Trądzik – poznaj przyczyny, objawy, dietę i metody leczenia różnego rodzaju trądziku

Trądzik jest uważany za przypadłość typową dla wiek nastoletniego. Tymczasem zmiany skórne charakterystyczne dla tej dermatozy mogą wystąpić niemal w każdym wieku. Jakie są rodzaje trądziku? Co może przyczynić się do jego powstania? Czy dieta i odpowiednio dobrane leczenie mogą pomóc w opanowaniu tej przykrej choroby? Jeśli chcesz wiedzieć więcej, koniecznie przeczytaj ten artykuł! 

Co to jest trądzik i jak dochodzi do jego rozwoju?

Trądzik pospolity dotyczy ponad 80% osób w wieku 11-30 lat. To przewlekła choroba aparatu włosowo-łojowego zaliczana do grona dermatoz zapalnych. Charakterystyczne zmiany to zaskórniki zamknięte oraz otwarte, krosty, guzki, torbiele, a także cysty. Towarzyszy im wzmożony łojotok. Trądzik pospolity lokalizuje się na twarzy oraz plecach. Patogeneza trądziku jest wieloczynnikowa. Początkowo dochodzi do zwiększonej produkcji łoju przez gruczoły łojowe. W efekcie powstaje czop rogowy blokujący ich ujście. To doskonałe środowisko dla bakterii z rodzaju Propionibacterium acnes, która wydziela różnorodne substancje nasilające stan zapalny mieszka włosowego.

Powyższe zmiany chorobowe kojarzone są zazwyczaj z wiekiem nastoletnim i towarzyszącą temu okresowi burzą hormonalną. Jednak od pewnego czasu trądzik przestaje być dermatozą typową jedynie dla ludzi młodych. Coraz więcej pacjentów mierzy się z tą przykrą przypadłością przez całe dorosłe życie.  

Trądzik zaskórnikowy

Trądzik zaskórnikowy to jedna z postaci trądziku pospolitego. Dominują w nim zaskórniki zamknięte i otwarte. Te pierwsze powstają w wyniku nagromadzenia się zlepionych złuszczonych komórek mieszka włosowego z łojem w okolicy jego ujścia. Mają biały kolor i przypominają podskórne grudki. Pod wpływem kontaktu z powietrzem dochodzi do utlenienia się czopa keratynowego, blokującego ujście mieszków włosowych. Właśnie w ten sposób powstają zaskórniki otwarte, nazywane potocznie czarnymi wągrami.  

Trądzik zapalny

Trądzik zapalny, inaczej grudkowy, to bardziej zaawansowana postać trądziku pospolitego. Dominują w nim zmiany grudkowe, guzkowe oraz torbielowato-guzkowe, zlokalizowane na rumieniowym podłożu. W tym stadium dochodzi do kolonizacji mieszka włosowego bakteriami z rodzaju Propionibacterium acnes. Prowadzą one do wytworzenia się stanu zapalnego.    

Jakie są przyczyny rozwoju trądziku pospolitego?

Do przyczyn rozwoju trądziku pospolitego można zaliczyć:

• czynniki genetyczne – osoby, u których stwierdza się dodatni wywiad rodzinny w kierunku występowania trądziku są bardziej narażone na jego rozwój,
• czynniki środowiskowe – dieta bogata w nabiał o wysokim indeksie glikemicznym, palenie papierosów, zanieczyszczenia powietrza, wysoka wilgotność powietrza, mogą zaostrzać przebieg trądziku,
• czynniki hormonalne – wydzielanie łoju jest zależne od androgenów. Wzrost ilości tych hormonów może odpowiadać za pojawienie się lub nasilenie zmian trądzikowych. 

Inne rodzaje trądziku

Poza opisanym powyżej trądzikiem pospolitym, w zależności od charakteru zmian, czynników wywołujących, lokalizacji i czasu powstania, można wyróżnić jego inne rodzaje.

Trądzik neuropatyczny

Obsesyjne wyciskanie oraz rozdrapywanie zmian trądzikowych prowadzi do powstania trądziku neuropatycznego. Skutkiem jest utrudnienie gojenia, powstanie nieestetycznych przebarwień oraz głębokich blizn, a także nasilenie się trądziku i niepowodzenie leczenia dermatologicznego. Trądzik neuropatyczny najczęściej występuje u kobiet, które czują ciągłą presję pięknego wyglądu. Ten rodzaj trądzik wymaga leczenia zespołowego przez dermatologa oraz psychiatrę lub psychologa.

Trądzik hormonalny

Trądzik hormonalny to tak naprawdę rodzaj trądziku pospolitego. Jego cechą charakterystyczną jest występowanie już po okresie dojrzewania. Zazwyczaj dotyczy dorosłych kobiet z zaburzoną gospodarką hormonalną. Za jego rozwój odpowiedzialny jest nadmiar androgenów. Może być jednym z objawów zaburzeń pracy tarczycy, insulinooporności, hiperprolaktynemii lub zespołu policystycznych jajników. Skuteczne leczenie trądziku hormonalnego wymaga działania zespołowego dermatologa, endokrynologa oraz ginekologa.

