Wirus RSV w ciąży – czy jest groźny, leczenie, szczepienia

Najważniejsze informacje: 

• RSV (syncytialny wirus oddechowy) to wirus wywołujący infekcje układu oddechowego, który może prowadzić do zapalenia oskrzelików i płuc, szczególnie niebezpieczny dla noworodków i kobiet w ciąży.
• Objawy RSV w ciąży to: kaszel, duszność, gorączka, ból gardła, katar, a także ogólne osłabienie. U kobiet w ciąży wirus może pogorszyć przebieg innych chorób układu oddechowego.
• Zakażenie wirusem RSV w ciąży może wiązać się z ryzykiem powikłań, takich jak poronienie, przedwczesny poród czy zaburzenia w rozwoju płodu z powodu wpływu infekcji na zdrowie łożyska.
• Leczenie RSV opiera się głównie na leczeniu objawowym, obejmującym leki przeciwgorączkowe, nawilżanie powietrza i odpoczynek. W cięższych przypadkach może być konieczna hospitalizacja.
• Szczepionka Abrysvo podawana jest w III trymestrze ciąży, najlepiej między 32. a 36. tygodniem, aby chronić noworodka przed zakażeniem wirusem RSV.

Wirus RSV w ciąży stanowi zagrożenie dla zdrowia matki i dziecka, szczególnie w przypadku noworodków, które mogą cierpieć na poważne problemy oddechowe, jak zapalenie oskrzelików czy płuc, wymagające hospitalizacji. Choć infekcja jest rzadko groźna dla ciężarnej, dziecko, zwłaszcza w pierwszych miesiącach życia, jest narażone na ryzyko. Leczenie RSV w ciąży polega na łagodzeniu objawów, a najskuteczniejszą metodą ochrony jest szczepienie matki. Szczepionka Abrysvo, podana między 32. a 36. tygodniem ciąży, zapewnia dziecku przeciwciała, chroniąc je przez pierwsze 6 miesięcy życia. Omawiamy dokładniej objawy zakażenia RSV, zagrożenia, jakie niesie dla kobiet w ciąży oraz dostępne metody leczenia i profilaktyki, w tym szczepienie na RSV w ciąży.

Infekcja RSV w ciąży – objawy

Wirus RSV (ang. Respiratory Syncytial Virus) jest jednym z głównych patogenów odpowiedzialnych za infekcje dróg oddechowych u dzieci i niemowląt, a także u dorosłych. 

Choć zwykle powoduje łagodne przeziębienie, u noworodków i małych dzieci może prowadzić do poważnych problemów oddechowych, takich jak zapalenie oskrzelików czy zapalenie płuc. W ciąży przebieg zakażenia wirusem RS V może wiązać się z ryzykiem komplikacji.

Do infekcji wirusem RSV w ciąży, podobnie jak w innych przypadkach, dochodzi drogą kropelkową. Wirus przenosi się poprzez kontakt z osobami zakażonymi lub z powierzchniami, na których znajdują się zarażone cząsteczki wirusa.

Wirus RSV najczęściej powoduje infekcje dróg oddechowych, a w przypadku kobiet w ciąży objawami zakażenia są zwykle:

• Katar i kaszel – będące głównymi oznakami infekcji. Kaszel może przybierać różną formę – być suchy lub wilgotny, może też prowadzić do trudności w oddychaniu.
• Gorączka – zwykle o niskim lub średnim stopniu nasilenia. W rzadkich przypadkach może wzrosnąć do wyższych wartości, co wiąże się z ryzykiem odwodnienia.
• Ból gardła – szczególnie gdy infekcja obejmuje oskrzela. Może prowadzić do większego dyskomfortu i obniżenia poziomu energii.
• Zmęczenie – może utrzymywać się przez dłuższy czas i stanowić wyraźny objaw infekcji. Zmiany hormonalne i fizjologiczne w ciąży mogą nasilać uczucie zmęczenia, a infekcja wirusowa dodatkowo pogłębia ten stan, utrudniając codzienne funkcjonowanie.
• Bóle głowy – częsty objaw towarzyszący infekcji, który może powodować dodatkowy dyskomfort.

Wirus RSV może przypominać inne infekcje wirusowe, dlatego tak ważne jest, aby w przypadku wystąpienia powyższych objawów skonsultować się z lekarzem. U kobiet w ciąży układ odpornościowy jest nieco osłabiony, co sprawia, że organizm może reagować silniej na infekcje wirusowe. 

Wczesna diagnoza i odpowiednia opieka medyczna są konieczne dla uniknięcia powikłań, zwłaszcza w kontekście bezpieczeństwa matki i płodu. RSV nie przedostaje się z organizmu matki do płodu przez łożysko. Pojedyncze doniesienia naukowe o możliwym przenikaniu wirusa nie zostały potwierdzone jako istotne klinicznie.

Czy zakażenie RSV w ciąży jest niebezpieczne?

