Reumatyzm – co to, objawy, leczenie

Najważniejsze informacje

• „Reumatyzm” to zbiorcze określenie obejmujące ponad 200 przewlekłych chorób układu ruchu i tkanki łącznej. Część z nich ma charakter autoimmunologiczny, inne rozwijają się na skutek odmiennych mechanizmów. Niezależnie od przyczyny wszystkie mogą prowadzić do trwałych uszkodzeń stawów, mięśni, skóry, a nawet narządów wewnętrznych.
• Przyczyny i mechanizmy rozwoju chorób reumatycznych są złożone i obejmują m.in. czynniki genetyczne, zaburzenia autoimmunologiczne, przebyte infekcje i urazy, a także wpływ hormonów, środowiska oraz stylu życia (np. palenie tytoniu czy otyłość).
• Początkowe objawy chorób reumatycznych są często niespecyficzne i obejmują ból oraz poranną sztywność stawów, a także ich obrzęk oraz tkliwość. W miarę postępu choroby mogą pojawiać się deformacje stawów, ograniczenie ruchomości i objawy ogólnoustrojowe, takie jak: przewlekłe zmęczenie, stany podgorączkowe, utrata apetytu czy spadek masy ciała.
• Leczenie chorób reumatycznych jest długotrwałe i obejmuje farmakoterapię (m.in. niesteroidowe leki przeciwzapalne, środki modyfikujące przebieg choroby, glikokortykosteroidy oraz terapie biologiczne), a także rehabilitację i zmianę stylu życia. Jego celem jest zahamowanie stanu zapalnego, złagodzenie dolegliwości, spowolnienie rozwoju choroby, ochrona przed trwałymi uszkodzeniami stawów i innych tkanek oraz poprawa jakości życia pacjenta.

Termin „reumatyzm” odnosi się do licznej grupy schorzeń, które mogą występować u osób w każdym wieku. U części pacjentów objawy rozwijają się stopniowo, u innych z kolei pojawiają się nagle, znacząco utrudniając codzienne funkcjonowanie. Choć dokładne przyczyny chorób reumatycznych wciąż nie zostały w pełni poznane, istotną rolę w ich rozwoju odgrywają zaburzenia układu odpornościowego, predyspozycje genetyczne oraz czynniki środowiskowe. Diagnostyka opiera się na badaniach laboratoryjnych i obrazowych, natomiast nowoczesne leczenie łączy skuteczną farmakoterapię z kompleksową opieką uwzględniającą rehabilitację oraz wsparcie psychologiczne pacjenta. 

Co to jest reumatyzm?

„Reumatyzm” to potoczne, ogólne określenie obejmujące ponad 200 chorób układu ruchu i tkanki łącznej o przewlekłym oraz często postępującym przebiegu. Schorzenia te najczęściej dotyczą stawów, mięśni, ścięgien i więzadeł, ale mogą dotyczyć także skóry, oczu, naczyń krwionośnych, płuc, serca czy nerek.

Wiele chorób reumatycznych ma podłoże autoimmunologiczne (reumatoidalne zapalenie stawów, toczeń rumieniowaty układowy czy twardzina układowa). Nie wszystkie jednak należą do tej grupy – zalicza się do niej także choroby metaboliczne (dna moczanowa) oraz zwyrodnieniowe (choroba zwyrodnieniowa stawów). Choroby te mogą prowadzić do przewlekłego bólu, sztywności stawów, uszkodzeń narządów oraz niepełnosprawności.

W klasyfikacji ICD-10 nie istnieje jeden kod dla „reumatyzmu” – poszczególne choroby są klasyfikowane osobno. Przykładowo – reumatoidalne zapalenie stawów oznacza się kodami M05–M06, fibromialgię M79.0, a mialgię (ból mięśniowy) M79.1. W nowszej klasyfikacji ICD-11 każda choroba reumatyczna również posiada indywidualny kod.

Reumatyzm a artretyzm – różnice

Choć w języku potocznym pojęcia „reumatyzm” i „artretyzm” bywają stosowane zamiennie, różnią się zakresem i znaczeniem.

Reumatyzm to nieformalne, szerokie określenie obejmujące choroby układu ruchu oraz tkanki łącznej – zarówno zapalne, jak i zwyrodnieniowe, metaboliczne czy autoimmunologiczne. Schorzenia te mogą dotyczyć nie tylko stawów, ale także mięśni, kości, skóry, a nawet narządów wewnętrznych, takich jak serce, płuca czy nerki.

