Zapalenie grzybicze pochwy (grzybica pochwy): leki na receptę i bez

Najważniejsze informacje:

• Leki na grzybicę to przeważnie preparaty do stosowania miejscowego (maści lub globulki dopochwowe przeciwgrzybicze). Farmaceutyki doustne są zalecane w leczeniu cięższych infekcji.
• Do podstawowych leków na infekcje intymne o pochodzeniu grzybiczym należą m.in. leki z klotrymazolem do pochwy, nystatyna dopochwowa oraz globulki dopochwowe z kwasem borowym i pałeczkami Lactobacillus. 
• Farmakoterapia pozwala zwalczyć stan zapalny w ciągu kilku dni, ale w przypadku nawracającej grzybicy pochwy leki powinny być przyjmowane nawet przez kilka miesięcy. O długości kuracji zawsze decyduje lekarz.

Grzybica pochwy to jedna z najczęstszych postaci klinicznych grzybicy u kobiet. Grupa preparatów stosowanych w leczeniu tej infekcji intymnej jest dość zróżnicowana. Duży udział mają w niej farmaceutyki dostępne bez recepty. Co można przyjmować bez przepisu lekarza, a na jakie leki trzeba mieć receptę? W jaki sposób prawidłowo dobrać środek przeciwgrzybiczy? Czym różnią się od siebie poszczególne leki na grzybicę pochwy? Wyjaśniamy. 

Leki na grzybicze zapalenie pochwy:

• Gyno-Pevaryl 150
• Macmiror
• Ovestin
• Mycosyst
• Macmiror Complex
• Oekolp
• Nystatyna VP
• Pimafucin
• Clotrimazolum GSK
• Fluconazole Polfarmex

Jakie są rodzaje leków na grzybicę pochwy?

Nawet 90% zakażeń grzybiczych narządów płciowych to nieskomplikowane przypadki, które można wyleczyć już dzięki krótkotrwałemu stosowaniu leków przeciwgrzybiczych takich jak: 

• pochodne azolowe: klotrimazol, mikonazol, flukonazol, itrakonazol, ketokonazol, ekonazol, butokonazol, tiokonazol, 
• antybiotyki polienowe: nystatyna, natamycyna, amfoterycyna B,
• pochodna alliloaminy: naftyfina, terbinafina, 
• pochodna nitrofuranu: nifuratel,
• pochodna pirydynonu: cyklopiroksolamina,
• antymetabolit (analog cytozyny): 5-fluorocytozyna (jedynie w połączeniu z amfoterycyną B).

Leki te występują w różnych postaciach farmaceutycznych:

• tabletek lub globulek dopochwowych,
• tabletek/kapsułek doustnych, syropów lub proszków do sporządzania zawiesiny doustnej,
• maści, żelów lub kremów do stosowania miejscowego,
• płynów lub emulsji do mycia i przemywania okolic intymnych,
• roztworów do infuzji. 

W leczeniu miejscowym najczęściej stosuje się nystatynę, klotrimazol oraz natamycynę – wszystkie te leki są dostępne zarówno w formie globulek/tabletek, jak i kremów.

Jako lek w formie doustnej stosowany jest przeważnie flukonazol, ponieważ ma korzystny stosunek bezpieczeństwa do skuteczności, a przy tym charakteryzuje się bardzo dobrym przenikaniem do tkanek. Podany jednorazowo pozostaje w organizmie przez 72 godziny. Stosowany jest także itrakonazol.

Jak dobrać lek na grzybicę pochwy?

Grzybicę pochwy, zwłaszcza jeżeli przebiega w sposób gwałtowny, powinno się leczyć pod nadzorem lekarza, do którego należy wybór odpowiednich środków farmakologicznych. Nieumiejętnie lub zbyt długo prowadzone samoleczenie grozi przerodzeniem się jednorazowej infekcji w postać nawrotową. 

