Leki na reumatoidalne zapalenie stawów (RZS)

Najważniejsze informacje:

• W terapii reumatoidalnego zapalenia stawów (RZS) wykorzystuje się kilka grup leków – ich dobór zależy m.in. od stopnia zaawansowania choroby, nasilenia objawów oraz ogólnego stanu zdrowia pacjenta. 
• Niesteroidowe leki przeciwzapalne (NLPZ) oraz glikokortykosteroidy (GKS) stosowane są głównie objawowo. NLPZ łagodzą ból, obrzęk i sztywność stawów, jednak nie wpływają na przyczynę choroby ani nie zatrzymują jej postępu. GKS natomiast działają silnie przeciwzapalnie i są wykorzystywane w ostrych fazach RZS lub jako terapia wspomagająca przy wprowadzaniu leków modyfikujących przebieg choroby.
• Podstawę terapii stanowią leki modyfikujące przebieg choroby (LMPCh), które wpływają na mechanizmy zapalne i pozwalają spowolnić rozwój schorzenia. Ich celem jest osiągnięcie remisji lub istotne zmniejszenie aktywności choroby.
• W przypadku braku skuteczności leczenia konwencjonalnego stosuje się terapie zaawansowane – leki biologiczne i ich odpowiedniki (biopodobne) oraz terapie celowane nowej generacji, takie jak inhibitory JAK. Preparaty te blokują określone cytokiny, komórki układu odpornościowego lub wewnątrzkomórkowe szlaki sygnałowe odpowiedzialne za przewlekły stan zapalny, stanowiąc skuteczną opcję leczenia umiarkowanego i ciężkiego RZS.

Współczesne leczenie reumatoidalnego zapalenia stawów (RZS) opiera się na indywidualnie dobranych strategiach terapeutycznych, które wykorzystują różne grupy leków dostosowane do potrzeb konkretnego pacjenta — od niesteroidowych leków przeciwzapalnych (NLPZ) i glikokortykosteroidów, przez leki modyfikujące przebieg choroby (LMPCh), aż po nowoczesne preparaty biologiczne oraz ich odpowiedniki (leki biopodobne), a także terapie celowane nowej generacji (inhibitory kinaz janusowych, JAK). Celem leczenia jest nie tylko łagodzenie objawów zapalenia (ból, obrzęk, sztywność stawów), ale przede wszystkim zahamowanie postępu choroby oraz zapobieganie trwałym zmianom zwyrodnieniowym, które prowadzą do niepełnosprawności.

Leki stosowane w reumatoidalnym zapaleniu stawów

Reumatoidalne zapalenie stawów (RZS) to przewlekła choroba autoimmunologiczna, w której układ odpornościowy błędnie atakuje własne tkanki, prowadząc do stanu zapalnego w stawach, ich uszkodzenia, deformacji oraz postępującej utraty funkcji.

Skuteczne leczenie farmakologiczne ma na celu ograniczenie objawów zapalnych (ból, obrzęk i sztywność stawów), a także spowolnienie lub zatrzymanie rozwoju choroby. Dążenie do remisji lub utrzymania niskiej aktywności schorzenia przekłada się bezpośrednio na poprawę codziennego funkcjonowania i jakości życia pacjenta.

W terapii RZS stosuje się kilka głównych klas leków, które często są łączone w zależności od potrzeb pacjenta i przebiegu choroby. 

• Niesteroidowe leki przeciwzapalne (NLPZ) – stosowane głównie w celu łagodzenia bólu i zmniejszania stanu zapalnego. Nie wpływają jednak na przebieg choroby, dlatego są wykorzystywane jako leczenie objawowe.
• Glikokortykosteroidy – silne leki przeciwzapalne, które szybko łagodzą objawy i mogą być pomocne w kontroli ostrych zaostrzeń. Ze względu na możliwe działania niepożądane (np. osteoporoza, cukrzyca, nadciśnienie), powinny być stosowane w możliwie najniższej skutecznej dawce i przez możliwie najkrótszy czas.
• Leki modyfikujące przebieg choroby (LMPCh, ang. DMARDs, disease-modifying antirheumatic drugs) – podstawowa grupa leków stosowanych w RZS. Ich celem jest zahamowanie aktywności zapalnej i postępu choroby. Dzielą się na:
  • konwencjonalne syntetyczne LMPCh (csDMARDs) – np. metotreksat (lek pierwszego wyboru), leflunomid, sulfasalazyna, hydroksychlorochina;
  • leki biologiczne (bDMARDs) – np. inhibitory TNF-α (adalimumab, etanercept), inhibitory IL-6 (tocilizumab), inhibitory kostymulacji limfocytów T (abatacept);
  • leki celowane syntetyczne (tsDMARDs) – głównie inhibitory kinaz JAK (np. tofacitinib, baricytynib, upadacytynib), stosowane u pacjentów z nieodpowiedzią na inne formy terapii.
• Leki biologiczne – przeciwciała lub białka rekombinowane, które celują w konkretne elementy układu immunologicznego. 
• Leki biopodobne – odpowiedniki referencyjnych leków biologicznych, równie skuteczne i bezpieczne, ale często bardziej dostępne cenowo.