Trądzik różowaty

Trądzik różowaty to przewlekła dermatoza zaliczana do „nerwic naczyniowych”. Przebiega w kilku fazach. Początkowo dochodzi do wzmożonej reaktywności naczyń, co objawia się napadowym rumieniem. Jego pojawienie się może być spowodowane ekspozycją na słońce stresem, spożyciem kawy lub ostrych potraw. Z biegiem czasu dochodzi do jego utrwalenia. Pojawiają się zmiany skórne w postaci teleangiektazji (poszerzonych naczynek), grudek oraz krostek. Przerost i zwłóknienie gruczołów łojowych prowadzi do pojawienia się zmian przerostowych. Trądzik różowaty lokalizuje się zazwyczaj w środkowej części twarzy, obejmując nos, policzki oraz bruzdy nosowo-wargowe. Częściej dotyczy kobiet, jednak u mężczyzn ma dużo cięższy przebieg.  

Trądzik odwrócony

Trądzik odwrócony to przewlekła choroba zapalna skóry. Zmiany w postaci ropnych torbieli i guzów lokalizują się pod pachami, w pachwinach, w okolicy odbytu, na wewnętrznej powierzchni ud, pod piersiami. Z biegiem czasu mogą ulegać bliznowaceniu. Pacjenci skarżą się na duże dolegliwości bólowe. Czynnikiem ryzyka rozwoju trądziku odwróconego jest palenia papierosów, dodatni wywiad rodzinny, otyłość. Choroba częściej występuje u kobiet. Rzucenie palenia oraz redukcja nadmiernej masy ciała może przyczynić się do zmniejszenia jej nasilenia.  

Trądzik posterydowy

Trądzik posterydowy jest skutkiem ubocznym stosowania preparatów sterydowych w formie ogólnej oraz miejscowej. Najczęściej lokalizuje się go na klatce piersiowej, ale może również wystąpić na twarzy oraz plecach. Przyczyną powstania zmian chorobowych jest zwiększenie podatności mieszków włosowych na nadkażenie bakteryjne w wyniku sterydoterapii. 

Trądzik niemowlęcy

Trądzik niemowlęcy powstaje w wyniku działania androgenów matczynych. Dziecko jest na nie narażone w okresie ciąży. Charakterystyczną zmianą są drobne grudki zlokalizowane na czole, policzkach oraz brodzie. Zazwyczaj mija kilka tygodni po porodzie. 

Jak lekarz dermatolog rozpoznaje trądzik

Jeśli mierzysz się z objawami trądziku, koniecznie udaj się do lekarza dermatologa. W rozpoznaniu tej przypadłości największą rolę odgrywa wywiad oraz badanie fizykalne, polegające na oglądaniu zmian skórnych. W razie konieczności lekarz dermatolog może zalecić wykonanie badań hormonalnych lub konsultację z innym lekarzem np. endokrynologiem. Jest to szczególnie istotne w przypadku młodych kobiet, które skarżą się na inne objawy np. zaburzenia miesiączkowania czy hirsutyzm (obecność owłosienia w miejscach typowych dla mężczyzn).  

Leczenie trądziku

Leczenie trądziku powinno być prowadzone pod okiem dermatologa, który dobierze odpowiednie leczenie (np. lekami Acnelec, Clindacne). Terapia tego schorzenia jest długotrwała, a po jej zakończeniu niezbędne jest  leczenie podtrzymujące, które uchroni przed jego nawrotem. Jeśli masz problem z trądzikiem, zadbaj również o odpowiednią pielęgnację skóry oraz zdrową dietę. 

Leczenie miejscowe

W leczeniu miejscowym stosuje się leki o działaniu keratolitycznym, przeciwłojotokowym, przeciwzapalnym oraz przeciwbakteryjnym. Taki sposób terapii jest wystarczający w zmianach o niewielkim nasileniu. Podstawowym sposobem leczenia umiarkowanego trądziku pospolitego z przewagą zmian zaskórnikowych oraz grudkowych, jest stosowanie miejscowych  retinoidów – adapalenu, tretynoiny, izotretynoiny. To pochodne witaminy A, które wykazują działanie przeciwzaskórnikowe, przeciwłojotokowe oraz przeciwzapalne. Można je łączyć z miejscową terapią antybiotykową za pomocą – erytromycyny oraz klindamycyny. W leczeniu trądziku pospolitego o łagodnym nasileniu stosowany jest również nadtlenek benzoilu oraz kwas azelainowy. 

Terapia miejscowa trądziku różowatego jest podobna. Ma w niej zastosowanie metronidazol (o działaniu przeciwdrobnoustrojowym). W zamianach grudkowo-krostowych zalecane jest miejscowe stosowanie kwasu azelainowego oraz nadtlenku benzoilu. 

