Ketoprofen (Ketoprofenum)

Ketoprofen jest niesteroidowym lekiem przeciwzapalnym (NLPZ). Stanowi pochodną kwasu propionowego i wykazuje działanie przeciwzapalne i przeciwbólowe. W przypadku ketoprofenu działanie substancji opiera się o hamowanie:

• syntezy prostaglandyn prozapalnych;
• agregacji trombocytów (płytek krwi);
• syntezy leukotrienów (mediatorów prozapalnych);
• aktywności bradykinin (peptydy zwiększające przepuszczalność naczyń włosowatych, przyczyniające się do powstawania obrzęku).

Ketoprofen obniża również gorączkę. Dotychczas nie wyjaśniono mechanizmu działania przeciwgorączkowego.

Czas działania leku i dostępność biologiczna zależne są od drogi podania ketoprofenu:

• podanie doustne — dostępność biologiczna może osiągać ponad 90%, a maksymalne stężenie w osoczu występuje w ciągu 1-2 godzin (w przypadku tabletek o przedłużonym uwalnianiu nawet w ciągu 7 godzin);
• podanie doodbytnicze — dostępność biologiczna osiąga około 70 %, maksymalne stężenie we krwi osiąga w ciągu 45-60 minut;
• podanie domięśniowe — dostępność biologiczna wynosi około 70 %, a maksymalne stężenie uzyskuje po 20-30 minutach;
• zastosowanie powierzchowne (np. ketoprofen żel) — dostępność biologiczna  wynosi około 5 %, a maksymalne stężenie w tkankach osiąga po około 1-2 godzinach.

Ketoprofen wiąże się z białkami osocza, a następnie przenika do płynu maziowego oraz przestrzeni stawowych. Biologiczny okres półtrwania substancji (czas, w którym stężenie leku obniża się do połowy wartości stężenia maksymalnego) wynosi 1,5-2,5 godziny.

Ketoprofen jest lekiem wykorzystywanym do leczenia objawowego:

• chorób reumatycznych (również reumatoidalnego zapalenia stawów);
• zapalenia kości i stawów o różnej etiologii (również pourazowe);
• zmian zwyrodnieniowych (wliczając zwyrodnienia kręgosłupa);
• bólu o słabym oraz umiarkowanym nasileniu;
• bólu pooperacyjnego;
• bolesnego miesiączkowania;
• bólu przy zapaleniu ucha u osób powyżej 15 roku życia;
• bólu mięśni, ścięgien, stawów (zwykle stosowane są wtedy preparaty miejscowe).

Dawkowanie ketoprofenu (leku) uzależnione jest od dolegliwości występujących u pacjenta oraz drogi podania leku.

Substancja występuje w kilku postaciach:

• o działaniu ogólnoustrojowym: Ketoprofen — tabletki powlekane, kapsułki, czopki, granulat do wytwarzania płynu, roztwór do iniekcji,
• o działaniu miejscowym: Ketoprofen – żel, aerozol, plastry.

Ketoprofen — dawkowanie standardowe u osób dorosłych i młodzież powyżej 15. roku życia:

• podanie doustne (dorośli): 50-200 mg na dobę w dawce pojedynczej lub dawkach podzielonych (w przypadku tabletek o przedłużonym uwalnianiu 150-200 mg na dobę w dawce pojedynczej). U dzieci powyżej 16. roku życia można stosować lek w postaci granulatu do sporządzania zawiesiny w dawce 50 mg 3 razy na dobę
• podanie doodbytnicze (dorośli): 100-200 mg na dobę w dawkach podzielonych;
• podanie domięśniowe (dorośli i młodzież): 100 mg 1-2 razy na dobę;
• podanie dożylne (hospitalizowani dorośli i młodzież): 100-200 mg we wlewie trwającym nie krócej niż 30 minut (max. 200 mg na dobę). Maksymalny czas dożylnego stosowania ketoprofenu wynosi 48 godzin.
• zastosowanie miejscowe: należy przestrzegać zaleceń producenta konkretnego preparatu z ketoprofenem (ulotka). W przypadku żelu zazwyczaj niewielką ilość środka nakłada się na bolące miejsce 1-3 razy dziennie.

Bezwzględnym przeciwwskazaniem do przyjmowania leków z ketoprofenem jest alergia lub nadwrażliwość na substancję lub inny składnik konkretnego preparatu. Ponadto nie należy stosować ketoprofenu w przypadku:

• nadwrażliwości na inne niesteroidowe leki przeciwzapalne (NLPZ);
• ciężkiej niewydolności serca;
• ciężkiej niewydolności wątroby i/lub nerek;
• choroby wrzodowej żołądka i/lub dwunastnicy (czynnej lub nawracającej);
• krwawień z przewodu pokarmowego lub innych czynnych krwawień w organizmie;
• reakcji fotoalergicznych lub fototoksycznych po ketoprofenie;
• występujących zaburzeń w obrębie układu krwiotwórczego.