Leczenie reumatoidalnego zapalenia stawów (RZS) wymaga indywidualnego podejścia, regularnej oceny skuteczności terapii oraz monitorowania możliwych działań niepożądanych. Dobór farmakoterapii zależy od wielu czynników, takich jak: aktywność choroby, wiek pacjenta, obecność chorób współistniejących, plany prokreacyjne, tolerancja leków oraz wcześniejsza odpowiedź na terapię. Niezwykle ważne jest również uwzględnienie przeciwwskazań do stosowania poszczególnych leków – schorzeń wątroby i nerek, przewlekłych zakażeń, gruźlicy czy obniżonej odporności.

Działanie i zastosowanie NLPZ w RZS

Niesteroidowe leki przeciwzapalne (NLPZ) są jedną z podstawowych grup preparatów stosowanych w leczeniu objawowym reumatoidalnego zapalenia stawów. Dzięki szybkiemu działaniu przeciwbólowemu i przeciwzapalnemu znacząco poprawiają komfort życia pacjentów, szczególnie w okresach zaostrzeń choroby.

W leczeniu RZS stosowane są następujące NLPZ: ibuprofen; naproksen; diklofenak; ketoprofen. Działają one poprzez hamowanie aktywności enzymu cyklooksygenazy (COX), co prowadzi do zmniejszenia syntezy prostaglandyn – związków odpowiedzialnych za rozwój bólu, stanu zapalnego oraz gorączki.

NLPZ należy stosować w możliwie najniższej skutecznej dawce i przez jak najkrótszy czas, aby ograniczyć ryzyko działań niepożądanych, takich jak: uszkodzenie błony śluzowej żołądka, krwawienia z przewodu pokarmowego, zaburzenia czynności nerek. W przypadku konieczności długotrwałej terapii NLPZ wskazane jest regularne monitorowanie stanu zdrowia pacjenta – w szczególności funkcji nerek i wątroby – oraz stosowanie leków osłonowych (np. inhibitorów pompy protonowej), które zmniejszają ryzyko powikłań żołądkowo-jelitowych.

Większość NLPZ, takich jak diklofenak czy ketoprofen w formie doustnej, jest dostępna wyłącznie na receptę. Natomiast niektóre substancje, np. ibuprofen czy naproksen, można znaleźć także w preparatach bez recepty – zwykle w niższych dawkach lub w formie żeli i maści. 

Glikokortykosteroidy w przebiegu RZS

Glikokortykosteroidy (GKS) to silne leki przeciwzapalne, które działają szybko i skutecznie, hamując aktywność układu odpornościowego oraz produkcję cytokin zapalnych – kluczowych mediatorów odgrywających rolę w patogenezie reumatoidalnego zapalenia stawów. W leczeniu RZS stosuje się m.in.: prednizon, metyloprednizolon, deksametazon.

GKS są wykorzystywane głównie w celu szybkiego złagodzenia objawów (bólu, sztywności, obrzęku) w okresach zaostrzeń, a także tymczasowego wsparcia terapii przy włączaniu leków modyfikujących przebieg choroby (LMPCh / DMARDs), zanim te osiągną pełne działanie terapeutyczne.

Glikokortykosteroidy – w formie doustnej i w postaci iniekcji – są dostępne wyłącznie na receptę ze względu na ryzyko poważnych działań niepożądanych. Do najczęstszych powikłań związanych z długotrwałym stosowaniem GKS należą m.in.: osteoporoza, nadciśnienie tętnicze, hiperglikemia i cukrzyca posteroidowa, osłabienie mięśni (miopatia posteroidowa) oraz zaburzenia hormonalne. 

Ze względu na wymienione zagrożenia w terapii glikokortykosteroidami dąży się do:

• stosowania możliwie najniższej skutecznej dawki;
• ograniczenia czasu leczenia do minimum;
• stopniowego odstawiania leku, gdy tylko pozwala na to stan pacjenta;
• zastępowania GKS lekami modyfikującymi przebieg choroby (LMPCh), które działają długofalowo i wpływają na mechanizmy zapalne leżące u podstaw RZS.

