Dyskopatia lędźwiowa – objawy, ćwiczenia, leczenie

Najważniejsze informacje:

• Dyskopatia lędźwiowa dotyczy zmian biochemicznych, biomechanicznych, a także morfologicznych krążków międzykręgowych, inaczej dysków lędźwiowych zlokalizowanych w dolnej części pleców.
• Zespół objawów obejmujący odcinek lędźwiowy kręgosłupa utrudnia codzienne funkcjonowanie, a najczęstszą przyczyną ich rozwoju jest siedzący tryb życia, mała aktywność fizyczna oraz otyłość.
• Pierwszym objawem dyskopatii lędźwiowej jest nagły ból w dole pleców, który pojawia się najczęściej podczas podnoszenia ciężkich przedmiotów. Aby potwierdzić dolegliwość, wykonuje się wiele szczegółowych badań, w tym m.in. test Laseque’a, a także badania obrazowe, w tym rezonans magnetyczny. Pomocna jest także tomografia komputerowa.
• Z biegiem czasu, szczególnie, gdy pacjent nie podejmie leczenia, coraz więcej kręgów może ulec uszkodzeniu, co rodzi ryzyko rozwoju wielu powikłań, w tym wielopoziomowej dyskopatii lędźwiowej.

Dyskopatia lędźwiowa to zespół objawów, często określany również jako przepuklina jądra miażdżystego. Powstaje w wyniku zmian degeneracyjnych krążków międzykręgowych zlokalizowanych w części lędźwiowej kręgosłupa. Z czasem, wraz z postępującymi procesami naturalnego starzenia się organizmu, dochodzi do odwodnienia (inaczej dehydratacji) krążków i ich obniżenia. Typowymi symptomami schorzenia są m.in. ból kręgosłupa w dole pleców, a także objawy neurologiczne np. zaburzenia czucia.

Czym jest dyskopatia lędźwiowa?

Dyskopatia lędźwiowa jest jedną z najczęstszych przyczyn dolegliwości bólowych dolnej części pleców. Kręgi lędźwiowe muszą dźwigać ciężar wyższych odcinków kręgosłupa, a sam odcinek lędźwiowy jest bardzo ruchomy, przez co staje się podatny na uszkodzenia.

Termin dyskopatia lędźwiowa odnosi się do szeregu objawów uszkodzeń krążka międzykręgowego, który składa z pierścienia włóknistego z centralnie ułożonym jądrem miażdżystym. Warto przy tym zaznaczyć, że jądra te są strukturami bardzo dobrze nawodnionymi, jednak z czasem ulegają odwodnieniu, co przyspiesza zmiany zwyrodnieniowe. Jądro miażdżyste staje się wówczas bardziej sztywne, a to z kolei zwiększa ryzyko pęknięć promieniowych w kierunku tylnym lub tylno–bocznym. W miejscu pojawienia się pęknięcia dysk staje się słabszy i tym samym bardziej wrażliwy na dalsze uszkodzenia.

Postaciami dyskopatii lędźwiowej są:

• wypuklina krążka międzykręgowego – jest szerokim uwypukleniem tarczy międzykręgowej, stanowiąc tym samym łagodną formę zwyrodnienia; nie zawsze powoduje ona dolegliwości bólowe;
• przepuklina, inaczej wypadnięcie dysku lędźwiowego – najczęściej powstaje ona między kręgami L5 i S1 lub L4 i L5; sekwestr dysku często po wypadnięciu przemieszcza się w dół;
• wielopoziomowa dyskopatia lędźwiowa – początkowo odwodnieniu i tym samym uszkodzeniu ulega wyłącznie jeden dysk, znacznie rzadziej dwa. Z czasem jednak zmiany te obejmują coraz więcej kręgów, co powoduje utratę ich elastyczności i sprężystości.

Jedną z najpoważniejszych konsekwencji dyskopatii lędźwiowej jest ucisk na rdzeń kręgowy lub korzenie nerwów rdzeniowych. To z kolei nierzadko prowadzi do niedowładów.

Przyczyny dyskopatii lędźwiowej

Głównej przyczyny dyskopatii lędźwiowej upatruje się głównie w naturalnych procesach starzenia się organizmu, a co za tym idzie, utracie wody przez krążki międzykręgowe, przez co stają się wrażliwe na uszkodzenia. Czynnikami, które predysponują do dyskopatii lędźwiowej, są otyłość, co zwiększa obciążenie kręgosłupa. Istotny jest również styl życia, w tym przede wszystkim brak aktywności fizycznej lub nadmierna eksploatacja narządu ruchu. Ponadto odcinek lędźwiowy jest bardzo narażony na urazy i wypadki (np. komunikacyjne), co może przyczynić się do pęknięcia krążka.

Objawy dyskopatii lędźwiowej

Pierwszym, typowym objawem dyskopatii lędźwiowej jest nagły ból pojawiający się podczas dźwigania, schylania się lub przyjęcia nieprawidłowej pozycji. Osoby, które kiedykolwiek doświadczyły wypadnięcia dysku, opisują ból jako ostry, który promieniuje do pośladków, nóg i stóp. Często jest on połączony z uczuciem pieczenia. Dolegliwości bólowe bywają tak silne, że chory pozostaje unieruchomiony w pochyleniu, co uniemożliwia codzienne funkcjonowanie.

