Najważniejsze informacje:
Tetracyklina jest naturalną substancją czynną wytwarzaną przez bakterie Streptomyces aureofaciens i Streptomyces rimosus. Należy do większej grupy antybiotyków o nazwie tetracyklin (znajdują się w niej również: doksycyklina, oksytetracyklina, limecyklina, chlorotetracyklina, metacyklina, minocyklina, demeklocyklina, rolitetracyklina). Szybko wchłania się z przewodu pokarmowego oraz dobrze przenika do tkanek i narządów – maksymalne stężenie w osoczu osiąga w ciągu 1–3 godzin. Jest szeroko stosowany w terapii zakażeń, ponieważ nie powoduje poważnych skutków ubocznych.
Antybiotyk ten wykazuje działanie bakteriostatyczne, które polega na blokowaniu rozwoju i namnażania się mikroorganizmów. Lek skutecznie hamuje biosyntezę białka w komórkach bakteryjnych (na poziomie rybosomu). Ponadto posiada właściwości immunomodulujące i przeciwzapalne – powstrzymuje wydzielanie cytokin zapalnych i enzymów bakteryjnych odpowiedzialnych za powstawanie podrażnień skóry.
Tetracyklina ma szerokie spektrum działania wobec:
Badania wykazują, że bakterie (zwłaszcza Gram-dodatnie) stają się coraz bardziej oporne na tetracyklinę. Niektóre szczepy potrafią uniemożliwiać dotarcie leku do miejsca docelowego działania w komórce bakteryjnej lub całkowicie blokować wnikanie substancji do komórki. Szczepy oporne na tetracyklinę mogą wykazywać oporność także na inne antybiotyki z grupy tetracyklin, a dodatkowo na penicyliny i makrolidy (oporność krzyżowa).
Tetracyklina – jako substancja czynna – nie ma swojego zamiennika. Pozostałe antybiotyki z tej samej grupy charakteryzują się odmiennymi mechanizmami działania i różną skutecznością wobec poszczególnych drobnoustrojów.
Głównym wskazaniem do stosowania preparatów z chlorowodorkiem tetracykliny jest trądzik pospolity, zwłaszcza w odmianie grudkowo-krostkowej. Tetracyklinę stosuje się też w leczeniu trądziku ropowiczego i innych ropnych zakażeń skóry. Ponadto jest ona składnikiem leków na zapalenie błony śluzowej żołądka wywołane przez Helicobacter pylori. Tetracyklina w połączeniu z kortykosteroidem triamcynolonem została zarejestrowana do leczenia alergicznych chorób skóry z wtórnym zakażeniem bakteryjnym, oparzeń i odmrożeń I stopnia, a także owrzodzeń podudzi.
Tetracyklina może także znajdować się w składzie leków recepturowych, np. czopków dopochwowych na infekcje bakteryjne czy roztworów do płukania jamy ustnej przy stanach zapalnych o podłożu bakteryjnym.
Sposób dawkowania tetracykliny zależy od postaci farmaceutycznej leku (substancja ta występuje w: tabletkach powlekanych, kapsułkach, globulkach dopochwowych, aerozolach, maściach, roztworach – zarówno jednoskładnikowych, jak i wieloskładnikowych). Lek jest przeznaczony dla osób dorosłych i dzieci po ukończeniu 12. roku życia.
Antybiotyk tetracyklina stosowany doustnie (750–1500 mg na dobę – w dawce podzielonej według wskazań lekarza, np. przyjmowanej co 6 godzin) należy zażywać między posiłkami (minimum 1 godzinę przed i 2 godziny po posiłku) i popijać dużą ilością wody (co najmniej 250 ml). Mleko i przetwory mleczne negatywnie wpływają na wchłanianie tetracykliny i jej działanie przeciwbakteryjne. Podobne działanie mają leki zawierające jony metali.
Jeśli chodzi o maść z tetracykliną, zaleca się rozprowadzanie preparatu na chorobowo zmienionej powierzchni cienką warstwą. O ile lekarz nie zaleci inaczej, maść powinna być aplikowana 2–3 razy na dobę przez 4–6 tygodni.
