Hydrokortyzon

Hydrokortyzon jest substancją czynną z grupy glikokortykosteroidów. Glikokortykosteroidy to hormony kory nadnerczy, które naturalnie występują w organizmie człowieka.

Hydrokortyzon to substancja czynna działająca przeciwzapalnie, przeciwświądowo, przeciwalergicznie i immunosupresyjnie. Łagodzi stany zapalne skóry o różnym podłożu, tj.: alergiczne zapalenie skóry, atopowe zapalenie skóry, a także reakcje skórne powstałe po ukąszeniu owadów (swędzenie i podrażnienie). Dzięki właściwościom przeciwzapalnym - wykorzystywany jest w zaburzeniach czynności wielu narządów.

W Polsce leki z hydrokortyzonem dostępne są zarówno na receptę, jak i bez recepty. 

Produkty z hydrokortyzonem dostępne są w różnej postaci, m.in.: maści i kremów, doustnych tabletek, czopków, aerozoli na skórę, maści i kropli do oczu i zastrzyków. Jest też składnikiem leków robionych, a więc znajduje się w recepturze aptecznej.

Leki, których substancją czynną jest hydrokortyzon, są stosowane w leczeniu substytucyjnym, w pierwotnej lub wtórnej niewydolności kory nadnerczy.

Lek w postaci tabletek podawany jest przed operacjami, podczas poważnych urazów i chorób u pacjentów z rozpoznaną niewydolnością kory nadnerczy.

Produkty lecznicze w postaci kremu, o działaniu miejscowym wykorzystywane są do leczenia atopowego zapalenia skóry. Substancję czynną zaleca się przyjmować podczas stanów wstrząsowych, ostrych stanach alergicznych, np. w momencie ukąszenia owadów, ostrych reakcjach nadwrażliwości na leki (skórne odczyny polekowe), a także podczas ciężkich stanów spastycznych oskrzeli.

Hydrokortyzon zmniejsza obrzęki i leczy stany zapalne skóry.

Leki przeciwzapalne z hydrokortyzonem przeznaczone są do stosowania miejscowego (maści, kremy, aerozol) i doustnego (tabletki). Występują także w formie czopków, zastrzyków i kropli do oczu. Zatem stosowanie hydrokortyzonu i długość trwania terapii ustala się indywidualnie, na podstawie objawów choroby i cech pacjenta. Dawkowanie hydrokortyzonu również powinno być uzgodnione z lekarzem prowadzącym.

Maść (np. Pimafucort) należy nanieść na skórę zmienioną chorobowo, od 2 do 4 razy na dobę. Nie zaleca się dłuższego stosowania niż 14 dni.

Niewielką ilość kremu (np. Pimafucort) należy nanieść na skórę zmienioną chorobowo, od 2 do 4 razy na dobę. Preparatu nie wolno stosować dłużej niż 14 dni.

Ciężka niewydolność nadnerczy

Preparat z hydrokortyzonem (np. Hydrocortisone Momaja) podawany jest przez lekarza lub pielęgniarkę w postaci wstrzyknięcia dożylnego lub domięśniowego. Zaleca dawka wynosi 100 mg substancji czynnej. W razie konieczności - kolejną dawkę 50 lub 100 mg można podać po upływie 1, 3, 6 lub 10 godzin od przyjęcia dawki początkowej.

Wstrząs

W leczeniu wstrząsu dawkę od 250 mg do 1000 mg podaje się dożylnie. Leczenie dużymi dawkami hydrokortyzonu nie powinno trwać dłużej niż 48 do 72 godzin.

Osoby dorosłe:

Zalecana dawka wynosi od 20 do 30 mg przyjmowana od 2 do 3 razy na dobę.

Dzieci:

Zwykle zalecana dawka wynosi 0,4 do 0,8 mg na kilogram masy ciała na dobę w 2 lub 3 dawkach podzielonych. U dzieci należy stosować najmniejsze skuteczne dawki, a przy tym obserwować uważnie wzrost i rozwój dziecka.

Czopki  (np. Posterisan H) zaleca się stosować 2 razy na dobę, najlepiej rano i wieczorem po wypróżnieniu. Należy stosować do czasu ustąpienia ostrych dolegliwości.

W przypadku stosowania kropli do oczu, zalecana dawka wynosi 1-2 krople od 2 do 3 razy na dobę.

W przypadku zapuszczania kropli do uszu - 2-4 krople zapuszczane 3 razy na dobę.

W jednym i drugim przypadku lek stosuje się ok. 7 dni. 

Nie należy stosować hydrokortyzonu, jeśli pacjent: 

• jest uczulony na substancję czynną,
• będzie stosował szczepionkę zawierającą żywe szczepy bakterii,
• cierpi zaburzenia czynności wątroby,
• cierpi na zaburzenia czynności nerek,
• ma zakażenia grzybicze.

