Leki na SIBO

Najważniejsze informacje

• Skuteczne leczenie SIBO wymaga indywidualnego podejścia, które uwzględnia rodzaj przerostu bakteryjnego, stan mikrobioty jelitowej oraz ewentualne nietolerancje pokarmowe. 
• Podstawowym sposobem leczenia SIBO jest terapia antybiotykowa, głównie z wykorzystaniem rifaksyminy, która działa miejscowo w jelicie cienkim, nie zaburzając mikrobioty jelita grubego. W przypadku nadmiaru metanu (IMO) często stosuje się połączenie rifaksyminy z neomycyną. 
• Po terapii antybiotykowej pacjentom zaleca się przyjmowanie prokinetyków w małych dawkach (itopryd, prukalopryd, erytromycyna). Leki te zapobiegają zaleganiu treści pokarmowej oraz nawrotom SIBO.
• Laktaza, amylaza, proteaza, lipaza, betaina HCl oraz ekstrakty żółciowe wspomagają trawienie u pacjentów z niedoborami enzymów trzustkowych lub innymi zaburzeniami trawiennymi. Ich działanie przyczynia się do zmniejszenia fermentacji bakteryjnej w przewodzie pokarmowym. 
• Węgiel aktywowany i smektyt dostępne bez recepty łagodzą wzdęcia oraz przeciwdziałają nadmiernemu gromadzeniu się gazów, jednak nie eliminują bakterii ani przyczyny SIBO.
• Kwestię przyjmowania probiotyków najlepiej skonsultować z gastroenterologiem lub dietetykiem specjalizującym się w chorobach jelit, ponieważ niewłaściwie dobrane mogą nasilać objawy SIBO. 

SIBO (zespół rozrostu bakteryjnego w jelicie cienkim) to schorzenie, które wymaga precyzyjnie dobranej farmakoterapii. Fundamentalną rolę w leczeniu odgrywają antybiotyki eliminujące nadmiar bakterii (rifaksymina, metronidazol, neomycyna), preparaty wspomagające trawienie (enzymy trawienne) oraz środki poprawiające motorykę jelit (prokinetyki). Jeśli chodzi o suplementację probiotykami i prebiotykami, warto zasięgnąć porady specjalisty, ponieważ niektóre szczepy mogą nasilać objawy SIBO. 

Jakie leki na SIBO?

SIBO (small intestinal bacterial overgrowth, zespół rozrostu bakteryjnego) to stan, w którym dochodzi do nadmiernego namnażania się bakterii w jelicie cienkim, co zaburza proces trawienia i wchłaniania składników odżywczych. 

Zespół rozrostu bakteryjnego jest poważnym schorzeniem, które wymaga kompleksowego podejścia do terapii. Obejmuje ono przede wszystkim stosowanie leków, które mają na celu zredukowanie liczby bakterii w jelicie cienkim i przywrócenie równowagi mikroflory jelitowej. 

• Redukcję nadmiaru bakterii osiąga się dzięki antybiotykom, takim jak np. rifaksymina. W przypadku SIBO z dominacją metanu (IMO) stosuje się metronidazol lub neomycynę. 
• W celu poprawy motoryki jelit i zapobiegania nawrotom SIBO pacjentom zaleca się przyjmowanie leków prokinetycznych (np. prukalopryd) w małych dawkach. 
• Wsparcie trawienia jest z kolei możliwe dzięki enzymom trawiennym, np. lipazie, amylazie i proteazie, szczególnie w przypadku niedoborów enzymów trzustkowych.
• Odbudowa mikroflory jelitowej wymaga natomiast rozważnego stosowania probiotyków oraz prebiotyków, ponieważ niektóre szczepy (np. Lactobacillus reuteri lub Lactobacillus fermentum) mogą nasilać objawy, takie jak: wzdęcia, bóle brzucha czy gazy. Z tego względu o wyborze i dawkowaniu suplementu z żywymi kulturami bakterii powinien decydować lekarz. 
• Zespół rozrostu bakteryjnego rozwija się często na skutek innych problemów zdrowotnych. W takiej sytuacji konieczne jest leczenie choroby podstawowej, np. cukrzycy, niedoczynności tarczycy, zespołu jelita drażliwego (IBS) czy chorób autoimmunologicznych, które mogą wpływać na funkcjonowanie jelit.

Leki na SIBO na receptę i bez recepty wraz z odpowiednią dietą odgrywają bardzo ważną rolę w terapii. Dieta low-FODMAP (ograniczająca fermentujące oligosacharydy, disacharydy, monosacharydy i poliole) oraz SCD (specyficzna dieta węglowodanowa) pomagają w kontrolowaniu objawów (wzdęcia, ból brzucha i inne dolegliwości jelitowe). Ograniczenie fermentujących węglowodanów może znacząco poprawić komfort trawienny. Trzeba podkreślić, że dieta eliminacyjna powinna być ułożona indywidualnie, aby skutecznie łagodzić objawy i jednocześnie zapewniać odpowiednie odżywienie organizmu. Niewłaściwie zbilansowana może prowadzić do niedoborów składników odżywczych. Z tego względu warto skonsultować się z lekarzem lub dietetykiem, który dostosuje jadłospis do konkretnego przypadku oraz ogólnego stanu zdrowia.

