Leczenie zapalenia oskrzeli

Najważniejsze informacje

• Rozpoznanie zapalenia oskrzeli opiera się przede wszystkim na badaniu lekarskim i wywiadzie. W uzasadnionych przypadkach stosuje się badania dodatkowe, np. RTG klatki piersiowej, aby wykluczyć zapalenie płuc lub inne choroby dróg oddechowych.
• Leczenie ma charakter objawowy i wspomagający (odpoczynek, nawodnienie, łagodzenie kaszlu). W przypadku potwierdzonego nadkażenia bakteryjnego może być konieczna antybiotykoterapia.
• Domowe sposoby – nawilżanie powietrza, odpowiednie nawodnienie i dieta wspierająca odporność – mogą przyspieszyć powrót do zdrowia.
• Nieleczone lub źle leczone zapalenie oskrzeli może prowadzić do powikłań. U osób z przewlekłymi chorobami płuc lub wielokrotnymi epizodami zapalenia oskrzeli istnieje ryzyko rozwoju przewlekłej obturacyjnej choroby płuc (POChP).

Diagnostyka i leczenie zapalenia oskrzeli zależą od rodzaju objawów, ogólnego stanu pacjenta oraz ewentualnych chorób współistniejących. Po wywiadzie i badaniu fizykalnym lekarz może zastosować dodatkowe narzędzia diagnostyczne – badania krwi, pomiar saturacji, spirometrię czy testy czynnościowe płuc, które pozwalają dokładniej ocenić drożność oskrzeli oraz wydolność oddechową. Leczenie obejmuje łagodzenie objawów, poprawę komfortu pacjenta, a także stosowanie odpowiednich metod terapii w celu zmniejszenia ryzyka nawrotów oraz powikłań. 

Jak diagnozuje się zapalenie oskrzeli?

Podstawą rozpoznania zapalenia oskrzeli jest szczegółowy wywiad lekarski i badanie przedmiotowe. Lekarz podczas wizyty pyta m.in. o:

• charakter kaszlu – suchy, mokry, produktywny, nasilający się w nocy lub po wysiłku;
• czas występowania objawów – ostre zapalenie oskrzeli trwa zwykle do 3 tygodni; przewlekłe rozpoznaje się, gdy kaszel z odkrztuszaniem plwociny utrzymuje się co najmniej 3 miesiące w roku przez 2 kolejne lata;
• współwystępowanie innych symptomów – gorączki, osłabienia, duszności czy bólu w klatce piersiowej;
• czynniki ryzyka – palenie tytoniu, ekspozycję na pyły, alergie czy przewlekłe choroby płuc (np. POChP, astma).

Podczas osłuchiwania klatki piersiowej lekarz może stwierdzić furczenia i świsty, które świadczą o obecności wydzieliny w drogach oddechowych oraz zwężeniu światła oskrzeli. Trzeszczenia (rzężenia drobnobańkowe) natomiast sugerują częściej zapalenie płuc niż oskrzeli. Lekarz ocenia również częstość oddechów, saturację (poziom tlenu we krwi) oraz ogólny stan pacjenta.

Badania diagnostyczne na zapalenie oskrzeli

W większości przypadków ostre zapalenie oskrzeli rozpoznaje się klinicznie, na podstawie objawów i badania lekarskiego, jednak w przypadku nietypowego przebiegu choroby, przedłużających się objawów lub podejrzenia powikłań lekarz może zlecić dodatkowe badania, które umożliwiają potwierdzenie diagnozy oraz wykluczenie zapalenia płuc i innych chorób układu oddechowego, zwłaszcza u pacjentów z chorobami przewlekłymi. 