Leczenie ogólne

W przypadku nasilonych zmian trądzikowych dermatolog może zalecić leczenie ogólne. Doustna wielomiesięczna antybiotykoterapia jest zalecana w przypadku umiarkowanego lub ciężkiego trądziku zapalnego. Terapia polega na przyjmowaniu pochodnych tetracyklin, najczęściej doksycyklin. W trakcie leczenia należy równocześnie stosować leki miejscowe np. nadtlenek benzoilu. 

Ciężka postać trądziku może wymagać włączenia doustnego leczenia izotretynoiną. To aktywna pochodna witaminy A wykazująca dużą skuteczność w terapii tego schorzenia. Leczenie powinno trwać przynajmniej 6 miesięcy. W trakcie terapii pacjenci skarżą się najczęściej na suchość ust, oczu, krwawienia z nosa oraz bóle mięśniowe. Lek ma udowodnione działanie uszkadzające płód, dlatego w trakcie jego przyjmowania kobiety powinny stosować jednocześnie antykoncepcję. Pacjenci muszą regularnie kontrolować poziom enzymów wątrobowych oraz trójglicerydów. 

Pielęgnacja skóry trądzikowej

W przypadku pielęgnacji każdej cery również trądzikowej niezwykle ważne jest jej prawidłowe oczyszczanie za pomocą delikatnych środków myjących, które nie uszkadzają bariery hydrolipidowej skóry. Przed snem nie zapominaj o demakijażu. Bardzo częstym błędem popełnianym przez osoby zmagające się z trądzikiem jest nadmierne stosowanie preparatów wysuszających. Skutkować to może efektem odwrotnym do zamierzonego i jeszcze większym nasileniem łojotoku. Osoby posiadające skórę trądzikową powinny pamiętać o jej nawilżaniu, ponieważ jest ona bardzo często odwodniona. Przydatne mogą okazać się kremy zawierające w składzie ceramidy, wąkrotkę azjatycką, skwalen oraz niacynamid. 

Warto włączyć do swojej pielęgnacji produkty kwasowe zawierające kwasy z grupy AHA oraz BHA. Kwas migdałowy, mlekowy lub glikolowy redukują przebarwienia potrądzikowe. Przedstawicielem kwasów BHA jest kwas salicylowy, który dzięki swoim właściwością lipofilnym jako jedyny wnika w głąb zaskórników i pomaga w walce z wągrami. Osoby z delikatną cerą, skłonną do zaczerwienień mogą odnieść korzyści ze stosowania kwasów LHA np. kwasu laktobionowego. Jeśli jesteś w trakcie terapii dermatologicznej, nie zaczynaj stosowania takich preparatów na własną rękę. Przed ich użyciem zaczerpnij rady lekarza dermatologa. 

W trakcie dnia pamiętaj o nałożeniu kremu z wysokim filtrem przeciwsłonecznym. Leki stosowane w terapii trądziku wykazują działanie fotouczulające. Nawet jeśli ich nie stosujesz, codzienne używanie takich preparatów zniweluje ryzyko powstanie przebarwień potrądzikowych.       

W walce z pojedynczymi wypryskami przydatne mogą okazać się domowe sposoby na trądzik, takie jak:

• sok z aloesu nakładany na zmiany trądzikowe  – aloes wiąże wodę i ma działanie nawilżające, dzięki  czemu może łagodzić zmiany zapalne,
• maść cynkowa  – cynk wykazuje działanie przeciwbakteryjne i przeciwłojotokowe. Nałożony bezpośrednio na wyprysk doprowadza do jego szybszego zagojenia się,
• ichtiol  – ma działanie przeciwzapalne,
• maseczka z glinki zielonej.

Pamiętaj, że trądzik to choroba, która wymaga leczenia dermatologicznego. Powyższe rady mogą złagodzić jego przebieg, ale nie zastąpią odpowiednio dobranej terapii farmakologicznej. 

Dieta a trądzik

W ostatnim czasie coraz więcej naukowców zaczyna badać wpływ diety na trądzik. Jak się okazuje źle zbilansowana dieta bogata w produkty wysokoprzetworzone jest jednym z  czynników mogących wywołać i nasilać zmiany trądzikowe. Udowodniono, że dieta przeciwzapalna z niskim indeksem i ładunkiem glikemicznym, bogata w warzywa, orzechy i tłuste ryby może w istotny sposób zmniejszyć nasilenie trądziku. Pomocna może okazać się rezygnacja z nabiału. Korzystne jest też stosowanie olejów z wiesiołka i ogórecznika. Produkty te są bogate w kwas linolowy (LA) oraz gamma-linolenowy (GLA), których brakuje w skórze osób zmagających się z trądzikiem. Olej lniany bogaty w kwasy omega-3 to kolejny produkt, jakiego nie może zabraknąć w takiej diecie.