Amantadyna

Amantadyna to substancja czynna wykorzystywana pierwotnie w leczeniu grypy typu A. Sugerowano, że z tego względu może być skuteczna również w zapobieganiu i leczeniu COVID-19 wywołanego przez koronawirusa. Jak działa amantadyna, na co się ją stosuje i czy rzeczywiście łagodzi przebieg COVID-19?

To syntetyczny związek chemiczny o strukturze trójpierścieniowej aminy. Jest to substancja czynna zawarta w lekach, które w przeszłości wykorzystywane były przede wszystkim do leczenia objawów grypy. Z czasem amantadyna na grypę przestała być skuteczna ze względu na zwiększającą się odporność wirusów na działanie tej substancji. Stała się znów popularna w czasie pandemii koronawirusa jako potencjalnie skuteczny lek mający chronić przed zakażeniem wirusem oraz łagodzić przebieg COVID-19.

Amantadyna (amantadine) jest substancją czynną występującą w postaci chlorowodorku lub siarczanu amantadyny. To pochodna adamantanu o wielokierunkowym działaniu. Jest zawarta w lekach, które w ubiegłym wieku wykorzystywane były do leczenia objawów wywołanych przez wirusy grypy. Obecnie leki z amantadyną są stosowane przede wszystkim do leczenia objawów pojawiających się w chorobie Parkinsona i w zespołach parkinsonowskich, takich jak: drżenie, sztywność, hipokinezja, akinezja. Drugim wskazaniem do stosowania amantadyny jest leczenie objawów grypy typu A. Lek jest nieskuteczny w łagodzeniu objawów grypy typu B.

Amantadyna ma dwa podstawowe mechanizmy działania. Pierwszy z nich jest wykorzystywany w łagodzeniu objawów choroby Parkinsona i zespołów parkinsonowskich, drugi opiera się na przeciwwirusowych właściwościach tej substancji.

Amantadyna to lek należący do grupy związków o charakterze dopaminergicznym. Ich działanie opiera się na zwiększeniu poziomu niektórych substancji chemicznych (np. dopaminy) w układzie nerwowym (m.in. w mózgu), niezbędnych przy przesyłaniu impulsów nerwowych. Działanie amantadyny powoduje stymulację przewodnictwa nerwowego, co jest pomocne w chorobie Parkinsona dla lepszej kontroli nad pracą mięśni, zmniejszeniem ich sztywności i drżenia.

Drugie działanie amantadyny opiera się na jej właściwościach przeciwwirusowych. Substancja ma zdolność hamowania namnażania się wirusów poprzez zabezpieczenie zdrowych komórek przed wnikaniem i replikacją cząstek wirusa. Dzięki temu dość szybko łagodzi przebieg i objawy grypy, co widać jako poprawę stanu zdrowia chorego.

Co ciekawe, choć obecnie to główne wskazanie, to skuteczność amantadyny w leczeniu objawów choroby Parkinsona została odkryta przypadkowo. W przeszłości leki z amantadyną były stosowane w celu ochrony przed zakażeniem wirusem grypy. Zauważono wówczas, że preparaty te łagodzą także szereg objawów parkinsonowskich.

Preparaty z amantadyną przeżyły swoisty renesans w czasie pandemii koronawirusa. Miało to związek z jej skutecznością w hamowaniu namnażania się wirusów grypy typu A. Skoro w ich przypadku substancja ta pomaga łagodzić objawy, to przypuszczano, że może być pomocna także w leczeniu pacjentów z COVID-19. Przeprowadzono więc badania, które miały wykazać wpływ amantadyny na wirusa SARS-CoV-2, na jego rozprzestrzenianie się w organizmie chorego i namnażanie.

Amantadyna a koronawirus – czy lek jest pomocny w leczeniu COVID-19? Dotychczasowe badania nie wykazały skuteczności amantadyny jako leku na COVID-19. W 2021 roku Polskie Towarzystwo Epidemiologów i Lekarzy Chorób Zakaźnych wydało zalecenia dotyczące postępowania w przypadku zakażenia koronawirusem. Nie zaobserwowano skuteczności w leczeniu infekcji wirusem SARS-CoV-19, dlatego nie ma obecnie naukowych podstaw, by zalecać stosowanie amantadyny jako leku na COVID-19.

