Doksycyklina

Doksycyklina to substancja czynna należąca do grupy tetracyklin, o szerokim spektrum działania bakteriostatycznego (nie dopuszcza do namnażania bakterii).

Mechanizm działania doksycykliny polega na blokowaniu biosyntezy białka bakteryjnego, co prowadzi do zahamowania rozwoju drobnoustrojów.

Doksycyklina posiada zdolność blokowania kolagenazy (enzymu) i resorpcji kości, co wpływa na wysoką skuteczność substancji w leczeniu chorób przyzębia.

Antybiotyk wykazuje szeroki zakres działania wobec bakterii Gram-dodatnich, Gram-ujemnych oraz niektórych pierwotniaków. Wśród gatunków bakterii wrażliwych na doksycyklinę wyróżnia się: S. aureus, B. cereus, B. anthracis, H. influenzae, Brucella spp., M. catarrhalis, Y. pestis, V. cholerae, B. pseudomallei, B. burgdorferi, Bartonella spp., Ch. pneumoniae, Ch. psittaci, Ch. trachomatis, Ch. burnetti, Leptospira spp., F. tularensis, M. pneumoniae, Rickettsia spp., T. pallidum, U. urealylicum, A. actinomycetemcomitans, P. gingivalis, T. forsythia, T. denticola.

W przypadku gatunków, takich jak:

• Enterococcus spp.,
• S. pneumoniae,
• E. coli,
• Klebsiella spp.,
• P. acnes,
• P. multocida,

Istnieje ryzyko wystąpienia oporności nabytej, mogącej utrudniać leczenie zakażenia za pomocą doksycykliny.

Doksycyklina bardzo dobrze wchłania się z przewodu pokarmowego (jony wapnia, żelaza, glinu i magnezu mogą blokować wchłanianie substancji!). Maksymalne stężenie substancji uzyskuje się po ok. 2 godzinach od doustnego przyjęcia leku. Substancja wiąże się z białkami osocza w 80-95% i z łatwością przenika do większości tkanek i płynów ustrojowych. Biologiczny okres półtrwania doksycykliny (czas, w którym jej stężenie zmniejsza się do połowy wartości maksymalnej) wynosi od 18 do 22 godzin.

Doksycyklina jest antybiotykiem wykorzystywanym w leczeniu zakażeń bakteryjnych:

• dróg oddechowych (zapalenie zatok, ucha, gardła, oskrzeli, płuc),
• dróg moczowych (zapalenie pęcherza, cewki moczowej),
• układu pokarmowego (np. biegunka podróżnych, cholera),
• tkanek miękkich (np. w przypadku trądziku),
• narządu wzroku (np. jaglica, wtrętowe zapalenie spojówek).

Doksycyklina wykorzystywana jest również w:

• leczeniu chorób przenoszonych drogą płciową: chlamydioza, wrzód miękki, ziarniniak pachwinowy, kiła, rzeżączka (w przypadku kiły i rzeżączki substancja stanowi alternatywę dla penicyliny),
• leczeniu innych zakażeń: zapalenie wsierdzia, bruceloza, borelioza, papuzica, dur plamisty, dżuma, malaria, wąglik, gorączka Q, gorączka Gór Skalistych, 
• leptospirozie, tężcu, zgorzeli gazowej (lek drugiego wyboru),
• profilaktyce malarii, leptospirozy i biegunki podróżnych.

Leki zawierające doksycyklinę wydawane są wyłącznie z przepisu lekarza. Dawkowanie i czas leczenia zależy od dolegliwości i wieku pacjenta, dlatego należy ściśle przestrzegać zaleceń specjalisty.

Doksycyklina przeznaczona jest do stosowania u dorosłych i dzieci powyżej 8. roku życia.

Substancja występuje w lekach w postaci: tabletek, kapsułek, kapsułek o zmodyfikowanym uwalnianiu, syropu, roztworu do iniekcji oraz żelu.