Leki na RZS modyfikujące przebieg choroby

Leki modyfikujące przebieg choroby (LMPCh) odgrywają kluczową rolę w terapii reumatoidalnego zapalenia stawów. W przeciwieństwie do niesteroidowych leków przeciwzapalnych (NLPZ) i glikokortykosteroidów (GKS), które działają głównie objawowo, LMPCh wpływają na mechanizmy leżące u podstaw choroby. Modyfikują proces zapalny na poziomie immunologicznym, dzięki czemu hamują niszczenie stawów i spowalniają rozwój destrukcyjnych zmian zwyrodnieniowych.

Pobierz aplikację

Receptomat w telefonie!

Dbaj o zdrowie tak jak Ci wygodnie!

Aplikacja Receptomat to innowacyjne rozwiązanie telemedyczne, które pozwala dbać o ciągłość leczenia w prosty sposób. Usługi medyczne są dostępne dla Ciebie przez 7 dni w tygodniu! Umów się na teleporadę, prześlij dokumentację medyczną, ustaw powiadomienia o lekach. Wygodnie, szybko, niezawodnie.

Pobierz naszą aplikację

Systematyczne stosowanie LMPCh pozwala nie tylko zmniejszyć nasilenie objawów, ale także spowolnić postęp choroby, ograniczyć ryzyko uszkodzenia stawów i zredukować ryzyko trwałej niepełnosprawności. Ostatecznym celem terapii jest osiągnięcie remisji lub utrzymanie niskiej aktywności choroby.

Jakie są najczęściej stosowane leki modyfikujące przebieg RZS?

• Metotreksat (MTX) – lek o działaniu immunosupresyjnym i przeciwzapalnym uznawany za złoty standard leczenia RZS. Stosowany najczęściej w monoterapii lub jako baza w leczeniu skojarzonym. 
• Leflunomid – hamuje proliferację limfocytów T, ograniczając odpowiedź immunologiczną i nasilenie zapalenia.
• Sulfasalazyna – wykazuje działanie przeciwzapalne oraz immunomodulujące. Stosowana przeważnie w połączeniu z innymi LMPCh, zwłaszcza z metotreksatem.
• Hydroksychlorochina – lek immunomodulujący stosowany także w innych chorobach autoimmunologicznych (np. toczeń rumieniowaty, łuszczycowe zapalenie stawów). Pomaga łagodzić objawy zapalenia i poranną sztywność stawów. 

LMPCh potrzebują zazwyczaj od kilku tygodni do kilku miesięcy, aby osiągnąć pełne działanie terapeutyczne, dlatego w początkowej fazie leczenia często stosuje się je równolegle z NLPZ lub GKS. 

Wszystkie leki z grupy LMPCh są dostępne wyłącznie na receptę. Ich stosowanie wymaga regularnego monitorowania parametrów laboratoryjnych (morfologia krwi, próby wątrobowe, poziom kreatyniny) oraz stałego nadzoru reumatologa. 

Leki biologiczne na RZS

Leki biologiczne to nowoczesne, wysoko specjalistyczne preparaty stosowane w leczeniu reumatoidalnego zapalenia stawów. Powstają z wykorzystaniem zaawansowanych technik inżynierii genetycznej i mają postać białek terapeutycznych – najczęściej przeciwciał monoklonalnych lub białek fuzyjnych.

Ich działanie polega na celowanym blokowaniu konkretnych cząsteczek i szlaków zapalnych, które odgrywają zasadniczą rolę w patogenezie RZS. Dzięki temu ograniczają nadmierną aktywność układu odpornościowego, zmniejszają stan zapalny i spowalniają proces destrukcji stawów.

Leki biologiczne działają selektywnie, hamując główne mediatory odpowiedzialne za przewlekły stan zapalny.

• TNF-α (czynnik martwicy nowotworów alfa) – blokowany przez etanercept, adalimumab, infliksymab. TNF-α odgrywa kluczową rolę w inicjowaniu i podtrzymywaniu zapalenia oraz destrukcji tkanek stawowych.
• Interleukiny, zwłaszcza IL-6 – blokowane przez tocilizumab. IL-6 uczestniczy w aktywacji limfocytów, pobudzaniu stanu zapalnego i procesach degradacyjnych w obrębie stawów.
• Limfocyty B – eliminowane lub hamowane przez rytuksymab. Limfocyty B biorą udział w autoagresji i produkcji autoprzeciwciał niszczących własne tkanki.