Artretyzm natomiast jest nieaktualnym i nieprecyzyjnym terminem odnoszącym się do zapalnych chorób stawów znanych dziś pod nazwą arthritis. Do tej grupy zalicza się m.in. reumatoidalne i łuszczycowe zapalenie stawów oraz dnę moczanową. Choroby te wywołują ból, sztywność i obrzęk stawów, a w dłuższym przebiegu mogą prowadzić do nieodwracalnych zmian stawowych.

Podsumowując – artretyzm stanowi jedną z chorób mieszczących się w pojęciu „reumatyzm”, ale nie każda choroba reumatyczna to artretyzm. Termin „artretyzm” odnosi się głównie do zapalnych schorzeń stawów, podczas gdy pojęcie „choroby reumatyczne” obejmuje znacznie szerszy zakres – w tym schorzenia tkanki łącznej, kości, mięśni i naczyń.

Reumatyzm – rodzaje chorób reumatycznych

American College of Rheumatology (ACR) oraz Europejskie Towarzystwo Reumatologiczne (EULAR) dzielą choroby reumatyczne na kilka głównych grup. 

• Układowe choroby tkanki łącznej
  • Reumatoidalne zapalenie stawów (RZS)
  • Toczeń rumieniowaty układowy (SLE)
  • Twardzina układowa
  • Zespół Sjögrena
  • Zapalenia skórno-mięśniowe i wielomięśniowe
  • Młodzieńcze idiopatyczne zapalenie stawów (MIZS)
• Spondyloartropatie seronegatywne
  • Zesztywniające zapalenie stawów kręgosłupa (ZZSK)
  • Łuszczycowe zapalenie stawów
  • Reaktywne zapalenie stawów (dawniej zespół Reitera)
• Choroba zwyrodnieniowa stawów
  • Zwyrodnienie pierwotne
  • Zwyrodnienie wtórne (np. pourazowe)
• Choroby metaboliczne i związane z zaburzeniami endokrynnymi
  • Dna moczanowa
  • Hemochromatoza
  • Niektóre powikłania cukrzycy (artropatie cukrzycowe) – należy podkreślić, że to objawy wtórne
• Zapalenia tkanek miękkich i pozastawowe
  • Zapalenie pochewek ścięgien i kaletek maziowych (infekcyjne i nieinfekcyjne)
  • Fibromialgia
  • Bursitis, entezopatie, tendinopatie
• Choroby kości i chrząstek
  • Osteoporoza
  • Choroba Pageta (osteitis deformans)
  • Osteomalacja
  • Dysplazje kostne
• Neuropatyczne i nerwowo-naczyniowe zaburzenia z objawami reumatycznymi
  • Zespół cieśni nadgarstka
  • Odruchowa dystrofia współczulna (CRPS, complex regional pain syndrome)
• Choroby układowe dające objawy reumatyczne
  • Sarkoidoza
  • Amyloidoza
  • Niektóre choroby narządów wewnętrznych (np. przewlekłe choroby trzustki lub wątroby) – mogą powodować objawy reumatyczne, ale nie są klasycznymi chorobami reumatycznymi

Reumatyzm – przyczyny

Choroby reumatyczne mają złożoną, wieloczynnikową etiologię. Ich rozwój jest efektem współdziałania czynników genetycznych, środowiskowych i immunologicznych. Nie można wskazać jednej przyczyny chorób reumatycznych – ich wystąpienie jest często efektem kumulacji różnych czynników. 