Leki doustne mogą być przyjmowane w trakcie posiłku. Należy pamiętać, że jony niektórych metali (szczególnie wapnia, magnezu, cynku, żelaza) oraz nabiał mogą hamować wchłanianie substancji. 

Nie należy przyjmować leku przed snem (min. 30 minut odstępu), ani kłaść się bezpośrednio po połknięciu preparatu.

Doksycyklina — dawkowanie w leczeniu zakażeń bakteryjnych:

• u osób dorosłych i dzieci powyżej 12. roku życia (o masie ciała powyżej 50 kg): dawka początkowa wynosi 200 mg (jednorazowo lub w 2 dawkach podzielonych), a następnie 100 mg raz na dobę (lub 200 mg w ciężkich zakażeniach oraz przy masie ciała powyżej 70. kg),
• u dzieci 8-12 lat: dawka w pierwszej dobie wynosi 4,4 mg/kg masy ciała (jednorazowo lub w 2 dawkach podzielonych), a następnie 2,2 mg/kg masy ciała raz na dobę (stosując preparat we wlewach dożylnych, dawkę obniża się odpowiednio do 4 i 2 mg/kg masy ciała).

Doksycyklina — czas leczenia i dawkowanie u dorosłych w chorobach przenoszonych drogą płciową oraz innych zakażeniach (preparaty doustne)

• niepowikłana rzeżączka: 200 mg/d przez minimum 7 dni,
• chlamydioza: 200 mg/d przez 7-10 dni,
• ziarnica weneryczna: 200 mg/d przez 21 dni,
• kiła: 200-400 mg/d przez 14 dni,
• borelioza: 200 mg/d przez 2-4 tygodnie,
• trądzik pospolity: 50-100 mg/d przez 1-3 tygodnie i 50 mg/d do 12 tygodni,
•  wąglik (profilaktyka po narażeniu): 200 mg/d przez 60 dni,
• malaria (profilaktyka): 100 mg/d 1-2 dni przed wyjazdem, w czasie pobytu w miejscu zagrożonym oraz  przez 4 tygodnie po powrocie,
• biegunka podróżnych (profilaktyka): 200 mg/d przez maksymalnie 21 dni.

Bezwzględnym przeciwwskazaniem do przyjmowania leków zawierających doksycyklinę jest nadwrażliwość na działanie substancji lub innych antybiotyków z grupy tetracyklin.

Nie zaleca się stosowania doksycykliny:

• u pacjentek w ciąży (szczególnie w II i III trymestrze),
• dzieci poniżej 8. roku życia,
• kobiet karmiących.

Należy zachować szczególną ostrożność u pacjentów:

• z niewydolnością wątroby,
• stosujących leki o potencjalnym działaniu hepatotoksycznym,
• z zaburzeniami krzepliwości krwi,
• z niewydolnością nerek,
• z miastenią, toczniem rumieniowatym lub porfirią (doksycyklina może nasilić objawy chorób).

Nie zaleca się stosowania doksycykliny w ciąży, ponieważ substancja przenika przez barierę łożyskową. Wyniki dotychczasowych badań nie wskazują, aby podanie leku w I trymestrze ciąży stanowiło zagrożenie dla rozwoju płodu. Ponieważ nie uważa się ich za wystarczające, zalecana jest minimalizacja ryzyka poprzez unikanie przyjmowania substancji w tym okresie.

Podawanie doksycykliny kobietom w II i III trymestrze ciąży prowadzi do powstania trwałych przebarwień na zębach mlecznych u dzieci i może powodować opóźnienie rozwoju kości.

Równoczesne przyjmowanie doksycykliny z innymi lekami może prowadzić do wystąpienia interakcji. Należy poinformować lekarza o wszystkich preparatach leczniczych przyjmowanych obecnie lub w ostatnim czasie, również tych dostępnych bez recepty.