• RTG klatki piersiowej (płuc) – pozwala odróżnić zapalenie oskrzeli od zapalenia płuc. W przypadku zapalenia oskrzeli obraz radiologiczny jest zwykle prawidłowy lub wykazuje niewielkie zmiany. Badanie wykonuje się szczególnie u osób starszych, z osłabioną odpornością lub z ciężkimi objawami.
• Badania krwi (morfologia, CRP – białko C-reaktywne, OB) – podwyższone wartości mogą wskazywać na infekcję bakteryjną i stanowić wskazanie do rozważenia antybiotykoterapii. W infekcjach wirusowych wyniki często pozostają prawidłowe lub wykazują niewielkie odchylenia.
• Badania mikrobiologiczne (posiew plwociny, testy wirusologiczne lub PCR) – wykonuje się w przypadku nawracających lub przewlekłych infekcji. Umożliwiają one identyfikację konkretnego patogenu i dobór ukierunkowanego leczenia.
• Spirometria (badanie czynnościowe płuc) – przydatne, gdy istnieje podejrzenie astmy lub przewlekłej obturacyjnej choroby płuc (POChP). Umożliwia ocenę drożności oskrzeli i stopnia upośledzenia wentylacji.
• Pulsoksymetria – pomiar nasycenia krwi tlenem (saturacji) jest wykonywany u pacjentów z dusznością, aby ocenić ryzyko niedotlenienia organizmu.

Różnicowanie z zapaleniem płuc, astmą, POChP i przeziębieniem

Objawy ostrego zapalenia oskrzeli – kaszel, czasami gorączka, uczucie duszności – mogą przypominać przebieg innych chorób układu oddechowego, dlatego ich dokładne różnicowanie jest fundamentalne dla postawienia prawidłowej diagnozy i wdrożenia odpowiedniego leczenia. 

• Zapalenie płuc – należy zawsze wykluczyć, ponieważ może przebiegać poważniej niż zapalenie oskrzeli. Typowe objawy obejmują: wysoką gorączkę, dreszcze, ból w klatce piersiowej oraz duszność. W badaniu osłuchowym słychać trzeszczenia drobnobańkowe, a w RTG klatki piersiowej widoczne są zmiany zapalne. W ostrym zapaleniu oskrzeli obraz radiologiczny jest zwykle prawidłowy lub wykazuje jedynie niewielkie zmiany.
• Astma oskrzelowa – choroba przewlekła i nawracająca. Objawy obejmują: napady duszności, świszczący oddech oraz suchy kaszel (często nasilający się w nocy lub po wysiłku fizycznym). U niektórych pacjentów kaszel może być jedynym objawem (tzw. kaszel astmatyczny). Spirometria wykazuje odwracalną obturację oskrzeli po podaniu leków rozszerzających oskrzela (beta2-mimetyki).
• Przewlekła obturacyjna choroba płuc – najczęściej dotyczy osób palących papierosy przez długi czas. Jej objawy obejmują: przewlekły kaszel z odkrztuszaniem plwociny, duszność pojawiającą się przy wysiłku oraz stopniowe pogarszanie wydolności oddechowej. W przeciwieństwie do ostrego zapalenia oskrzeli POChP ma charakter przewlekły i postępujący.
• Przeziębienie (infekcja górnych dróg oddechowych) – obejmuje głównie górne drogi oddechowe – nos i gardło. Typowe objawy to: katar, ból gardła, kichanie oraz stan podgorączkowy. Kaszel, jeśli się pojawia, jest zwykle łagodny i rzadko prowadzi do duszności.

Jak wspomniano wcześniej, podstawą diagnostyki w praktyce lekarskiej jest dokładny wywiad oraz badanie przedmiotowe. W razie potrzeby wykonuje się np. RTG klatki piersiowej czy spirometrię, co umożliwia odróżnienie ostrego zapalenia oskrzeli od innych chorób oddechowych i dobranie właściwego leczenia.

Zapalenie oskrzeli – leczenie

Sposób leczenia zapalenia oskrzeli zależy głównie od jego przyczyny (zwykle wirusowej, rzadziej bakteryjnej) oraz od postaci choroby – ostrej lub przewlekłej.

Leczenie objawowe i przyczynowe

W infekcjach wirusowych stosuje się przede wszystkim leczenie objawowe, ponieważ antybiotyki nie działają na wirusy i nie są w takich przypadkach zalecane. Najważniejsze jest łagodzenie kaszlu (dobór leków zależy od tego, czy jest on suchy, czy produktywny), obniżanie gorączki oraz dbanie o prawidłowe nawodnienie i odpoczynek. Pomocne mogą być także inhalacje solą fizjologiczną i utrzymywanie odpowiedniej wilgotności powietrza.