• Predyspozycje genetyczne – czynniki dziedziczne mają istotne znaczenie, szczególnie w reumatoidalnym zapaleniu stawów (RZS), zesztywniającym zapaleniu stawów kręgosłupa (ZZSK) oraz toczniu rumieniowatym układowym (SLE). Przykładem jest ZZSK, gdzie obecność antygenu HLA-B27 zwiększa ryzyko zachorowania i stanowi silny marker genetyczny. Warto podkreślić, że genetyka jest jednym z wielu czynników, a rozwój wspomnianych chorób zależy również od czynników środowiskowych i zaburzeń układu immunologicznego.
• Zaburzenia autoimmunologiczne – w wielu chorobach reumatycznych dochodzi do nieprawidłowej aktywacji limfocytów T i B, które rozpoznają własne tkanki jako obce, co powoduje produkcję autoprzeciwciał (np. RF, anty-CCP, ANA) i przewlekły stan zapalny prowadzący do uszkodzenia stawów, skóry, nerek oraz innych narządów.
• Infekcje – niektóre infekcje bakteryjne i wirusowe (np. Streptococcus pyogenes, wirus Epsteina-Barr, parwowirus B19, wirus różyczki) są „wyzwalaczami” chorób autoimmunologicznych u osób predysponowanych genetycznie. Co więcej, zakażenia mogą nasilać objawy już istniejącej choroby. 
• Urazy i mikrourazy – długotrwałe przeciążenia stawów, powtarzające się mikrourazy oraz obciążenia mechaniczne mogą prowadzić do uszkodzenia chrząstki stawowej i inicjacji procesów zapalnych, zwłaszcza w chorobie zwyrodnieniowej stawów czy reumatyzmie tkanek miękkich. 
• Hormony i płeć – estrogeny modulują odpowiedź immunologiczną, co tłumaczy częstsze występowanie chorób autoimmunologicznych (toczeń rumieniowaty układowy czy reumatoidalne zapalenie stawów) u kobiet. Niektóre z tych schorzeń nasilają się w okresie menopauzy. W trakcie ciąży natomiast choroba może mieć łagodniejszy przebieg, a po porodzie – ulec zaostrzeniu. 
• Wiek – choroby zwyrodnieniowe, takie jak osteoartroza, są ściśle związane ze starzeniem się organizmu, zmniejszoną zdolnością regeneracji chrząstki, osłabieniem kości oraz większą podatnością na mikrourazy. W przypadku chorób autoimmunologicznych wiek zachorowania różni się w zależności od jednostki – np. toczeń rumieniowaty układowy (SLE) częściej ujawnia się u młodych dorosłych.
• Czynniki środowiskowe – ekspozycja na toksyny przemysłowe, pestycydy, metale ciężkie, życie w wilgotnym lub zimnym klimacie, narażenie zawodowe i czynniki geograficzne mogą zwiększać ryzyko chorób reumatycznych oraz nasilać ich objawy. Ponadto zanieczyszczenie powietrza sprzyja zaostrzeniom chorób zapalnych stawów.
• Styl życia – niska aktywność fizyczna, nieprawidłowa dieta (bogata w tłuszcze trans i cukry), otyłość oraz przewlekły stres zwiększają ryzyko rozwoju chorób reumatycznych i mogą pogarszać ich przebieg. Z kolei umiarkowana aktywność fizyczna działa ochronnie, szczególnie w przypadku chorób zwyrodnieniowych stawów.
• Niedobory żywieniowe – niedobory witaminy D, wapnia, magnezu, cynku oraz witaminy B₁₂ mogą wpływać negatywnie na metabolizm kości i odporność. Witamina D, oprócz roli w gospodarce wapniowej, wykazuje także działanie immunomodulujące i odgrywa istotną rolę w przebiegu RZS oraz osteoporozy.
• Palenie papierosów – jeden z najsilniejszych modyfikowalnych czynników ryzyka reumatoidalnego zapalenia stawów (RZS). Dym tytoniowy sprzyja cytrulinacji białek w płucach, co inicjuje produkcję autoprzeciwciał (anty-CCP). Ponadto palenie pogarsza przebieg choroby i zmniejsza skuteczność terapii biologicznej.

Reumatyzm – objawy chorób reumatycznych

Objawy chorób reumatycznych są zróżnicowane i zależą od rodzaju choroby, jej nasilenia oraz lokalizacji zmian zapalnych lub zwyrodnieniowych (np. RZS, ZZSK, SLE). Mogą obejmować dolegliwości stawowe (bóle, obrzęk, sztywność), objawy ogólnoustrojowe (np. zmęczenie, gorączkę, utratę masy ciała), a także zmiany narządowe w nerkach, płucach czy sercu. 

Początkowo symptomy są zazwyczaj łagodne i niespecyficzne, co utrudnia wczesne rozpoznanie choroby.

W miarę postępu schorzenia przewlekłe zapalenie stawów może prowadzić do nieodwracalnych uszkodzeń układu ruchu.