Leki bez recepty pomocne w leczeniu SIBO

Leki i suplementy dostępne bez recepty mogą wspierać terapię oraz łagodzić objawy ze strony przewodu pokarmowego – wzdęcia, bóle brzucha czy zaburzenia trawienia. Warto jednak pamiętać, że nie eliminują one przyczyny SIBO, a niewłaściwie dobrane preparaty mogą pogorszyć stan zdrowia, dlatego ważne jest, aby cały proces leczenia przebiegał pod opieką specjalisty. 

Enzymy trawienne

W przypadku SIBO ważne jest wspomaganie trawienia, ponieważ przerost bakterii może prowadzić do niedostatecznego rozkładu składników odżywczych i zwiększonego obciążenia układu pokarmowego. Umożliwiają to wybrane enzymy, które pomagają regulować naturalne procesy trawienne. Zazwyczaj przyjmuje się je przed posiłkami lub w ich trakcie. 

• Laktaza – wspomaga trawienie laktozy, zmniejszając jej fermentację przez bakterie w jelicie cienkim. Nie wpływa bezpośrednio na przerost bakterii (nie leczy SIBO), ale może łagodzić objawy związane z nieprawidłowym trawieniem laktozy – wzdęcia, gazy, biegunki.
• Amylaza, proteaza, lipaza – wspierają proces trawienia węglowodanów, białek i tłuszczów. 
• Ekstrakty żółciowe – ułatwiają trawienie tłuszczów poprzez dostarczanie kwasów żółciowych, które je emulgują i ułatwiają ich wchłanianie. Dodatkowo działają przeciwbakteryjnie, ponieważ żółć wspiera prawidłowy przepływ treści pokarmowej, a także ogranicza namnażanie bakterii w jelicie cienkim, co jest istotne w kontekście SIBO. 
• Betaina HCl (chlorowodorek betainy) – zwiększa kwaśność soku żołądkowego, co wspomaga trawienie poprzez aktywację pepsyny – enzymu trawiącego białka, który działa optymalnie w kwaśnym środowisku. Kwas solny (HCl) w żołądku pełni także funkcję bakteriobójczą – pomaga kontrolować mikroflorę jelitową i zmniejsza ryzyko nadmiernego rozwoju bakterii w jelicie cienkim. Betainę HCL należy stosować ostrożnie w przypadku pacjentów z chorobą wrzodową lub refluksem. 

Węgiel aktywowany i smektyt

Węgiel aktywowany i smektyt to preparaty dostępne bez recepty, które zmniejszają uczucie wzdęcia oraz redukują nadmierne gazy, zwłaszcza w przypadku nagłych epizodów dyskomfortu trawiennego. 

Węgiel i smektyt stosuje się doraźnie (w okresach nasilenia objawów), jednak nie należy przyjmować ich w nadmiarze ani przewlekle, ponieważ mogą zmniejszać skuteczność innych przyjmowanych leków oraz utrudniać wchłanianie ważnych substancji odżywczych. 

Leki przeciwbólowe i rozkurczowe

W przypadku bólu brzucha towarzyszącego SIBO można stosować:

• leki rozkurczowe (np. drotaweryna, mebeweryna) – pomagają rozluźnić mięśnie gładkie jelit i zmniejszyć ból o charakterze skurczowym;
• paracetamol – środek przeciwbólowy, który nie podrażnia przewodu pokarmowego.

Pacjenci z SIBO powinni unikać niesteroidowych leków przeciwzapalnych (np. ibuprofenu, ketoprofenu), ponieważ mogą one zaostrzać stan zapalny w jelitach, zwiększać przepuszczalność bariery jelitowej i podrażniać błonę śluzową przewodu pokarmowego, nasilając ból oraz objawy choroby.

Leki na SIBO na receptę

Leki na SIBO na receptę są stosowane w przypadkach, gdy objawy zespołu rozrostu bakteryjnego w jelicie cienkim (SIBO) są nasilone, a diagnostyka (np. test oddechowy) potwierdziła nadmierny rozwój bakterii. 

Gastroenterolog lub lekarz rodzinny dobiera farmakoterapię w zależności od rodzaju SIBO (np. metanowego lub wodorowego), co wpływa na jej skuteczność i ogranicza ryzyko nawrotów czy zaburzeń mikroflory jelitowej.

Pobierz aplikację

Receptomat w telefonie!