Niezawodną metodą pozwalającą znaleźć skuteczny lek na grzybicę pochwy jest wskazanie konkretnego typu grzyba, który wywołał zakażenie. Pomaga w tym diagnostyka mikrobiologiczna. Posiew z pochwy z antybiogramem, czyli hodowla materiału z pochwy na specjalnych podłożach z określeniem lekowrażliwości grzybów, nie jest jednak standardowo wykonywanym badaniem, m.in. dlatego, że wymaga długiego oczekiwania na wynik. Przeprowadza się je dopiero wówczas, gdy infekcja pochwy nie ustępuje mimo leczenia bądź wykazuje tendencję do częstych nawrotów.

W pozostałych sytuacjach jedyną i zazwyczaj wystarczającą procedurą pozostaje badanie ginekologiczne. Lekarz – na podstawie zgłaszanych przez pacjentkę objawów i oceny wyglądu okolic objętych stanem zapalnym – dobiera jeden ze standardowych sposobów leczenia (taki, który pasuje do danego przypadku klinicznego). 

Choć spektrum gatunkowe grzybów, które wywołują zakażenia u ludzi, stale się zmienia, za większość zachorowań na grzybicę pochwy wciąż odpowiadają mikroorganizmy należące do rodzaju Candida (najczęściej z gatunku Candida albicans). Sporadycznie są to inne drożdżaki, m.in. Rhodotorula, Trichosporon i Saccharomyces cerevisiae lub grzyby Candida non-albicans (C. krusei, C. lusitaniae, C. dubliniensis, C. glabrata, C. parapsilosis, C. kefyr, C. tropicalis). 

Szczepy grzybów zasiedlających drogi rodne mogą znacznie różnić się pod względem wrażliwości na leki przeciwgrzybicze. Gatunek Candida albicans wykazuje wysoką wrażliwość na leki z grupy azoli, które są preparatami powszechnie stosowanymi jako pierwsza linia leczenia grzybicy pochwy. Grzyby Candida non-albicans (zwłaszcza C. krusei) mają obniżoną wrażliwością na znane preparaty przeciwgrzybicze. Coraz częściej podkreśla się występowanie szczepów opornych na leki. Lekooporność należy do głównych przyczyn nieskuteczności leczenia i skutkuje przedłużającym się poszukiwaniem właściwego rodzaju kuracji. 

Czy leki bez recepty są skuteczne?

Lek na infekcje intymne kupiony w aptece bez recepty może okazać się na tyle skuteczny, że pozwoli zażegnać problem grzybicy pochwy. Nie jest to jednak regułą, dlatego lepiej nie prowadzić leczenia na własną rękę. 

Ogólnodostępny preparat warto potraktować jako rozwiązanie doraźne po wystąpieniu pierwszych objawów zakażenia, by złagodzić uciążliwe dolegliwości jeszcze przed wizytą u lekarza. Sprawdzają się tutaj antyseptyki takie jak kwas borny, jony srebra, poliheksanid czy chlorek dekwaliniowy. Ich rolą jest miejscowe odkażanie i zapobieganie dalszemu namnażaniu się drobnoustrojów. Globulki dopochwowe z kwasem borowym pomagają odbudować naturalne mechanizmy obronne środowiska pochwy. Natomiast działające antyseptycznie preparaty z oktenidyną  nie wpływają na dobroczynne bakterie Lactobacillus, a wykazuje skuteczność przeciwko grzybom Candida.

Bez recepty dostępne są jedynie dwa silne leki na grzybicę pochwy z grupy azoli: klotrimazol i fentikonazol. Obydwa charakteryzują się szerokim spektrum działania. Pozostałe preparaty w większości bazują na substancjach, które nie eliminują grzybów, lecz mają właściwości łagodzące podrażnienia i stan zapalny, regenerujące, nawilżające oraz przeciwświądowe. Takimi substancjami są m.in. wyciągi ziołowe (z rumianku, nagietka, krwawnika), olejki eteryczne (z geranium, drzewa herbacianego, lawendy), gliceryna, glikol propylenowy, d-pantenol, kwas hialuronowy, kwas mlekowy, kwas kaprylowy, witamina E, witamina B3. Wszystkie sprawdzają się w leczeniu pomocniczym. Są składnikami wielu maści na swędzenie pochwy i pieczenie warg sromowych.