Typowe lokalizacje zmian zapalnych

W zależności od rodzaju choroby reumatycznej objawy mogą nasilać się w różnych partiach ciała – najczęściej dotyczą:

• małych stawów rąk – palców (stawy międzypaliczkowe bliższe i śródręczno-paliczkowe) oraz nadgarstków, typowe dla reumatoidalnego zapalenia stawów (RZS);
• stóp – stawy śródstopno-paliczkowe i skokowe, często w RZS oraz dnie moczanowej;
• stawów kolanowych i biodrowych – szczególnie w chorobie zwyrodnieniowej stawów oraz dnie moczanowej;
• kręgosłupa – zwłaszcza odcinka lędźwiowo-krzyżowego i stawów krzyżowo-biodrowych, charakterystyczne dla zesztywniającego zapalenia stawów kręgosłupa (ZZSK).

Reumatyzm – objawy początkowe

Początkowa faza chorób reumatycznych zwykle przebiega łagodnie i z niespecyficznymi objawami, co utrudnia wczesne rozpoznanie. Pierwsze objawy są często przemijające i mogą przypominać skutki przeciążenia stawów lub infekcji wirusowej – zazwyczaj obejmują:

• ból stawów niezwiązany z urazem – przewlekły, o charakterze zapalnym, nasilający się w spoczynku, szczególnie w nocy i nad ranem;
• poranną sztywność stawów – utrzymującą się zwykle ponad 60 minut i stopniowo ustępującą w ciągu dnia, typowa dla reumatoidalnego zapalenia stawów;
• obrzęk stawów i ocieplenie skóry – wynik zapalenia błony maziowej oraz wysięku stawowego; 
• tkliwość na ucisk oraz ograniczenie sprawności manualnej – np. trudności z zaciskaniem dłoni lub poruszaniem palcami po przebudzeniu.

Objawy ogólne przy reumatyzmie

Choroby reumatyczne to nie tylko dolegliwości stawowe (ból, sztywność czy ograniczona ruchomość). Często towarzyszą im również objawy ogólnoustrojowe wynikające z przewlekłego stanu zapalnego, zaburzeń metabolicznych oraz obciążenia psychicznego związanego z bólem i ograniczeniem funkcji. Należą do nich:

• przewlekłe zmęczenie oraz ogólne osłabienie organizmu, brak sił, uczucie zmęczenia fizycznego oraz psychicznego (astenia) – wynik przewlekłego stanu zapalnego;
• utrata apetytu i spadek masy ciała – często w przebiegu aktywnej choroby;
• nawracające lub utrzymujące się stany podgorączkowe – szczególnie w chorobach układowych (SLE czy MIZS);
• obniżony nastrój, depresja, lęk – skutek przewlekłego bólu i ograniczeń w codziennym funkcjonowaniu.

Zaawansowane objawy reumatyzmu

W zaawansowanej fazie chorób reumatycznych dochodzi do nieodwracalnych zmian w układzie ruchu. Są one efektem przewlekłego stanu zapalnego, który powoduje uszkodzenie chrząstki stawowej, kości i tkanek okołostawowych. Typowe objawy to m.in.: 

• deformacje stawów – trwałe zmiany w ich budowie, np. palce łabędzie powstające w wyniku przewlekłego zapalenia; czasami towarzyszą im guzki reumatoidalne, czyli podskórne zmiany związane z RZS; 
• przykurcze i ograniczenie ruchomości – prowadzące do utraty sprawności oraz samodzielności chorego;
• zmiany w kręgosłupie – zesztywnienie, ograniczenie ruchomości, bóle nocne oraz objawy neurologiczne przy zajęciu korzeni nerwowych;
• trwałe uszkodzenia struktur stawowych – zniszczenie chrząstki, zwężenie szpar stawowych, nadżerki kostne widoczne w badaniach obrazowych (RTG lub MRI).

Młodzieńcze idiopatyczne zapalenie stawów – objawy choroby reumatycznej u dzieci

Najczęstszą przewlekłą chorobą reumatyczną u dzieci jest młodzieńcze idiopatyczne zapalenie stawów (MIZS). Objawy bywają niecharakterystyczne i mogą przypominać infekcję lub uraz. Do najczęstszych należą:

• przewlekły ból i obrzęk stawów – przeważnie kończyn dolnych oraz nadgarstków;
• sztywność poranna oraz niechęć do poruszania się – zwłaszcza po przebudzeniu;
• gorączka o niejasnej przyczynie, utrata masy ciała, wysypka, powiększenie węzłów chłonnych – w niektórych postaciach;
• zapalenie oczu (zapalenie błony naczyniowej) – bywa bezobjawowe i wymaga regularnych kontroli okulistycznych.