W terapii choroby Parkinsona stosuje się zazwyczaj dawkę początkową 100 mg amantadyny na dobę. Po tygodniu lekarz zwiększa dawkowanie amantadyny do 100 mg zażywanych 2 razy na dobę, a w uzasadnionych przypadkach można ją zwiększać o kolejne 100 mg w tygodniowych odstępach.

Przez pewien czas obserwuje się reakcję organizmu pacjenta na lek, ostatecznie dostosowując ją do poziomu najniższej skutecznej dawki potrzebnej do uzyskania oczekiwanych efektów. Nie powinno się przekraczać maksymalnej dobowej dawki leku powyżej 400 mg. Trzeba pamiętać, że im wyższa dawka amantadyny, tym większe ryzyko działań niepożądanych.

Typowe dawkowanie w przypadku leczenia grypy typu A to 100 mg na dobę, terapia trwa zazwyczaj 4-5 dni. Jeśli lekarz zaleci większą dawkę, należy kapsułki lub tabletki z amantadyną przyjmować rano i wieczorem, w regularnych odstępach czasu, jednak nie później niż o godzinie 16. Ważne, aby jak najszybciej rozpocząć leczenie po rozpoznaniu choroby.

Duża popularność tej substancji w związku z jej możliwą skutecznością w leczeniu COVID-19 sprawiła, że wiele osób poszukuje amantadyny. Trzeba jednak wiedzieć, że w Polsce leki z amantadyną są dostępne wyłącznie na receptę. To przede wszystkim preparaty stosowane w łagodzeniu objawów choroby Parkinsona. Receptę na amantadynę może wypisać wyłącznie lekarz specjalista po poznaniu historii choroby, dokładnym badaniu i stwierdzeniu braku przeciwwskazań do stosowania preparatów z amantadyną w związku ze stosowaniem przez pacjenta innych leków.

Leki z amantadyną są dostępne w postaci tabletek, kapsułek lub roztworu do iniekcji. Obecnie w Polsce dostępne są preparaty z amantadyną na receptę wyłącznie po konsultacji z lekarzem.

• Viregyt-K (kapsułki doustne) – lek z amantadyną dla dorosłych i dzieci powyżej 10. roku życia, zalecany do stosowania w leczeniu objawów grypy typu A oraz łagodzeniu symptomów choroby Parkinsona, takich jak: drżenie i sztywność mięśni, hipokinezja, akinezja.

• Amantadin Stada (tabletki) – to tabletki z chlorowodorkiem amantadyny, wskazane do stosowania w leczeniu objawów choroby Parkinsona i parkinsonizmu polekowego, w tym takich objawów jak: spowolnienie ruchowe, sztywność mięśni i drżenie spoczynkowe.

• Amantix (tabletki powlekane) – tabletki doustne zawierające siarczan amantadyny, stosowany w leczeniu objawów choroby Parkinsona i zespołów parkinsonowskich, w tym w łagodzeniu objawów takich jak: drżenie i sztywność mięśni. Tabletki Amantix stosuje się też w łagodzeniu pozapiramidowych działań niepożądanych neuroleptyków i innych preparatów o podobnym mechanizmie działania.

• Amantix (roztwór do iniekcji) – lek w postaci roztworu do wstrzykiwań z siarczanem amantadyny. Stosowany w leczeniu (zarówno początkowym, jak i zaawansowanym) ciężkich i zagrażających zdrowiu i życiu pacjenta objawów choroby Parkinsona. Drugim wskazaniem jest stosowanie go w warunkach szpitalnych u pacjentów z zaburzeniami świadomości i stanu czuwania.

W okresie pandemii koronawirusa Ministerstwo Zdrowia ograniczyło sprzedaż amantadyny. Ma to związek ze znikaniem leku z aptecznych półek w związku z (na ten moment niepotwierdzonymi) doniesieniami co do jego skuteczności w leczeniu COVID-19. Amantadyna jest wyłącznie dostępna na receptę. Niektóre preparaty objęte są refundacją dla pacjentów, można je kupić w każdej aptece. Ograniczenia w sprzedaży leków z amantadyną mają zapewnić ich dostępność dla pacjentów z chorobą Parkinsona.