Tetracykliny nie powinny stosować osoby z nadwrażliwością na tę substancję, inny antybiotyk z grupy tetracyklin bądź jakikolwiek składnik leku. Przeciwwskazaniem do antybiotykoterapii z wykorzystaniem tetracykliny jest też ciężka niewydolność wątroby. Ostrożność należy zachować u pacjentów przyjmujących leki hepatotoksyczne, a także chorujących na niewydolność nerek i układowy toczeń rumieniowaty.
Stosowanie tetracykliny w okresie formowania zębów i układu kostnego (czyli u kobiet w ostatnim trymestrze ciąży i u dzieci do 12. roku życia) może skutkować przebarwieniem i uszkodzeniem zębów, jak również opóźnieniem wzrostu. Ponadto w czasie leczenia tetracykliną zachodzi szczególne ryzyko nadmiernego rozwoju drobnoustrojów niewrażliwych na tę substancję, np. drożdżaków Candida, oraz zaburzeń prawidłowej flory bakteryjnej jelit.
W trakcie antybiotykoterapii z zastosowaniem tetracykliny należy w sposób szczególny dbać o ochronę przeciwsłoneczną (np. stosowanie kremów z filtrem) i unikać sztucznego promieniowania UV (np. w solarium), by uniknąć wystąpienia fotodermatozy. Pojawienie się zaczerwienienia skóry lub innych zmian dermatologicznych wiąże się z koniecznością przerwania kuracji i zasięgnięcia porady lekarza.
Tetracyklina przyjmowana doustnie nasila działanie:
Antybiotyk ten zwiększa toksyczność metoksyfluranu, metotreksatu i cyklosporyny A. Zmniejsza skuteczność penicylin i innych leków bakteriobójczych oraz doustnych środków antykoncepcyjnych.
Wchłanianie tetracykliny z przewodu pokarmowego słabnie, gdy jest przyjmowana jednocześnie ze związkami wapnia, magnezu, żelaza, glinu oraz z węglem aktywnym i cholestyraminą.
Nie ma danych na temat interakcji tetracykliny z innymi lekami w przypadku stosowania miejscowego.
U osób leczących się tetracykliną – w rzadkich przypadkach – mogą wystąpić takie działania niepożądane leku jak:
Poznaj odpowiedzi na najczęściej pojawiające się pytania dotyczące tetracykliny.
Ceny antybiotyków tetracyklinowych są zróżnicowane. Tetracyklina w tabletkach (16 tabletek po 250 mg) kosztuje od ok. 10 do 27,5 zł. Za maść (10 g, 3% substancji czynnej) trzeba zapłacić od ok. 9 do 23,5 zł.
W Polsce żaden antybiotyk, również tetracyklina, nie jest dostępny bez recepty.
Tetracyklina wykazuje na aktywność wobec Propionibacterium acnes, czyli bakterii obecnych w gruczołach łojowych i odpowiedzialnych za powstawanie trądziku pospolitego. Na efekt leczenia trądziku tetracykliną wpływają dodatkowo właściwości przeciwzapalne tej substancji czynnej. Tetracyklina zmniejsza liczbę zmian zapalnych (krost, guzków, grudek, zaskórników, cyst i nacieków) oraz zapobiega ich rozsiewowi. Rezultaty kuracji są jednak zawsze zależne od indywidualnej odpowiedzi organizmu na daną substancję leczniczą oraz regularności stosowania preparatu przepisanego przez lekarza.
Augumentin nie zawiera tetracykliny. Antybiotyk ten ma w składzie amoksycylinę (pochodną penicyliny) i kwas klawulanowy.
Interakcje tetracykliny z alkoholem nie są znane. Ponieważ jednak antybiotyki mogą działać toksycznie na wątrobę, łączenie ich z innymi środkami hepatotoksycznymi (takimi jak alkohol) grozi zwiększeniem szkodliwość tych substancji.