Dbaj o zdrowie tak jak Ci wygodnie!

Aplikacja Receptomat to innowacyjne rozwiązanie telemedyczne, które pozwala dbać o ciągłość leczenia w prosty sposób. Usługi medyczne są dostępne dla Ciebie przez 7 dni w tygodniu! Umów się na teleporadę, prześlij dokumentację medyczną, ustaw powiadomienia o lekach. Wygodnie, szybko, niezawodnie.

Pobierz naszą aplikację

Podstawowy sposób leczenia SIBO stanowi antybiotykoterapia, której celem jest eliminacja nadmiernej ilości bakterii. Wybór antybiotyku zależy tu od dominujących drobnoustrojów, co można określić za pomocą testów oddechowych na wodór i metan. 

W SIBO wodorowym najczęściej stosuje się rifaksyminę, natomiast w SIBO metanowym (IMO, intestinal methanogen overgrowth) skuteczniejsza bywa terapia skojarzona, np. rifaksymina w połączeniu z neomycyną lub metronidazolem.

Pacjent przyjmuje antybiotyki na SIBO w krótkich cyklach (zwykle 10–14 dni). W niektórych przypadkach konieczne bywa powtórzenie terapii lub rotacyjne stosowanie leków. Warto dodać, że oprócz antybiotykoterapii istotna jest również odpowiednia dieta oraz leczenie przyczynowe (np. poprawa motoryki jelit). 

• Rifaksymina
  • Rifaksymina jest najczęściej stosowanym antybiotykiem w leczeniu SIBO, szczególnie typu wodorowego.
  • Działa miejscowo w jelicie cienkim, ponieważ nie wchłania się do krwiobiegu.
  • Wykazuje skuteczność przeciwko bakteriom Gram-dodatnim i Gram-ujemnym, zarówno tlenowym, jak i beztlenowym.
  • Standardowa terapia obejmuje 550 mg rifaksyminy 3 razy dziennie przez 10–14 dni.
  • Nie działa na archeony produkujące metan (np. Methanobrevibacter smithii), dlatego często wymaga skojarzenia z innym antybiotykiem.
• Metronidazol
  • Stosowany w leczeniu SIBO, gdy podejrzewa się udział bakterii beztlenowych.
  • Często podawany jako alternatywa lub w połączeniu z innymi antybiotykami, szczególnie w przypadku przerostu metanogenów (IMO).
• Tetracykliny (np. doksycyklina)
  • Mają szerokie spektrum działania obejmujące również bakterie beztlenowe.
  • Stosowane głównie, gdy inne terapie są nieskuteczne lub pacjent nie toleruje rifaksyminy.
  • Mogą powodować skutki uboczne, w tym nadkażenia drożdżakowe i zwiększoną oporność bakterii.
• Terapia skojarzona w przypadku dominacji metanu (leczenie SIBO metanowego, IMO) – schemat rifaksymina + neomycyna lub rifaksymina + metronidazol 
• W niektórych przypadkach wykorzystuje się inne połączenia, np. z uwzględnieniem bizmutu lub prokinetyków.

Prokinetyki w leczeniu SIBO

Prokinetyki to leki wspomagające motorykę przewodu pokarmowego, które mogą być pomocne w terapii SIBO, choć nie eliminują bezpośrednio przerostu bakteryjnego. Ich główną rolą jest poprawa perystaltyki oraz usprawnienie transportu treści pokarmowej, co zmniejsza ryzyko nawrotów schorzenia u pacjentów ze spowolnionym pasażem jelitowym.

Prokinetyki często przyjmuje się przed snem, aby wspomóc działanie kompleksu mioelektrycznego (MMC, migrating motor complex), który pojawia się między posiłkami i odpowiada za oczyszczanie jelita cienkiego z resztek pokarmowych oraz nadmiaru bakterii.

Jakie prokinetyki są stosowane w leczeniu SIBO? 

• Itopryd – inhibitor acetylocholinoesterazy i antagonista receptorów dopaminowych D2. Zwiększa wydzielanie acetylocholiny, co nasila perystaltykę poprzez zmniejszenie hamującego wpływu dopaminy na motorykę przewodu pokarmowego. Standardowa dawka to 50 mg trzy razy dziennie.
• Prukalopryd – selektywny agonista receptorów serotoninowych 5-HT4, który pobudza motorykę jelit i przyspiesza opróżnianie żołądka. Zalecana dawka początkowa to 2 mg na dobę u dorosłych, a u osób starszych lub z niewydolnością nerek – 1 mg.
• Erytromycyna (w niskich dawkach) – antybiotyk makrolidowy, który w subantybiotykowych dawkach (50–125 mg) działa jako prokinetyk, pobudzając receptory motyliny w jelitach. Aby zminimalizować ryzyko antybiotykooporności i działań niepożądanych, zaleca się ostrożne stosowanie erytromycyny oraz unikanie długotrwałej terapii z jej wykorzystaniem. 