Zakażenie wirusem RSV w ciąży może być niebezpieczne zarówno dla matki, jak i dla dziecka. Chociaż samo zakażenie nie zawsze prowadzi do poważnych powikłań, istnieje ryzyko, że wirus wpłynie na przebieg ciąży.

W przypadku kobiet spodziewających się dziecka, u których dojdzie do zakażenia wirusem RSV, istnieją następujące ryzyka:

• Poronienia – chociaż jest to rzadkie, infekcje wirusowe mogą zwiększyć ryzyko poronienia, zwłaszcza w pierwszym trymestrze ciąży. Wirus może wpływać na zdrowie łożyska, co w konsekwencji może zakłócić prawidłowy rozwój płodu. Uszkodzenie struktury lub funkcji łożyska może ograniczyć przepływ tlenu i składników odżywczych do dziecka, zaburzając jego rozwój.
• Przedwczesnego porodu – zakażenie RSV może prowadzić do przedwczesnego porodu, zwłaszcza u kobiet, które miały poważniejsze objawy. Przedwczesny poród może wiązać się z dodatkowymi zagrożeniami zdrowotnymi dla noworodka, takimi jak problemy z oddychaniem, niska masa urodzeniowa ciała czy niedojrzałość organów.
• Powikłań dla dziecka – choć wirus RSV nie przechodzi przez łożysko, może powodować komplikacje w rozwoju płodu, zwłaszcza jeśli infekcja wywołuje silny stan zapalny w organizmie matki. Do możliwych komplikacji należą m.in. opóźnienie wzrastania wewnątrzmacicznego oraz zaburzenia w dojrzewaniu narządów, zwłaszcza płuc. Nasilenie stanu zapalnego może również zaburzać prawidłowe funkcjonowanie układu odpornościowego matki, co może osłabić jej zdolność do ochrony płodu przed innymi infekcjami.

Niepokój budzi również fakt, że RSV u kobiet w ciąży może prowadzić do osłabienia układu odpornościowego matki, co sprawia, że organizm ma trudności z obroną przed innymi infekcjami. 

W efekcie kobieta może stać się bardziej podatna na inne choroby, które mogą dodatkowo obciążyć jej organizm i wpłynąć na bezpieczeństwo ciąży. 

Infekcja wirusowa może mieć również długoterminowe konsekwencje dla dziecka po jego urodzeniu. Przede wszystkim zwiększa ryzyko wystąpienia astmy i przewlekłej obturacyjnej choroby płuc (POChP). W przypadku ciężkiego przebiegu RSV w niemowlęctwie (zwłaszcza hospitalizowane zapalenie oskrzelików) może dojść do poważnych powikłań, takich jak uszkodzenie mózgu spowodowane niedotlenieniem podczas zaburzeń oddychania. Należy jednak zaznaczyć, że ryzyko to dotyczy infekcji przebytej już po narodzinach – RSV nie przenika przez łożysko.

Jak leczyć RSV w ciąży?

Leczenie wirusa RSV w ciąży polega głównie na łagodzeniu objawów, ponieważ nie istnieje specyficzna terapia, która bezpośrednio eliminuje wirusa. 

W przypadku zakażenia RSV konieczne jest odpowiednie wsparcie organizmu, aby zminimalizować objawy i wspomóc powrót do zdrowia. Zaleca się:

• Odpoczynek – ważne jest, aby unikać nadmiernego wysiłku, a czas na regenerację jest kluczowy w procesie leczenia. Odpoczynek pozwala organizmowi skupić się na walce z infekcją. U kobiet w ciąży, które mogą odczuwać dodatkowe zmęczenie związane z ciążą, jest to szczególnie istotne.
• Nawodnienie – picie dużej ilości płynów pomaga utrzymać odpowiedni poziom nawodnienia, co jest ważne w przypadku gorączki. Nawodnienie wspiera również prawidłowe funkcjonowanie układu odpornościowego, a także pomaga w rozrzedzaniu wydzieliny w drogach oddechowych, co może ułatwić oddychanie.
• Inhalacje z soli fizjologicznej – mogą pomóc w łagodzeniu duszności i kaszlu. Sól fizjologiczna nawilża drogi oddechowe, co ułatwia usuwanie wydzieliny i zmniejsza uczucie duszności. Inhalacje mogą również pomóc w złagodzeniu objawów związanych z przekrwieniem błony śluzowej nosa.

W przypadku poważniejszych objawów, takich jak trudności w oddychaniu, bóle w klatce piersiowej lub znaczące pogorszenie stanu zdrowia, kobieta w ciąży powinna natychmiast udać się do szpitala, gdzie będzie mogła otrzymać odpowiednią opiekę. 

W niektórych sytuacjach może być wymagana hospitalizacja, zwłaszcza w razie powikłań związanych z wirusem RSV.

Jakie leki na RSV dla kobiet w ciąży?

Leczenie infekcji wirusem RSV u kobiet w ciąży powinno być przeprowadzane pod ścisłą kontrolą lekarza, ponieważ nie wszystkie leki są bezpieczne w tym okresie. 