Wczesne rozpoznanie i wdrożenie leczenia – najlepiej w poradni reumatologii dziecięcej – pozwala zahamować proces zapalny oraz zapobiec trwałym zmianom stawowym.

Badania na reumatyzm

Diagnostyka chorób reumatycznych wymaga kompleksowego podejścia łączącego badania laboratoryjne, immunologiczne oraz obrazowe. Pozwalają one nie tylko na rozpoznanie konkretnej jednostki chorobowej, ale także na ocenę aktywności zapalnej, stopnia uszkodzenia narządów i monitorowanie odpowiedzi na leczenie.

• Badania laboratoryjne
  • OB i CRP – podstawowe markery ostrej fazy zapalenia. Wysokie wartości mogą wskazywać na aktywną fazę choroby, ale są niespecyficzne.
  • Morfologia krwi – może wykazać niedokrwistość związaną z przewlekłymi chorobami zapalnymi, a także leukocytozę lub trombocytozę.
  • RF (czynnik reumatoidalny) – występuje u ok. 70–80% pacjentów z RZS. Może pojawiać się również w innych chorobach autoimmunologicznych, takich jak toczeń rumieniowaty układowy czy zespół Sjögrena, a także u osób starszych bez stwierdzonej choroby. Obecność RF wspomaga diagnostykę RZS, ale nie stanowi jednoznacznego kryterium rozpoznania.
  • anty-CCP – wysoce swoiste dla RZS, pojawiają się często na długo przed objawami klinicznymi.
  • ANA (przeciwciała przeciwjądrowe) – obecne w SLE oraz innych kolagenozach, takich jak twardzina układowa, zespół Sjögrena czy mieszana choroba tkanki łącznej. Pozytywny wynik wymaga dalszej diagnostyki oraz oceny w kontekście objawów klinicznych, ponieważ przeciwciała ANA mogą występować także u zdrowych osób, zwykle w niskich mianach.
  • ENA, dsDNA – przeciwciała o wyższej swoistości diagnostycznej niż ANA, pomocne w różnicowaniu chorób autoimmunologicznych. Do najczęściej oznaczanych należą anti-SSA (również nazywane anti-Ro) oraz anti-Sm, które pomagają w rozpoznaniu np. SLE.
  • Kwas moczowy – podwyższony poziom może wskazywać na dnę moczanową, szczególnie przy ostrych napadach bólu stawu dużego palca stopy lub kolana.
  • ASO (antystreptolizyna O) – marker przebytej infekcji paciorkowcowej (Streptococcus pyogenes). Podwyższone miano ASO może wskazywać na ryzyko wystąpienia gorączki reumatycznej, w której występują objawy stawowe, ale nie jest rozstrzygającym wskaźnikiem choroby.
  • HLA-B27 – obecność tego antygenu zwiększa ryzyko rozwoju chorób z grupy spondyloartropatii seronegatywnych, takich jak zesztywniające zapalenie stawów kręgosłupa (ZZSK) czy łuszczycowe zapalenie stawów. Sam wynik dodatni nie jest jednoznacznym dowodem choroby i powinien być interpretowany w kontekście objawów klinicznych pacjenta.
• Badania obrazowe
  • RTG stawów – umożliwia ocenę zaawansowanych zmian strukturalnych, takich jak: nadżerki kostne, zwężenie szpar stawowych, osteofity, zniekształcenia i zesztywnienia (np. w ZZSK). Nie jest czułe w wykrywaniu wczesnych zmian zapalnych.
  • USG stawów i tkanek miękkich – pozwala wykryć niewielkie ilości płynu w stawie, przerost błony maziowej, zapalenie pochewek ścięgnistych oraz uszkodzenia ścięgien. Umożliwia ocenę aktywności zapalnej w czasie rzeczywistym i monitorowanie efektów leczenia.
  • MRI (rezonans magnetyczny) – bardzo czułe w wykrywaniu wczesnych zmian zapalnych w stawach, kościach i szpiku. Stosowane m.in. przy podejrzeniu zapalenia stawów krzyżowo-biodrowych, zajęcia kręgosłupa oraz do oceny aktywności choroby i przewidywania progresji zmian strukturalnych.
  • Scyntygrafia kości – pozwala ocenić ogniska zapalne w wielu stawach jednocześnie. Przydatna zwłaszcza przy nietypowej lokalizacji objawów lub w diagnostyce różnicowej. Jej czułość w wykrywaniu wczesnych zmian zapalnych jest jednak ograniczona w porównaniu z MRI i USG.