Dodatkowo należy uwzględnić przeciwwskazania do zastosowania konkretnej postaci leku zawierającego ketoprofen:

• czopki — nie należy stosować w przypadku zapalenia odbytu lub krwawień z odbytu (występujących obecnie lub w przeszłości);
• zastosowanie miejscowe — należy unikać kontaktu z uszkodzoną skórą, zmianami chorobowymi, oczami i błonami śluzowymi. Niedozwolone jest stosowanie ketoprofenu pod opatrunkiem okluzyjnym.

Należy zachować ostrożność u pacjentów:

• z hemofilią;
• z zaburzeniami hemostazy;
• z chorobą Willebranda;
• z ciężką postacią małopłytkowości;
• z niewydolnością nerek lub wątroby;
• przyjmujących leki mogące zwiększać ryzyko krwawienia z przewodu pokarmowego lub powstanie owrzodzeń (doustne kortykosteroidy, leki przeciwzakrzepowe, leki przeciwpłytkowe SSRI);
• z nadciśnieniem tętniczym;
• z zastoinową niewydolnością serca z występowaniem obrzęków i zatrzymywaniem płynów;
• z chorobą niedokrwienną serca;
• z chorobami tętnic lub naczyń mózgowych (również obarczonych ryzykiem ich wystąpienia);
• z porfirią;
• z chorobą alkoholową;
• w podeszłym wieku.

Kobiety planujące zajście w ciążę, mające problemy z płodnością lub poddawane badaniom w tym kierunku nie powinny stosować ketoprofenu. Substancja może utrudniać pęknięcie pęcherzyka Graafa, a więc nie dopuszczać do jajeczkowania i uniemożliwiać zapłodnienie.

Nie zaleca się stosowania ketoprofenu w ciąży, szczególnie w I i II trymestrze ze względu na to, że hamowanie syntezy prostaglandyn może mieć negatywny wpływ na rozwój zarodka i/lub płodu oraz może zwiększać ryzyko poronienia lub wystąpienia wad rozwojowych. Ketoprofen stosowany w III trymestrze ciąży może mieć toksyczne działanie na układ krążenia i układ oddechowy płodu oraz zwiększać ryzyko wystąpienia zaburzenia czynności lub nerek. Substancja może wpływać na opóźnienie porodu, zahamowanie skurczów oraz wydłużyć czas krwawienia poporodowego.

Uważa się za bezpieczne przyjmowanie ketoprofenu i karmienie piersią. Substancja przenika do mleka matki w ilości nieistotnej klinicznie, co ma związek z jego wiązaniem się z białkami. Ketoprofen może zwiększać ryzyko wystąpienia żółtaczki u noworodków, dlatego zaleca się, aby nie był przyjmowany w pierwszych tygodniach po porodzie.

Równoczesne przyjmowanie ketoprofenu z niektórymi preparatami może doprowadzić do wystąpienia interakcji. Należy poinformować lekarza o wszystkich przyjmowanych lekach i środkach leczniczych, również tych dostępnych bez recepty.

Nie zaleca się stosowania ketoprofenu podczas przyjmowania:

• innych niesteroidowych leków przeciwzapalnych (NLPZ), również selektywnych inhibitorów COX-2 i salicylanów (mogą zwiększać ryzyko wystąpienia skutków ubocznych, szczególnie owrzodzeń i krwawień z przewodu pokarmowego);
• preparatów zwiększających ryzyko występowania krwawień (doustne leki przeciwzakrzepowe, heparyna, inhibitory agregacji płytek, inhibitory trombiny, inhibitorów czynnika Xa);
• litu (ketoprofen przyczynia się do jego zmniejszonego wydalania i wzrostu stężenia we krwi);
• metotreksatu (jednoczesne przyjmowanie obu substancji może zwiększać ryzyko toksycznego działania metotreksatu, konieczne jest zachowanie przynajmniej 12 godzin przerwy pomiędzy przyjmowaniem leków i cotygodniowe przeprowadzanie badania morfologicznego);

Ponadto należy zachować ostrożność przy jednoczesnym przyjmowaniu ketoprofenu z:

• lekami moczopędnymi (zwiększone ryzyko niewydolności nerek);
• lekami blokującymi receptory angiotensyny II i inhibitorami ACE (może wystąpić zmniejszony przepływ nerkowy, niewydolność nerek lub osłabiona skuteczność leków);
• tirofibanem, abcyksymabem, iloproście i eptyfibatydzie (hamowanie agregacji płytek);
• lekami przeciwnadciśnieniowymi (ryzyko osłabienia ich działania);
• SSRI i lekami trombolitycznymi (ryzyko krwawienia z przewodu pokarmowego ;
• kortykosteroidami (ryzyko owrzodzenia i krwawienia);
• probenecydem (zmniejszony klirens ketoprofenu);
• pentoksyfiliną (zwiększone ryzyko krwawienia);
• cyklosporyną i takrolimusem (ryzyko toksycznego oddziaływania na nerki);
• glikozydami nasercowymi (może wystąpić nasilenie niewydolności serca i/lub wzrost stężenia glikozydów we krwi);
• doustnymi lekami przeciwcukrzycowymi (ryzyko nasilonego działania);
• fenytoiną (prawdopodobieństwo nasilonego działania leków przeciwpadaczkowych;
• lekami wiążącymi się z białkami osocza (podobny mechanizm — konieczność modyfikacji dawek);
• chinolonami (zagrożenie wystąpieniem drgawek);
• lekami beta-adrenolitycznymi (zmniejszona skuteczność działania ketoprofenu);
• fumaranem dizopryksolu tenofowiru (zwiększone ryzyko niewydolności nerek);
• nikorandylem (zagrożenie wystąpieniem owrzodzeń, krwawień i perforacji w obrębie przewodu pokarmowego);
• domacicznymi środkami antykoncepcyjnymi (skuteczność antykoncepcji może zostać obniżona);
• sulfinpirazonem (słabsze wydalanie ketoprofenu);
• mifeprystonem (ketoprofen może osłabiać działanie leku);
• zydowudyną (zagrożenie wystąpienia toksyczności hematologicznej);
• metoklopramidem (może obniżać wchłanianie ketoprofenu).

Jak wszystkie leki ketoprofen może wywołać działania niepożądane, które mogą, ale nie muszą występować u wszystkich pacjentów. Ryzyko wystąpienia skutków ubocznych zwiększa się w przypadku długotrwałego przyjmowania wysokich dawek. Wpływ na pojawienie się konkretnych skutków ubocznych mają również drogi podania leku.

Działania niepożądane po doustnym podaniu ketoprofenu występujące:

• bardzo często (występujące częściej niż u 1 na 10 pacjentów): wzrost wartości parametrów czynności wątroby;
• często (występujące częściej niż u 1 na 100, ale rzadziej niż u 1 na 10 pacjentów): złe samopoczucie, niestrawność, ból brzucha, mdłości, wymioty, astenia;
• Niezbyt często (występujące częściej niż u 1 na 1000, ale rzadziej niż u 1 na 100): hiperkaliemia, bóle i zawroty głowy, senność, biegunka, wzdęcia zaparcia, zapalenie błony śluzowej żołądka, skórne reakcje alergiczne, obrzęk, świąd;
• rzadko (występujące częściej niż u 1 na 10 000, ale rzadziej niż u 1 na 1000 pacjentów): krwotoki doprowadzające do niedokrwistości, zapalenie błony śluzowej jamy ustnej lub wątroby, zwiększenie stężenia aminotransferaz i/lub bilirubiny, wrzody żołądka, parestezje, duszności, astma, szumy uszne, zaburzenia widzenia, wzrost wagi;
• rardzo rzadko (występujące rzadziej niż u 1 na 10 000 pacjentów): enteropatia z owrzodzeniem/zwężeniem/perforacją, zaburzenia czynności wątroby o ciężkim charakterze, obrzęk naczynioruchowy;
• częstość nieznana: drgawki, zmiany nastroju, zmęczenie, nadwrażliwość na światło, fotodermatoza, małopłytkowość, leukopenia, niedokrwistość hemolityczna, agranulocytoza, zahamowanie czynności szpiku, reakcje anafilaktyczne, łysienie, obrzęk naczynioruchowy, pokrzywka, reakcje pęcherzowe, martwica toksyczna naskórka, zaburzenia smaku, rozszerzenie naczyń krwionośnych, nadciśnienie tętnicze, niewydolność serca, skurcz oskrzeli, zapalenie błony śluzowej nosa, nasilenie stanów zapalnych i chorób jelita grubego, zapalenie trzustki lub nerek, ostra niewydolność nerek, zespół nerczycowy.

Działania niepożądane po domięśniowym lub dożylnym podaniu ketoprofenu:

• Często: koszmary senne, depresja, nerwowość;
• Niezbyt często: pieczenie i ból w miejscu wstrzyknięcia, nieregularne, obfite miesiączki, krwotok miesiączkowy;
• Rzadko: zaburzenia mowy, problemy z orientacją, objawy psychotyczne, majaczenie;
• Bardzo rzadko: zapalenie spojówek, rzekomy guz mózgu.

Działania niepożądane po miejscowym zastosowaniu ketoprofenu

• Niezbyt często: świąd, rumień, pieczenie, wyprysk, zapalenie skóry;
• Rzadko: wysypka, pokrzywka, wyprysk pęcherzowy, nadwrażliwość na światło;
• Bardzo rzadko: długotrwała reakcja fotoalergiczna, nasilenie niewydolności nerek;
• Częstość nieznana: obrzęk naczynioruchowy, napad astmy, nadwrażliwość, reakcje anafilaktyczne (również wstrząs), martwica toksyczna naskórka,

W przypadku przedawkowania ketoprofenu występuje zazwyczaj senność, letarg, mdłości i wymioty oraz ból w okolicy nadbrzusza. Ponieważ nie ma żadnego antidotum, stosuje się płukanie żołądka, wysokie dawki węgla aktywowanego i leczenie objawowe.