Probiotyki na SIBO

Probiotyki pomagają w odbudowie równowagi mikrobioty jelitowej, co jest istotne w przypadku SIBO, gdzie dochodzi do nieprawidłowego przerostu mikroorganizmów. Dodatkowo bakterie probiotyczne wspomagają trawienie, poprawiają wchłanianie składników odżywczych, a także zmniejszają wzdęcia, bóle brzucha oraz inne dolegliwości jelitowe. 

Należy jednak dodać, że u części pacjentów stosowanie probiotyków prowadzi do nasilenia objawów SIBO, ponieważ niektóre szczepy mogą przyczyniać się do dalszej fermentacji bakterii w jelicie cienkim. 

O czym należy pamiętać w kontekście SIBO i probiotyków? 

Przed rozpoczęciem suplementacji niezbędna jest konsultacja z lekarzem lub doświadczonym dietetykiem. Specjalista, biorąc pod uwagę specyfikę i rodzaj SIBO, doradzi, które szczepy bakterii będą odpowiednie w konkretnym przypadku. Niektóre badania sugerują, że najlepsze efekty w SIBO mogą przynieść probiotyki zawierające szczepy, takie jak Lactobacillus i Bifidobacterium, ale ich skuteczność może różnić się w zależności od pacjenta.

Przed włączeniem probiotyków zaleca się przeprowadzenie terapii, która ma na celu redukcję nadmiaru bakterii w jelicie cienkim (antybiotykoterapia, zmiana diety, leczenie choroby podstawowej etc.). 

Stosowanie probiotyków najlepiej rozpocząć od małych dawek, a następnie stopniowo je zwiększać. Ważna jest także uważna obserwacja reakcji organizmu, która pozwoli lepiej dopasować dawkowanie, a także zmniejszyć ryzyko wystąpienia objawów, takich jak bóle brzucha czy wzdęcia. 

Jaki probiotyk przy SIBO będzie najlepszy?

W przypadku SIBO typu metanowego (IMO, intestinal methanogen overgrowth) można rozważyć suplementację prebiotykami zawierającymi szczepy Saccharomyces boulardii, Bacillus coagulans oraz Lactobacillus reuteri. U pacjentów ze zdiagnozowanym SIBO wodorowym korzystne mogą okazać się natomiast probiotyki zawierające szczepy Bifidobacterium oraz niektóre szczepy Lactobacillus, choć ich tolerancja jest bardzo indywidualna i zależy od konkretnego przypadku. 

• Lactobacillus – regulują fermentację w jelicie cienkim, ograniczają rozwój patogenów i wspomagają trawienie. W fazie aktywnej SIBO ich stosowanie wymaga ostrożności.
• Bifidobacterium – ułatwiają trawienie, zwiększają wchłanianie składników odżywczych i redukują wzdęcia.
• Saccharomyces boulardii – drożdże probiotyczne o właściwościach przeciwbakteryjnych, wspierają perystaltykę jelit i zdrowie przewodu pokarmowego bez ryzyka wystąpienia nadmiernej fermentacji.
• Bacillus coagulans, Bacillus subtilis, Bacillus clausii (probiotyki sporogenne, probiotyki przetrwalnikowe) – wspierają regenerację jelit oraz wykazują działanie przeciwbakteryjne. Dodatkowo – dzięki swojej odporności na wysoką temperaturę i kwas żołądkowy – skutecznie zasiedlają jelita i ograniczają fermentację. Ich stosowanie wiąże się jednak z pewnym ryzykiem – u niektórych osób mogą powodować wzdęcia i dyskomfort, zwłaszcza na początku suplementacji. Ponadto ich skuteczność jest indywidualna i nie u każdego przynosi oczekiwane efekty. 

Zioła w terapii SIBO

Zioła mogą wspomagać eliminację nadmiaru bakterii i przywracanie równowagi mikroflory jelitowej u osób z SIBO. 

• Rośliny o właściwościach przeciwbakteryjnych, takie jak: olejek z oregano, berberyna i czosnek, wykazują działanie ograniczające rozwój drobnoustrojów, choć ich skuteczność zależy od indywidualnych czynników.
• Tymianek i cynamon mogą wspierać procesy trawienne oraz łagodzić stany zapalne, a imbir pomaga zmniejszyć wzdęcia i dyskomfort trawienny.

Należy jednak pamiętać, że ziołolecznictwo stanowi jedynie element wspomagający terapię SIBO i nie zastępuje leczenia farmakologicznego ani dietoterapii. Wybór preparatów (kapsułki, proszki, olejki) i dawkowanie powinny być skonsultowane z wykwalifikowanym specjalistą, który uwzględni ewentualne przeciwwskazania do ich stosowania oraz ogólny stan zdrowia.