowy przebieg u osoby dorosłej.

Okres zakaźności

Bostonka u dorosłych jest bardzo zaraźliwa, a pacjent może przenosić wirusa na innych jeszcze długo po ustąpieniu objawów. Szczególnie ważne są następujące informacje:

• Największa zakaźność występuje w pierwszym tygodniu choroby, kiedy pojawiają się gorączka, wysypka i pęcherzyki w jamie ustnej.
• Wirus może pozostawać w wydzielinach z dróg oddechowych do 3 tygodni po ustąpieniu objawów.
• W kale wirus może być obecny nawet przez kilka tygodni, co oznacza ryzyko zakażenia drogą fekalno-oralną.

Kluczowe jest przestrzeganie zasad higieny rąk, regularne mycie i dezynfekcja powierzchni oraz pozostanie w domu do momentu ustąpienia gorączki i wyschnięcia wszystkich pęcherzyków. Tylko w ten sposób można zminimalizować ryzyko zakażenia innych osób, w tym dzieci, które są najbardziej podatne na infekcję.

Leczenie bostonki u dorosłych – jak łagodzić objawy?

Bostonka u dorosłych jest chorobą wirusową, dlatego nie istnieje leczenie przyczynowe, a antybiotyki nie działają. Wszystkie działania mają charakter objawowy i koncentrują się na łagodzeniu dolegliwości, zapewnieniu komfortu oraz zapobieganiu powikłaniom.

Podstawowe zalecenia w domu:

• Łagodzenie bólu i gorączki
  Stosowanie leków dostępnych bez recepty, takich jak paracetamol lub ibuprofen, pozwala obniżyć gorączkę i zmniejszyć bóle mięśni oraz stawów.
• Pielęgnacja jamy ustnej
  Bolesne owrzodzenia można łagodzić poprzez:
  • stosowanie płukanek antyseptycznych i znieczulających,
  • unikanie gorących, kwaśnych i pikantnych potraw, które mogą podrażniać zmiany.
• Nawodnienie organizmu
  Picie dużych ilości chłodnych płynów (woda, herbaty ziołowe) jest kluczowe, zwłaszcza gdy ból gardła utrudnia przełykanie i istnieje ryzyko odwodnienia.
• Pielęgnacja wysypki skórnej
  Aby zmniejszyć dyskomfort i uniknąć wtórnych zakażeń:
  • stosować chłodne okłady,
  • używać żeli antyhistaminowych, które łagodzą świąd,
  • nie rozdrapywać pęcherzyków, aby nie doprowadzić do infekcji bakteryjnej.

Kiedy zgłosić się do lekarza?

Chociaż większość przypadków bostonki u dorosłych przebiega łagodnie, warto skonsultować się z lekarzem, jeśli pojawią się:

• bardzo wysoka gorączka, która nie ustępuje po lekach przeciwgorączkowych,
• nasilenie objawów po kilku dniach od początku choroby,
• objawy odwodnienia, np. rzadkie oddawanie moczu, suchość w ustach, zawroty głowy,
• objawy neurologiczne, takie jak silny ból głowy, sztywność karku, dezorientacja lub zaburzenia świadomości.

W takich sytuacjach konieczna jest szybka ocena lekarska, aby wykluczyć rzadkie, ale poważne powikłania, w tym infekcje o charakterze neurologicznym.

Powikłania po bostonce u dorosłych – czy choroba jest groźna?

W większości przypadków bostonka u dorosłych przebiega łagodnie, jednak u niektórych osób mogą wystąpić powikłania. Szczególnie narażone są osoby z osłabionym układem odpornościowym, kobiety w ciąży oraz osoby starsze.

Najczęstsze powikłania:

• Odwodnienie
  Trudności w przyjmowaniu płynów wynikające z bolesnych owrzodzeń w jamie ustnej mogą prowadzić do odwodnienia. Objawia się ono rzadkim oddawaniem moczu, suchością w ustach, zawrotami głowy.
• Wtórne zakażenia bakteryjne skóry
  Rozdrapywanie pęcherzyków może sprzyjać infekcjom bakteryjnym, co powoduje zaczerwienienie, ropienie i wydłuża czas gojenia wysypki.
• Onychomadeza – schodzenie paznokci
  Charakterystyczne, choć opóźnione powikłanie. Płytki paznokciowe mogą oddzielać się 1-2 miesiące po chorobie, zarówno na dłoniach, jak i stopach. Proces ten jest bezbolesny i odwracalny, a paznokcie odrastają samoistnie w ciągu kilku miesięcy.

Rzadkie, ale poważne powikłania:

• Powikłania neurologiczne
  Związane głównie z zakażeniem wirusem Enterowirus 71 (EV71) – wirusowe zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych, zapalenie mózgu.
• Zapalenie mięśnia sercowego
  Bardzo rzadkie powikłanie, które wymaga natychmiastowej interwencji lekarskiej.

FAQ 

Odpowiedzi na najczęstsze pytania dotyczące bostonki u dorosłych