W przypadku zakażenia RSV, terapia zazwyczaj koncentruje się na łagodzeniu objawów, ponieważ nie ma specyficznych leków przeciwwirusowych zatwierdzonych do leczenia tej infekcji w ciąży. 

Zalecane są przede wszystkim leki wspomagające, takie jak:

• Paracetamol – jest najczęściej stosowanym środkiem przeciwbólowym i przeciwgorączkowym. Jest to lek, który uznawany jest za bezpieczny w ciąży, pod warunkiem, że jest stosowany w odpowiednich dawkach. Inne leki, takie jak ibuprofen, nie zawsze są bezpieczne w ciąży, szczególnie w trzecim trymestrze ciąży, ponieważ mogą negatywnie wpływać na rozwój płodu i powodować powikłania, takie jak problemy z nerkami u dziecka.
• Leki przeciwwirusowe – w przypadku poważniejszych infekcji, lekarz może zalecić leczenie przeciwwirusowe, jednak zwykle jest ono stosowane w szczególnych przypadkach, gdy infekcja grozi powikłaniami. Decyzję o ich zastosowaniu podejmuje wyłącznie lekarz.
• Leki łagodzące objawy – np. syropy na kaszel lub krople do nosa mogą pomóc w zwalczaniu infekcji (objawów), ale ich stosowanie należy skonsultować z lekarzem. Chociaż wiele preparatów dostępnych bez recepty jest dostępnych na rynku, nie wszystkie z nich są bezpieczne dla kobiet w okresie ciąży, zwłaszcza w pierwszych trymestrach. 

Przed rozpoczęciem stosowania jakiegokolwiek leku, należy skonsultować się z lekarzem, który oceni możliwe ryzyko i dobierze odpowiednią terapię, uwzględniając stan zdrowia matki i dziecka. 

Szczepienie RSV w ciąży

Szczepienie przeciwko wirusowi RSV w ciąży jest zalecane ze względu na ryzyko ciężkiego przebiegu tej choroby u noworodków i niemowląt. Zakażenie RSV u małych dzieci może prowadzić do poważnych schorzeń, takich jak zapalenie oskrzelików lub płuc, które często wymagają długotrwałej hospitalizacji. 

Jedyną dostępną w ciąży szczepionką przeciwko RSV jest Abrysvo, opracowana przez firmę Pfizer. Chociaż szczepienie to nie jest refundowane, Polskie Towarzystwo Wakcynologii zaleca każdej kobiecie w ciąży zaszczepienie się przeciwko RSV, a także przeciw krztuścowi i grypie. Przyjęcie szczepionki jest korzystne z uwagi na ograniczone opcje leczenia dostępne dla kobiet w ciąży.

Aby zapewnić ochronę dziecku, szczepionka przeciwko RSV powinna być podana między 24. a 36. tygodniem ciąży, optymalnie między 32. a 36. tygodniem. W tym okresie przeciwciała wytworzone przez organizm matki przechodzą przez łożysko, zapewniając dziecku ochronę przed RSV przez pierwsze 6 miesięcy życia, kiedy ryzyko zakażenia jest najwyższe.

Szczepienie to jedyny sposób, aby matka mogła przekazać dziecku przeciwciała ochronne przed narodzinami, zapewniając mu bierną ochronę przed RSV już od pierwszych dni życia. Taka metoda skutecznie redukuje ryzyko infekcji, zwłaszcza w okresie zwiększonej liczby zachorowań na infekcje dolnych dróg oddechowych. Szczepienie matki nie wyklucza dziecka z dalszej profilaktyki biernej, takiej jak podawanie przeciwciała dzieciom. 

Abrysvo (w 2023 roku zatwierdzona przez amerykańską Agencję ds. Żywności i Leków, FDA) to szczepionka inaktywowana, zawierająca rekombinowane białko. Zawiera dwa rekombinowane białka F wirusa RSV z podgrupy A i B, które odgrywają kluczową rolę w infekcji organizmu i stanowią główny cel dla przeciwciał produkowanych po szczepieniu. Podawana jest w jednej dawce w postaci iniekcji domięśniowej w okolicach ramienia. 

Szczepionka przeciwko RSV została dokładnie oceniona pod kątem bezpieczeństwa dla kobiet w ciąży i ich dzieci. Badania kliniczne wykazały, że jest dobrze tolerowana przez ciężarne i efektywna w zapobieganiu ciężkim infekcjom RSV u noworodków.

U kobiet w ciąży, najczęściej występujące efekty uboczne, to ból i obrzęk w miejscu podania szczepionki, ból głowy oraz bóle mięśni. Większość reakcji miała łagodny przebieg i ustępowała po 2-3 dniach.

Chociaż szczepienie jest najskuteczniejszą metodą ochrony, należy także zwrócić uwagę na inne formy profilaktyki. Przestrzeganie zasad higieny, w tym częste mycie rąk, unikanie kontaktu z osobami zakażonymi oraz unikanie dużych zgromadzeń, może znacząco zmniejszyć ryzyko zakażenia RSV.

FAQ

Najczęstsze pytania dotyczące wirusa RSV w ciąży.