Szczególną ostrożność podczas przyjmowania hydrokortyzonu należy zachować w przypadku:

• niewydolności układu sercowo-naczyniowego,
• cukrzycy,
• padaczki,
• zaburzeń lękowych,
• jaskry,
• ospy wietrznej, półpaśca,
• osteoporozy,
• wrzodów żołądka, zaburzeń przewodu pokarmowego,
• wrzodziejącego zapalenia jelit,
• padaczki,
• zakrzepowego zapalenia żył,
• miastenii,
• niedoczynności tarczycy,
• opryszczki w obrębie oka,
• posteroidowego uszkodzenia mięśni,
• pacjentów poniżej 18. roku życia,
• przebytego zawału serca,
• osutki,
• nowotworu z przerzutami,
• pełzakowicy lub zakażenia węgorkiem jelitowym,
• upośledzenia czynności wątroby (w tym marskością wątroby),
• niewydolności nerek,
• łuszczycy.

Substancja czynna może wpływać na płodność mężczyzn, a u kobiet przyjmujących lek z hydrokortyzonem może dojść do nieregularnego krwawienia miesiączkowego.

Jednoczesne stosowanie różnych leków może powodować interakcje między nimi, co wpływa na skuteczność i bezpieczeństwo stosowania hydrokortyzonu. Dlatego przed zastosowaniem leku z hydrokortyoznem na receptę należy poinformować lekarza o wszystkich obecnie i ostatnio przyjmowanych lekach, również tych bez recepty. Szczególną ostrożność należy zachować podczas przyjmowania leków:

• niesteroidowych leków przeciwzapalnych NLPZ (np. kwas acetylosalicylowy),
• przeciwzakrzepowych (np. warfaryna),
• stosowanych w leczeniu padaczki (np. fenytoina, fenobarbital, karbamazepina),
• stosowanych w leczeniu gruźlicy (np. ryfabutyna lub ryfampicyna),
• stosowanych na wysokie ciśnienie krwi,
• glikozydów nasercowych (np. digoksyna),
• moczopędnych,
• stosowanych w leczeniu zakażeń grzybiczych (np. amfoterycyna i ketokonazol),
• stosowanych w leczeniu reumatoidalnego zapalenia stawów (np. metotreksat),
• stosowanych w chorobach nowotworowych (np. aminoglutetimid),
• należących do doustnych leków antykoncepcyjnych lub hormonalnej terapii zastępczej,
• stosowanych w chorobach serca (np. guanetydyna, monoazotan izosorbidu),
• somatotropinę (hormon wzrostu),
• stosowanych w zaburzeniach cyklu mocznikowego (np. fenylobutyrat sodu),
• przeciwcukrzycowych,
• stosowanych w leczeniu zakażenia wirusem HIV (np. rytonawir),
• stosowanych w leczeniu łuszczycy lub u pacjentów po przeszczepie narządów (np. cyklosporyna),
• stosowanych w celu zmniejszenia ciśnienia tętniczego (np. minoksydyl i hydralazyna).

Leki z hydrokortyzonem mogą powodować skutki uboczne, należy jednak pamiętać, że nie u każdego pacjenta występują.

Działania niepożądane hydrokortyzonu o nieznanej częstości występowania to:

• reakcje alergiczne, wysypka skórna, obrzęk twarzy,
• nieregularne, bardzo szybkie lub wolne tętno,
• skurcze mięśni,
• zwiększone ciśnienie wewnątrzczaszkowe, któremu towarzyszy ból głowy z wymiotami, brak energii i senność (rzekomo guz mózgu u dzieci),
• perforacja lub krwawienie wrzodów w układzie pokarmowym,
• wymioty,
• nudności,
• ostre zapalenie trzustki,
• zaburzenia widzenia,
• zakrzep krwi w naczyniach żylnych nóg,
• zaburzenia zakrzepowo-zatorowe,
• zaburzenia rytmu serca, niewydolność serca,
• myśli samobójcze,
• zaburzenie nastroju,
• zaburzenia lękowe,
• problemy ze snem.

Jeśli pacjent zauważy któryś z objawów powinien jak najszybciej skonsultować się z lekarzem prowadzącym. Lek z hydrokortyzonem może bezpośrednio wpływać na:

Przewód pokarmowy:

• wzdęty brzuch,
• niestrawność,
• nudności,
• zapalenia trzustki,
• owrzodzenia.

Mięśnie i kości:

• osłabienie mięśni,
• zanik mięśni,
• osteoporoza,
• złamania kości, zerwanie ścięgien,
• obumarcie tkanki kości.

Gospodarkę wodną i elektrolitową:

• skurcze spowodowane utratą potasu,
• nierównomierne bicie serca.

Hormony i metabolizm:

• zahamowanie wzrostu u dzieci,
• zaburzenia miesiączkowania,
• nadmierne owłosienie na ciele i twarzy u kobiet,
• księżycowata twarz (okrągła twarz),
• zwiększone łaknienie,
• wzrost stężenia cukru we krwi,
• zmniejszenie masy ciała,
• utrata masy mięśniowej.

Skórę:

• skłonność do siniaczeń,
• delikatna skóra,
• opóźnienie gojenia ran,
• trądzik posteroidowy,
• nadmierne pocenie się,
• rozstępy,
• zaczerwienienie skóry twarzy.

Oczy:

• zaburzenia widzenia,
• zaćma,
• jaskra,
• zakażenia oczu,
• wytrzeszcz oczu,
• nieostre widzenie.

Krew:

• leukocytoza (zwiększenie poziomu białych krwinek).

Układ oddechowy:

• czkawka.

Odpowiedzi na najczęściej pojawiające się pytania dotyczące hydrokortyzonu.