W przypadku podejrzenia lub potwierdzenia nadkażenia bakteryjnego lekarz może zdecydować o włączeniu antybiotykoterapii. Objawy sugerujące bakteryjny charakter choroby to m.in.: przedłużający się kaszel, pojawienie się ropnej plwociny, utrzymująca się wysoka gorączka czy pogorszenie stanu ogólnego. O zasadności podania antybiotyku decyduje lekarz, czasem na podstawie dodatkowych badań (np. CRP, RTG).

W przewlekłym zapaleniu oskrzeli, często związanym z paleniem tytoniu lub narażeniem na pyły i inne czynniki drażniące, leczenie obejmuje zarówno farmakoterapię (np. leki rozszerzające oskrzela, a w niektórych przypadkach glikokortykosteroidy wziewne), jak i modyfikację stylu życia – przede wszystkim zaprzestanie palenia papierosów. Ważną rolę odgrywa również profilaktyka (szczepienia przeciw grypie i pneumokokom) oraz, u pacjentów z obturacją dróg oddechowych, regularna kontrola czynności płuc.

Farmakoterapia

Jak złagodzić uciążliwy kaszel przy zapaleniu oskrzeli i przyspieszyć powrót pacjenta do zdrowia? Leki dobiera się indywidualnie – w zależności od rodzaju oraz nasilenia objawów.

• Leki przeciwgorączkowe i przeciwbólowe (np. paracetamol, ibuprofen) – stosowane w przypadku gorączki, bólu mięśni czy złego samopoczucia.
• Leki wykrztuśne (np. ambroksol, gwajafenezyna) – rozrzedzają wydzielinę i ułatwiają jej odkrztuszanie. Stosowane wyłącznie przy kaszlu mokrym.
• Leki mukolityczne (np. acetylocysteina, karbocysteina) – zmniejszają lepkość śluzu, wspomagając oczyszczanie dróg oddechowych. Ich stosowanie powinno być ograniczone do krótkiego okresu i dostosowane do charakteru kaszlu.
• Leki przeciwkaszlowe – podawane jedynie w przypadku suchego, męczącego kaszlu, który zaburza sen i nie wiąże się z obecnością wydzieliny (przy kaszlu produktywnym są przeciwwskazane).
• Antybiotyki – stosowane wyłącznie na wyraźne zalecenie lekarza, przy potwierdzonym lub silnie podejrzewanym bakteryjnym charakterze zakażenia. Przyjmowanie antybiotyków jest nieskuteczne w infekcjach wirusowych i sprzyja rozwojowi oporności bakterii.
• Leki rozszerzające oskrzela (np. beta2-mimetyki) – zalecane u pacjentów z obturacją dróg oddechowych, nasilonymi dusznościami lub współistniejącą astmą czy POChP.

Domowe sposoby wspierające leczenie zapalenia oskrzeli

Leczenie zapalenia oskrzeli opiera się głównie na odpoczynku i łagodzeniu objawów. Domowe metody mogą ułatwiać odkrztuszanie wydzieliny oraz wspierać regenerację organizmu.