Stosowanie dostępnych bez recepty probiotyków, które zawierają pałeczki kwasu mlekowego – Lactobacillus – uznaje się za bardzo ważny element leczenia grzybicy pochwy. Są zalecane do równoległego używania z każdym preparatem przepisanym przez lekarza w celu przywrócenia prawidłowego pH pochwy i uzupełnienia zubożonej mikroflory. Pałeczki kwasu mlekowego nie tylko odbudowują naturalne środowisko pochwy, ale dzięki temu, że wytwarzają bakteriocyny, przyczyniają się również do zahamowania wzrostu i rozwoju mikroorganizmów chorobotwórczych.

Jak stosować leki na grzybicę pochwy?

Naczelną zasadą stosowania leków na grzybicę pochwy jest przestrzeganie zaleceń lekarza oraz producenta danego preparatu (zgodnie z informacjami zawartymi w ulotce dla pacjenta). 

Duża część środków przeciwgrzybiczych została opracowana jako jednodniowa kuracja. Jeśli kapsułka dopochwowa zaaplikowana jednorazowo nie przynosi ulgi w odczuwanych dolegliwościach, po określonym czasie (najczęściej są to trzy doby) można użyć drugiej. Doustne leki przeciwgrzybicze na ogół przyjmuje się raz lub dwa razy na dobę przez 1–3 dni. W przypadku maści i kremów częstotliwość stosowania jest większa. Kremem z klotrimazolem, czyli Clotrimazolum do pochwy, należy smarować miejsca intymne 2–3 razy dziennie. Można go używać przez okres nawet 2–4 tygodni. 

Inne zalecenia dotyczą pacjentek przyjmujących leki na grzybicę pochwy o charakterze nawrotowym (diagnozowaną u kobiet, które przechodzą co najmniej cztery infekcje w ciągu roku). W takich przypadkach kurację dzieli się na dwa etapy: terapię indukcyjną i podtrzymującą (obydwie mogą obejmować zarówno leczenie ogólne, jak i miejscowe). Całkowity czas trwania takiej kuracji wynosi około 6 miesięcy. 

Leki na grzybicę w ciąży

Kobiety w ciąży stosowanie jakiegokolwiek preparatu przeciwgrzybiczego, nawet dostępnego bez recepty, powinny najpierw skonsultować z lekarzem, który oceni stosunek korzyści z leczenia do ryzyka wystąpienia działań niepożądanych i powikłań położniczych. Badania na zwierzętach wykazały, że niektóre leki na grzybicę (np. flukonazol i 5-fluorocytozyna) działają teratogennie, czyli mogą powodować wady wrodzone u płodu. 

Kobietom w ciąży, jeśli zachodzi konieczność, przepisywane są przeważnie dwa antybiotyki na grzybicę pochwy: natamycyna lub nystatyna w tabletkach dopochwowych, które – w tej postaci farmakologicznej –  działają wyłącznie miejscowo. Inne leki dopuszczone do leczenia kobiet w ciąży to amfoterycyna, terbinafina i klotrimazol (ostatni z nich nie powinien być stosowany w I trymestrze). Jeżeli lekarz nie widzi przeciwwskazań, w II i III trymestrze można też sięgnąć po miejscowe preparaty z jonami srebra. 

Leki na grzybicę pochwy u dzieci

Wśród leków na infekcje intymne znajdują się również preparaty przeciwgrzybicze, które – pod pewnymi warunkami – mogą być stosowane przez dzieci. Podobnie jednak jak w przypadku kobiet w ciąży leczenie grzybicy pochwy u dzieci powinno odbywać się tylko pod ścisłym nadzorem lekarza, ponieważ profil bezpieczeństwa i skuteczności większości środków przeciwgrzybiczych u najmłodszych pacjentów nie został określony. 

Jeśli chodzi o klotrimazol, można go używać u dzieci powyżej 11. roku życia, u młodszych zaś tylko na wyraźne zalecenie lekarza. Antybiotykoterapia w przypadku wystąpienia grzybicy pochwy u dziecka odbywa się przeważnie z wykorzystaniem nystatyny. Leczenie flukonazolem pacjentów w grupie wiekowej 6–13 lat jest wprowadzane w razie absolutnej konieczności.