Deksametazon

Deksametazon (łac. dexamethasonum) jest to syntetyczny hormon kory nadnerczy, cechujący się długotrwałym oraz bardzo silnym działaniem. Leki zawierające ten glikokortykosteroid wykazują działanie przeciwzapalne, przeciwalergiczne i immunosupresyjne. Jego właściwości przeciwzapalne są 30-krotnie silniejsze niż hydrokortyzon i blisko 6,5-krotnie silniejsze niż prednizon.

Działanie deksametazonu polega na hamowaniu lub pobudzaniu ekspresji genów mających związek z procesami zapalnymi i immunologicznymi w organizmie.

Deksametazon może jest dostępny w postaci tabletek, roztworu do wstrzykiwań, preparatów do stosowania miejscowego - do worka spojówkowego lub na skórę.

Wskazaniami do stosowania deksametazonu są:

• wstrząs, obrzęk mózgu, 
• niektóre przypadki ostrej niedoczynności kory nadnerczy, 
• wrodzony przerost nadnerczy, 
• zapalenie tarczycy, 
• ostre reumatoidalne zapalenie stawów, 
• zesztywniające zapalenie stawów kręgosłupa i inne choroby tkanki łącznej, 
• nerczyca lipidowa, 
• zaostrzenia w astmie o ciężkim przebiegu, 
• ostry obrzęk naczynioruchowy, 
• białaczka limfatyczna i szpikowa, 
• agranulocytoza, zespoły toksyczne w chorobach zakaźnych, 
• ostre i przewlekłe alergiczne i zapalne choroby gałki ocznej, 
• choroby skóry (np. pęcherzyca, rumień wysiękowy wielopostaciowy, erytrodermia, niektóre postacie łuszczycy, choroby alergiczne skóry, pokrzywka, ostry wyprysk, dermatozy kontaktowe, liszaj pokrzywkowy, odczyny po ukąszeniach owadów).
• leczenie choroby wysokościowej w czasie wspinaczki.

Deksametazon może być stosowany u dzieci i dorosłych.

Dawki deksametazonu lekarz ustala indywidualnie, w zależności od ciężkości choroby i indywidualnej reakcji pacjenta na leczenie. 

Dawkowanie u dorosłych

U dorosłych deksametazon stosuje się zwykle w dawkach: 0,5-16 mg (2-3 razy na dobę). 

Dawkowanie u dzieci

U dzieci do pierwszego roku życia dawka wynosi zwykle 0,25-1 mg (raz na dobę). U dzieci starszych dawka wynosi zazwyczaj do 2 mg podawanych raz na dobę. 

Przeciwwskazaniami do stosowania leku z deksametazonem są przede wszystkim:

• wrzody w obrębie żołądka lub dwunastnicy,
• choroba Cushinga,
• osteoporoza,
• opryszczka,
• wirusowe lub grzybicze choroby spojówek lub rogówki,
• implant w ciele szklistym,
• zakażenia oka lub bezpośredniej okolicy,
• jaskra,
• stany wysiękowe o intensywnym przebiegu,
• gruźlica,
• niewydolność nerek,
• intensywne zaburzenia psychiczne (psychozy),
• cukrzyca,
• nadciśnienie tętnicze,
• niewydolność nerek,
• objawy poszczepienne,
• stany przedrakowe i nowotworowe skóry,
• zakażenia skóry o charakterze wirusowym i grzybiczym,
• trądzik zwykły i różowaty,
• zapalenie skóry wokół ust,
• ciężkie infekcje układowe.

Szczególną ostrożność należy zachować podczas stosowania glikokortykosteroidów u pacjentów po przebytym zawale mięśnia sercowego. 

Deksametazon a szczepienie

W trakcie terapii deksametazonem nie należy przyjmować żywych szczepionek, takich jak ospa czy odra. Istnieje ryzyko wystąpienia zaburzeń neurologicznych i nieskuteczność uodpornienia.

Deksametazon może wchodzić w potencjalnie niebezpiecznie interakcje z innymi, jednocześnie przyjmowanymi lekami. Należy poinformować lekarza o stosowaniu takich leków, jak:

• leki przeciwzakrzepowe,
• leki hipoglikemizujące,
• leki moczopędne,
• niesteroidowe leki przeciwzapalne, 
• barbiturany,
• leki przeciwpadaczkowe,
• leki przeciwhistaminowe,
• rymfacypina,
• efedryna.

Deksametazon w ciąży

W ciąży nie należy stosować deksametazonu bez wcześniejszej konsultacji lekarskiej. Badania kliniczne na zwierzętach wykazały działanie toksyczne substancji czynnej na płód - możliwe są: rozszczep podniebienia, zahamowanie wzrostu wewnątrzmacicznego i wady mózgu. Nie wykonano natomiast badań na ludziach, dlatego też jeśli korzyści ze stosowania leku przewyższają związane z tym ryzyko, lekarz może zadecydować o przepisaniu deksametazonu. Stosuje się go wtedy zwykle w pierwszym trymestrze ciąży. 

Deksametazon a karmienie piersią

Stosowanie deksametazonu w okresie karmienia piersią zostało uznane za bezpieczne. Jednocześnie u dzieci karmionych piersią przez kobiety przyjmujące duże dawki deksametazonu może dojść do upośledzenia kory nadnerczy.

Stosowanie deksametazonu może wywołać działania niepożądane. Nie wystąpią one jednak u każdego. Do najczęściej obserwowanych skutków ubocznych tej substancji czynnej zalicza się:

• nagromadzenie tkanki tłuszczowej w obrębie szyi i tułowia,
• przyrost masy ciała,
• rozstępy skórne o kolorze czerwonym,
• zaburzenia emocjonalne,
• wzrost ciśnienia tętniczego,
• osteoporoza,
• cukrzyca, nietolerancja glukozy,
• zanik tkanki mięśniowej i osłabiona siła mięśni,
• opóźnienie tempa wzrostu kostnego, karłowatość - u dzieci. 

Odpowiedzi na najczęściej pojawiające się pytania odnośnie leku z deksametazonem - substancji czynnej leków z grupy glikokortykosteroidów.