Leki biologiczne są stosowane u pacjentów z umiarkowaną lub ciężką postacią RZS, u których terapia konwencjonalnymi lekami modyfikującymi przebieg choroby (LMPCh), takimi jak metotreksat, nie przyniosła zadowalającej poprawy lub jest źle tolerowana.

Biologiczne leki na RZS są dostępne wyłącznie na receptę i podawane w warunkach ambulatoryjnych lub szpitalnych.

Zastrzyki na reumatoidalne zapalenie stawów

Podawanie leków w formie zastrzyków (iniekcji) jest ważnym elementem terapii reumatoidalnego zapalenia stawów, ponieważ umożliwia szybsze i bardziej bezpośrednie działanie preparatów, co ma szczególne znaczenie w leczeniu przewlekłych chorób zapalnych.

Jakie leki podaje się w formie iniekcji?

• Leki biologiczne (adalimumab, etanercept, tocilizumab) – podawane podskórnie (s.c.) lub dożylnie (i.v.)
• Glikokortykosteroidy (metyloprednizolon, triamcynolon) – podawane domięśniowo (i.m.), dożylnie (i.v.) lub dostawowo (bezpośrednio do stawu)
• Metotreksat (MTX) – podawany podskórnie (s.c.) lub dożylnie (i.v.)

Nowoczesne terapie reumatoidalnego zapalenia stawów

Wprowadzenie leków biologicznych do terapii RZS znacząco poprawiło rokowania pacjentów, umożliwiając osiągnięcie remisji choroby. Preparaty te skutecznie hamują proces zapalny i ograniczają postęp nieodwracalnych zmian w stawach, co przekłada się na poprawę jakości życia oraz codziennego funkcjonowania pacjentów.

Efektywność nowoczesnego leczenia zależy nie tylko od wyboru odpowiedniego leku, ale również od: regularnej oceny aktywności choroby, szybkiego reagowania na zaostrzenia, a także indywidualnego podejścia do pacjenta. Taki model opieki pozwala lepiej kontrolować RZS i poprawić długoterminowe rokowania.

Leki biopodobne

Leki biopodobne to preparaty opracowane na wzór oryginalnych, referencyjnych leków biologicznych, które charakteryzują się podobną budową, skutecznością oraz profilem bezpieczeństwa. Są dostępne na receptę i stanowią pełnoprawną alternatywę terapeutyczną zatwierdzoną przez Europejską Agencję Leków (EMA) oraz inne agencje regulacyjne. 

Dzięki wprowadzeniu preparatów biopodobnych pacjenci zyskali lepszy dostęp do nowoczesnego leczenia, zwłaszcza w ciężkich postaciach reumatoidalnego zapalenia stawów, gdzie koszty terapii stanowiły niejednokrotnie poważne ograniczenie. 

Inhibitory JAK

Inhibitory kinaz Janusowych (JAK) to nowoczesna klasa doustnych leków stosowanych w terapii reumatoidalnego zapalenia stawów (RZS). Działają poprzez blokowanie szlaków sygnałowych JAK-STAT wewnątrz komórek, które są aktywowane przez cytokiny odpowiedzialne za przewlekły stan zapalny. Przykłady inhibitorów JAK to: tofacitinib, baricytynib i upadacytynib.

Zgodnie z aktualnymi wytycznymi są stosowane u pacjentów, u których klasyczne leki modyfikujące przebieg choroby (LMPCh) nie przyniosły wystarczającej poprawy lub są źle tolerowane.

Ze względu na mechanizm działania oraz ryzyko powikłań (zakażenia, zakrzepica) terapia inhibitorami JAK wymaga ścisłego monitorowania i jest dostępna wyłącznie na receptę.

Najnowsze leki na reumatoidalne zapalenie stawów a możliwość całkowitego wyleczenia

Reumatoidalne zapalenie stawów jest przewlekłą, nieuleczalną chorobą autoimmunologiczną o złożonym i częściowo nieodwracalnym mechanizmie. Choć współczesna medycyna nie oferuje całkowitego wyleczenia, nowoczesne terapie pozwalają na skuteczne opanowanie objawów oraz zahamowanie postępu choroby. Dzięki temu możliwe jest osiągnięcie remisji klinicznej – stanu, w którym ustępują objawy zapalenia, zatrzymany zostaje proces uszkadzania stawów, a pacjent może prowadzić normalne, aktywne życie – wolne od bólu i ograniczeń ruchowych. Głównym celem leczenia pozostaje długoterminowa kontrola choroby oraz trwała poprawa jakości życia.