• Nawilżanie powietrza – suche powietrze nasila kaszel i podrażnia drogi oddechowe. Warto korzystać z nawilżaczy powietrza lub rozwieszać wilgotne ręczniki w mieszkaniu. Oddychanie wilgotnym powietrzem ułatwia odkrztuszanie i łagodzi podrażnienia.
• Nawadnianie organizmu – picie dużej ilości wody (ok. 2 litry dziennie), ciepłych naparów ziołowych (np. tymianek, prawoślaz, lipa, szałwia) i lekkich bulionów pomaga rozrzedzać wydzielinę, co ułatwia jej usuwanie z oskrzeli.
• Inhalacje parowe – wdychanie pary z gorącej wody z dodatkiem soli kuchennej lub olejków eterycznych (np. eukaliptusowego, sosnowego) może przynieść ulgę w kaszlu i udrożnić drogi oddechowe. Należy zachować ostrożność u dzieci, osób z astmą lub chorobami płuc – olejki mogą działać drażniąco i nasilać objawy.
• Miód – działa kojąco na gardło i zmniejsza nasilenie kaszlu. Można dodać go do letniej herbaty lub spożywać bezpośrednio łyżeczką. Nie należy podawać miodu dzieciom poniżej 1. r.ż. ze względu na ryzyko botulizmu niemowlęcego.
• Odpoczynek i regeneracja – sen i ograniczenie wysiłku fizycznego pozwalają organizmowi szybciej zwalczyć infekcję.
• Prawidłowa pozycja podczas snu – uniesienie górnej części ciała (dodatkowa poduszka) ułatwia odkrztuszanie i zmniejsza nocny kaszel.
• Zdrowa dieta wspierająca odporność – posiłki bogate w witaminę C (cytrusy, papryka, kiszonki), cynk (pestki dyni, orzechy), a także probiotyki (kiszonki, jogurty naturalne) wspomagają układ odpornościowy w walce z infekcją.
• Unikanie dymu papierosowego i zanieczyszczonego powietrza – ekspozycja na substancje drażniące dodatkowo obciąża oskrzela oraz spowalnia proces zdrowienia.

Domowe sposoby mogą wspierać leczenie, ale nie zastąpią konsultacji lekarskiej, zwłaszcza jeśli: objawy ulegają nasileniu, utrzymują się ponad 2–3 tygodnie lub występuje gorączka, duszność, krwioplucie czy silny ból w klatce piersiowej.

Pobierz aplikację

Receptomat w telefonie!

Dbaj o zdrowie tak jak Ci wygodnie!

Aplikacja Receptomat to innowacyjne rozwiązanie telemedyczne, które pozwala dbać o ciągłość leczenia w prosty sposób. Usługi medyczne są dostępne dla Ciebie przez 7 dni w tygodniu! Umów się na teleporadę, prześlij dokumentację medyczną, ustaw powiadomienia o lekach. Wygodnie, szybko, niezawodnie.

Pobierz naszą aplikację

Kiedy zgłosić się do lekarza z podejrzeniem zapalenia oskrzeli?

W większości przypadków ostre zapalenie oskrzeli ma łagodny przebieg i ustępuje samoistnie w ciągu 2–3 tygodni. Czasami jednak niezbędna jest wizyta u lekarza, aby zapobiec powikłaniom lub wykluczyć poważniejsze choroby układu oddechowego. 

Objawy, które powinny skłonić do pilnej konsultacji z lekarzem to:

• kaszel utrzymujący się dłużej niż 3 tygodnie (może świadczyć o przewlekłym zapaleniu oskrzeli lub innej chorobie układu oddechowego);
• duszność, świszczący oddech, uczucie braku powietrza (wymienione objawy mogą wskazywać na obturację oskrzeli, astmę lub rozwijające się zapalenie płuc);
• wysoka gorączka powyżej 38,5°C lub utrzymujące się stany podgorączkowe (szczególnie jeśli towarzyszą im dreszcze, poty, osłabienie);
• ból w klatce piersiowej nasilający się przy oddychaniu lub kaszlu;
• odkrztuszanie gęstej, ropnej lub krwistej plwociny;
• nawracające epizody zapalenia oskrzeli (zwłaszcza u dzieci, osób starszych oraz pacjentów z chorobami przewlekłymi – POChP, astmą, cukrzycą, niewydolnością serca).

Szczególną ostrożność należy zachować u osób z obniżoną odpornością, np. pacjentów onkologicznych, przyjmujących leki immunosupresyjne lub po przeszczepach. W tej grupie nawet łagodne zapalenie oskrzeli może szybko prowadzić do powikłań.

Przewlekły stan zapalny oskrzeli osłabia naturalne mechanizmy obronne układu oddechowego, zwiększając podatność na kolejne infekcje. U osób starszych lub przewlekle chorych może dojść do obniżenia poziomu tlenu we krwi, a w konsekwencji do zaburzeń pracy serca i mózgu.