Innymi objawami dyskopatii lędźwiowej są:

• spłycenie lordozy lędźwiowej – oznacza wygięcie kręgosłupa do przodu z jednoczesnym napięciem mięśni przykręgosłupowych; powoduje to usztywnienie dolnej części pleców;
• zaburzenie czynności pęcherza i jelit, w tym trudności w oddawaniu moczu i stolca;
• trudności ze wspinaniem się na palce;
• bóle nóg – najczęściej pojawiają się po ustąpieniu bólu lędźwi; bywają one bardziej uciążliwe i mają charakter rwący i/lub przypominający przebieg prądu elektrycznego wzdłuż kończyn.

Przepuklina pojawiająca się w dolnej części kręgosłupa może prowadzić do pogorszenia ukrwienia nerwów (a tym samym ich poziomu ich natlenowania i odżywienia), a to do ich trwałego uszkodzenia, w skrajnych przypadkach nawet kalectwa. Dochodzi wówczas do rozwoju symptomów o podłożu neurologicznym.

Objawy neurologiczne dyskopatii lędźwiowej obejmują:

• drętwienie kończyn dolnych,
• zaburzenia czucia od okolic pośladka, aż po kończyny dolne i stopy,
• uczucie mrowienia nóg,
• osłabienie siły mięśniowej nóg, co wynika z paraliżu mięśni.

Diagnostyka dyskopatii lędźwiowej

Ból kręgosłupa i inne dolegliwości (np. rwa kulszowa), które pojawiają się na skutek dyskopatii lędźwiowej, znacznie utrudniają swobodne poruszanie się, schylanie oraz dźwiganie nawet lekkich przedmiotów. W związku z tym, przy wystąpieniu pierwszych niepokojących objawów, konieczna jest wizyta u specjalisty.

Lekarz ortopeda przeprowadza z pacjentem bardzo dokładny wywiad i zleca wykonanie bardziej szczegółowych badań, w tym przede wszystkim testu Laseque’a. Polega on na uniesieniu kończyny dolnej w pozycji leżącej na plecach. W przypadku dyskopatii lędźwiowej pacjent zacznie odczuwać bardzo silny ból indukujący zgięcie w stawach kolanowych.

Uzupełnieniem i potwierdzeniem diagnozy są badania obrazowe, w tym głównie RTG odcinka lędźwiowego kręgosłupa, rezonans magnetyczny i/lub tomografia komputerowa. Obrazowanie pozwala na uwidocznienie zmian zwyrodnieniowych, stopnia uszkodzeń oraz ich dokładnej lokalizacji. Jest to szczególnie ważne w przypadku translokacji, czyli wypadnięciu dysku.

Leczenie dyskopatii lędźwiowej

Wybór sposobu leczenia dyskopatii lędźwiowej zależy przede wszystkim od lokalizacji zmian, a także stopnia zaawansowania choroby. Stany bólowe o lekkim natężeniu leczy się w pierwszej kolejności za pomocą doustnych substancji o działaniu przeciwbólowym (w tym niesteroidowych leków przeciwzapalnych NLPZ, opioidów), a także leków miorelaksacyjnych, benzodiazepin, a nawet antydepresantów. Jeżeli przepuklina przybiera duże rozmiary, wówczas konieczne może okazać się podanie zastrzyków nadtwardówkowych.

Silne bóle połączone z innymi objawami (np. paraliżem) dyskopatii lędźwiowej często wymagają zastosowania zastrzyków nadtwardówkowych. Podaje się je w miejsce odczuwania bólu, a ściślej mówiąc w miejscu ucisku nerwu. Iniekcja działa przede wszystkim przeciwzapalnie, zmniejsza obrzęk i usprawnia krążenie krwi. To wszystko przyspiesza wchłanianie się przepukliny.

W skrajnych przypadkach lekarz może podjąć decyzję o odbarczeniu nerwu za pomocą technik operacyjnych. Najczęściej zabiegowi poddaje się bardzo duże przepukliny uciskające korzenie rdzeniowe i worek oponowy. Popularnymi technikami chirurgicznymi są discektomia lędźwiowa,  a także nieco mniej inwazyjna mikrodiscektomia lędźwiowa.

Rehabilitacja dyskopatii lędźwiowej

Po zastosowaniu leczenia, które wygasi stany zapalne atakujące kręgosłup lędźwiowy, możliwe jest wdrożenie odpowiednio dobranej rehabilitacji. Istnieje wiele metod leczenia, a ich wybór leży po stronie rehabilitanta/fizjoterapeuty.

Rehabilitacja dyskopatii lędźwiowej może obejmować:

• ćwiczenia ukierunkowane na zniesienie bólu i poprawę elastyczności w samym odcinku lędźwiowym, stawach biodrowych i kończynach – dużą popularnością cieszą się ćwiczenia McKenziego, jednak nie sprawdzają się one u wszystkich pacjentów; rodzaj aktywności fizycznej musi być indywidualnie dobrany przez specjalistę;
• terapia manualna tkanek głębokich – specjalistyczny masaż poprawia ruchomość w obrębie kręgosłupa, zmniejsza intensywność bólu, a także zapobiega nawrotom objawów choroby;
• elektroterapia – najczęściej stosowaną techniką jest TENS (przezskórna, elektryczna stymulacja nerwów); użycie prądów o niskim natężeniu sprzyja regeneracji mięśni i znosi dolegliwości bólowe;
• krioterapia – dysza z zimna parą nakierowana jest bezpośrednio w bolące miejsce; niska temperatura działa przeciwzapalnie, przeciwobrzękowo i przeciwzapalnie.

Podczas rehabilitacji nie wolno zapominać o korzystaniu z materaca o średnim stopniu twardości i zaopatrzeniu ortopedycznym, w tym ortezy i sznurówek lędźwiowych.

FAQ

Poniżej znajdują się odpowiedzi na  najczęściej zadawane pytania dotyczące dyskopatii lędźwiowej.