Nie zaleca się przyjmowania doksycykliny z:

• metoksyfluranem, metotreksatem — ryzyko uszkodzenia nerek,
• retinoidami — może wystąpić zwiększenie ciśnienia wewnątrzczaszkowego,
• antybiotykami beta-laktamowymi (np. penicyliną) — substancja obniża ich skuteczność,
• teofiliną — występuje zwiększone prawdopodobieństwo nasilenia działań niepożądanych ze strony układu pokarmowego.

Należy zachować ostrożność przy jednoczesnym przyjmowaniu doksycykliny z:

• lekami zwiększającymi pH w żołądku (w tym związkami magnezu, glinu, wapnia) oraz żelazem, cynkiem, bizmutem, węglem aktywowanym — wpływają na zmniejszenie wchłaniania substancji (zalecane są 2-3 godziny przerwy),
• doustnymi lekami przeciwzakrzepowymi — substancja może wpływać na nasilenie ich działania, dlatego należy kontrolować parametry krzepliwości krwi,
• doustnymi lekami przeciwcukrzycowymi — doksycyklina może nasilać ich działanie, konieczna jest regularna kontrola glukozy i ewentualna modyfikacja dawki,
• cyklosporyną — mogą występować nasilone skutki uboczne, zalecana jest kontrola stężenia substancji we krwi,
• lekami stymulującymi aktywność enzymów wątrobowych — skracają biologiczny okres półtrwania doksycykliny,
• doustnymi środkami antykoncepcyjnymi — substancja może wpływać na obniżenie skuteczności antykoncepcji, dlatego pacjentkom aktywnym seksualnie zaleca się stosowanie dodatkowych metod zabezpieczających przed ciążą.

Jak wszystkie substancje lecznicze doksycyklina może powodować działania niepożądane, które mogą, ale nie muszą występować u wszystkich pacjentów.

Działania niepożądane związane z przyjmowaniem doksycykliny, występujące:

• często (rzadziej niż u 1 na 10, ale częściej niż u 1 na 100 pacjentów): nudności, czarny język, zapalenie jamy ustnej, kandydoza, swędzenie odbytu, zapalenie pochwy i/lub okolic moczowo-płciowych, podrażnienie skóry, zaburzenia rozwoju zębów i kości,
• rzadko (rzadziej niż u 1 na 1000, ale częściej niż u 1 na 10 000 pacjentów): małopłytkowość, neutropenia, niedokrwistość hemolityczna, eozynofilia, zapalenie osierdzia, uderzenia krwi (z zaczerwienieniem twarzy), ból brzucha, zapalenie jelita cienkiego i okrężnicy, zahamowanie rozwoju bakterii produkujących witaminę B, niestrawność, trudności z przełykaniem, jadłowstręt, zapalenie trzustki, zaburzenia czynności wątroby, żółtaczka, zapalenie wątroby, niewydolność wątroby, zespół Stevensa i Johnsona, martwica naskórka, pokrzywka, szumy uszne, bóle mięśni, bóle stawów, podwyższony poziom mocznika we krwi,
• bardzo rzadko (rzadziej niż u 1 na 10 000 pacjentów): wstrząs anafilaktyczny, reakcja anafilaktoidalna (również plamica), niedociśnienie, obrzęk naczynioruchowy, duszność, zaostrzenie objawów układowego tocznia rumieniowatego, choroba posurowicza, tachykardia, obrzęk obwodowy, podrażnienie opon mózgowo-rdzeniowych, obrzęk tarczy nerwu wzrokowego (niewyraźne widzenie, ból pozagałkowy, mdłości, wymioty, bóle i zawroty głowy), rzekomobłoniaste zapalenie jelita, pokrzywka,
• z częstością nieznaną: reakcja Jarischa i Herxheimera, porfiria, wydłużenie czasu protrombinowego, zapalenie i/lub owrzodzenie przełyku, oddzielanie się paznokci od łożyska pod wpływem promieniowania słonecznego (fotoonycholiza), hipoplazja szkliwa.

Odpowiedzi na pytania pacjentów dotyczące doksycykliny.