Kiedy zgłosić się do reumatologa?

Do reumatologa należy zgłosić się, jeśli dolegliwości stawowe utrzymują się lub towarzyszą im następujące objawy:

• przewlekły ból stawów trwający ponad 6 tygodni (niezwiązany z urazem);
• poranna sztywność stawów utrzymująca się ponad godzinę;
• obrzęk, zaczerwienienie lub ograniczenie ruchomości stawów;
• objawy ogólnoustrojowe, takie jak przewlekłe zmęczenie, stany podgorączkowe lub utrata masy ciała;
• występowanie chorób autoimmunologicznych w rodzinie;
• pojawienie się objawów po infekcji bakteryjnej lub wirusowej.

Reumatyzm – leczenie

Leczenie chorób reumatycznych jest procesem długoterminowym, wymagającym systematyczności, współpracy z reumatologiem oraz często wsparcia innych specjalistów – fizjoterapeuty, ortopedy czy psychologa. Celem terapii jest nie tylko łagodzenie objawów, ale przede wszystkim:

• zahamowanie przewlekłego procesu zapalnego i autoagresji immunologicznej;
• łagodzenie bólu, sztywności oraz obrzęków stawów;
• ochrona przed nieodwracalnym uszkodzeniem stawów i rozwojem niepełnosprawności; 
• poprawa jakości życia, mobilności oraz samodzielności pacjenta.

Leczenie powinno być dobierane indywidualnie, w zależności od rodzaju i aktywności choroby, wieku pacjenta, chorób współistniejących oraz odpowiedzi na wcześniejsze terapie.

Leki na reumatyzm

W terapii chorób reumatycznych stosuje się różne grupy leków, które mają na celu kontrolę stanu zapalnego, łagodzenie bólu oraz spowolnienie postępu choroby. Dobór leczenia zależy od rodzaju schorzenia, jego aktywności i stopnia zaawansowania.

• NLPZ (niesteroidowe leki przeciwzapalne), np. ibuprofen, diklofenak czy naproksen – działają przeciwbólowo i przeciwzapalnie, lecz nie eliminują przyczyny choroby. Ich długotrwałe stosowanie może prowadzić do działań niepożądanych, m.in. wrzodów żołądka i dwunastnicy, nadciśnienia, zaburzeń czynności nerek. Niektóre NLPZ zwiększają również ryzyko zdarzeń sercowo-naczyniowych. Prawdopodobieństwo działań niepożądanych wzrasta u osób starszych oraz przy współistniejących chorobach przewlekłych. 
• Glikokortykosteroidy (prednizon czy metyloprednizolon) – szybko zmniejszają stan zapalny i mogą być podawane doustnie, dożylnie lub dostawowo. Długotrwałe stosowanie zwiększa jednak ryzyko osteoporozy, cukrzycy, nadciśnienia oraz innych działań niepożądanych, takich jak: zaburzenia lipidowe, infekcje, zaćma, jaskra czy osłabienie mięśni. Leczenie powinno być prowadzone przy minimalnej skutecznej dawce i regularnym monitorowaniu pacjenta.
• DMARDs (leki modyfikujące przebieg choroby), np. metotreksat, sulfasalazyna, leflunomid i hydroksychlorochina – hamują postęp choroby i działają po kilku tygodniach (hydroksychlorochina zwykle po kilku miesiącach). Stosowanie tych leków wymaga regularnego monitorowania parametrów krwi, enzymów wątrobowych, a w przypadku hydroksychlorochiny również oceny funkcji wzroku.
• Leczenie biologiczne – obejmuje inhibitory TNF-α (np. adalimumab, etanercept), inhibitory IL-6 i IL-17 oraz inne przeciwciała monoklonalne. Jest skuteczne w ciężkich postaciach reumatoidalnego zapalenia stawów (RZS), zesztywniającego zapalenia stawów kręgosłupa (ZZSK) i łuszczycowego zapalenia stawów. Leki te podaje się podskórnie lub dożylnie, w zależności od preparatu, a ich stosowanie wymaga ścisłego monitorowania pacjenta, zwłaszcza pod kątem zakażeń, reakcji alergicznych i potencjalnych działań niepożądanych.
• Leki przeciwbólowe – paracetamol stosuje się przy łagodnym bólu, natomiast słabsze opioidy, takie jak tramadol, mogą być używane w bólu umiarkowanym lub opornym, zazwyczaj krótkotrwale. Ich długotrwałe stosowanie wiąże się z ryzykiem działań niepożądanych (uzależnienie, senność, zaparcia), dlatego powinny być stosowane ostrożnie, jako uzupełnienie leczenia przyczynowego i niefarmakologicznego.

Preparaty wspomagające terapię obejmują suplementację witaminy D i wapnia w profilaktyce osteoporozy oraz leki przeciwdziałające utracie masy kostnej, takie jak bisfosfoniany i denosumab, stosowane u pacjentów z podwyższonym ryzykiem złamań. Ich stosowanie wymaga monitorowania funkcji nerek (bisfosfoniany) oraz poziomu wapnia i witaminy D (denosumab). Skuteczność terapii zwiększa połączenie leczenia farmakologicznego z odpowiednią dietą i regularną aktywnością fizyczną. 

Fizjoterapia i rehabilitacja w przebiegu chorób reumatycznych

Regularna fizjoterapia jest nieodłącznym elementem leczenia każdego pacjenta z chorobą reumatyczną, niezależnie od jej etapu. Poprawia komfort życia, zapobiega przykurczom, utracie sprawności i funkcji ruchowych, a także może ograniczać deformacje stawów i ryzyko upadków. Dobór metod fizjoterapeutycznych powinien być indywidualny, dostosowany do rodzaju choroby, stopnia jej zaawansowania oraz stanu pacjenta.

Fizjoterapia obejmuje:

• ćwiczenia lecznicze – utrzymują ruchomość stawów, wzmacniają mięśnie, poprawiają równowagę i koordynację; 
• zabiegi fizykalne (krioterapia, hydroterapia, ultradźwięki, TENS) – zmniejszają ból i napięcie mięśniowe;
• masaż leczniczy i terapia manualna – poprawiają ukrwienie i elastyczność tkanek;
• szkolenie w codziennym funkcjonowaniu – nauka technik oszczędzających stawy i prawidłowego wykonywania codziennych czynności.

Domowe sposoby na reumatyzm

Choć naturalne metody nie zastąpią terapii farmakologicznej, mogą wspierać leczenie i przynosić ulgę w objawach chorób reumatycznych.

• Stosowanie okładów – ciepłych przy sztywności stawów i zimnych w przypadku obrzęku lub nasilonego bólu.
• Kąpiele lecznicze (siarkowe, borowinowe, solankowe) – łagodzą stany zapalne i rozluźniają mięśnie. Przed zastosowaniem należy upewnić się, że u pacjenta nie występują przeciwwskazania (np. choroby serca, nadciśnienie, schorzenia skóry).
• Zioła przeciwzapalne (imbir, kurkuma, kora wierzby) – ich stosowanie należy skonsultować ze specjalistą, zwłaszcza przy przyjmowaniu leków przeciwzakrzepowych lub NLPZ.
• Dieta przeciwzapalna – bogata w kwasy omega-3 (ryby morskie, siemię lniane), warzywa, owoce, oliwę z oliwek i produkty pełnoziarniste.
• Redukcja masy ciała – zmniejsza obciążenie stawów i poprawia mobilność.
• Codzienna aktywność fizyczna (spacery, pływanie, joga) – najlepiej pod nadzorem fizjoterapeuty lub lekarza, dostosowana do możliwości pacjenta.

Powikłania nieleczonego reumatyzmu

Brak leczenia lub niewłaściwie prowadzona terapia chorób reumatycznych może prowadzić do poważnych konsekwencji zdrowotnych, takich jak:

• trwałe uszkodzenie stawów i tkanek okołostawowych, które skutkuje deformacjami, przykurczami, ograniczeniem ruchomości oraz niepełnosprawnością;
• zesztywnienie kręgosłupa i utrata sprawności ruchowej;
• zajęcie narządów wewnętrznych, m.in. zapalenie nerek, opłucnej, osierdzia czy mięśnia sercowego (szczególnie w chorobach układowych, np. w toczniu rumieniowatym układowym);
• przewlekły ból, który przy niewłaściwym leczeniu może prowadzić do nadużywania i uzależnienia od preparatów przeciwbólowych;
• zwiększone ryzyko chorób sercowo-naczyniowych (zawał serca, udar, miażdżyca) i tym samym podwyższone ryzyko zgonu.

FAQ

Odpowiedzi na najczęściej zadawane pytania dotyczące reumatyzmu.