Opóźnienie Miesiączki

Spóźniający się okres: powody, ile dni, jak postępować?

Spóźniający się okres jest częstym źródłem niepokoju wielu kobiet. Zazwyczaj jego przyczyną jest ciąża, ale nie zawsze. Brak okresu może być też objawem zaburzeń hormonalnych lub stanów chorobowych układu rodnego, dlatego nie należy go bagatelizować. Jeśli chcesz poznać powody oraz zalecany sposób postępowania w przypadku spóźniającego się okresu, czytaj dalej!

Cykl miesiączkowy

Mianem cyklu miesiączkowego określa się regularnie występujące zmiany obejmujące błonę śluzową macicy (endometrium) oraz jajniki. Są one wynikiem czynności hormonalnej podwzgórza, przysadki mózgowej oraz jajników. Ich zadaniem jest umożliwienie zapłodnienia komórki jajowej przez plemnik oraz jej zagnieżdżenie się w jamie macicy. Jeśli do niego nie dojdzie, endometrium ulega złuszczeniu. Wynikiem tego są comiesięczne krwawienia (menstruacja). Prawidłowy cykl miesiączkowy trwa 28 +/- 5 dni. Jego początek to pierwszy dzień krwawienia miesiączkowego. Ostatni dzień cyklu to dzień poprzedzający wystąpienie kolejnej menstruacji. Na cykl miesiączkowy składa się cykl jajnikowy, endometrialny oraz szyjkowy.

Pierwszą fazą cyklu jajnikowego jest faza folikularna, która trwa od 1 do 14 dnia cyklu miesiączkowego. Wówczas w odpowiedzi na hormony wydzielane przez przysadkę i podwzgórze pęcherzyki jajnikowe zaczynają wzrastać i dojrzewać. Jeden z nich staje się pęcherzykiem dominującym – jest największy, uwalnia najwięcej estrogenów i dzięki temu kontroluje oś hormonalną podwzgórzowo-przysadkowo-jajnikową. To właśnie z niego w połowie cyklu zostaje uwolniona komórka jajowa (owulacja). Błona śluzowa macicy w odpowiedzi na estrogeny ulega pogrubieniu (faza proliferacyjna cyklu endometrialnego), a śluz wydzielany przez szyjkę macicy z dnia na dzień staje się coraz bardziej obfity. W dniu owulacji przypomina białko jaja kurzego – jest wodnisty, rozciągliwy oraz przezroczysty, co ułatwia przepuszczania plemników. Po uwolnieniu komórki jajowej pęcherzyk dominujący (pęcherzyk Graafa) zamienia się w ciałko żółte. Cykl jajnikowy przechodzi w fazę lutealną, która trwa od 14 do 28 dnia cyklu miesiączkowego. W odpowiedzi na progesteron wydzielany przez ciałko żółte, endometrium zaczyna przygotowywać się na implantację zapłodnionej komórki jajowej (faza sekrecyjna cyklu endometrialnego). Śluz szyjkowy staje się gęsty, nieprzezroczysty i nieprzepuszczalny dla plemników. Jeśli nie dojdzie do zapłodnienia, ciałko żółte obumiera oraz dochodzi do spadku poziomu progesteronu i estrogenów, a endometrium ulega niedokrwieniu. Konsekwencją tego jest krwawienie miesiączkowe. Prawidłowy okres trwa od 3 do 7 dni.

Zbliżająca się miesiączka – objawy

Spadek stężenia hormonów jajnikowych (estrogenów i progesteronu) przed okresem jest powodem wystąpienia objawów sugerujących zbliżające się krwawienie. Zaliczamy do nich:

• ból piersi przed miesiączką – stają się one napięte i bardziej wrażliwe na dotyk,

• trądzik,

• poczucie przygnębienia, płaczliwość, rozdrażnienie,

• zwiększona ochota na słodycze i słone przekąski,

• gęsty szyjkowy śluz przed miesiączką, 

• przyrost masy ciała,

• ból podbrzusza,

• ból głowy.

Powyższe dolegliwości określane są mianem zespołu napięcia przedmiesiączkowego (PMS). Ich duże nasilenie wymaga konsultacji ginekologicznej.

Zaburzenia cyklu miesiączkowego

Zaburzenia cyklu miesiączkowego mogą dotyczyć:

• braku miesiączki,

• nieprawidłowej częstości krwawień miesiączkowych (zbyt rzadki lub zbyt częste okresy),

• nieprawidłowego przebiegu krwawienia miesiączkowego – skąpe miesiączki, obfite miesiączki, przedłużające się krwawienie miesiączkowe, silne dolegliwości bólowe podczas krwawienia.

Jeśli zauważyłaś u siebie którekolwiek z opisanych zaburzeń, skonsultuj się z lekarzem ginekologiem.

Ile może spóźniać się okres?

Prawidłowy cykl miesiączkowy trwa ok. 28 +/- 5 dni, a na 14 dni przed krwawieniem dochodzi do owulacji. Cykl menstruacyjny trwający mniej niż 22 lub więcej niż 35 dni powinien skłonić do poszukiwania przyczyn takiego stanu. Pojedyncze epizody opóźnionej miesiączki mogą być przyczyną stresu. Natomiast powtarzające się nieregularne okresy są wskazaniem do rozpoczęcia diagnostyki ginekologicznej. Nieco inne kryteria obowiązują w przypadku nastolatek. W pierwszym roku po pierwszej miesiączce przerwy pomiędzy menstruacją mogą wynosić od 21 do 45 dni. W kolejnych latach, w wyniku dojrzewania układu rozrodczego, dochodzi do regulacji czynności hormonalnej osi podwzgórzowo-przysadkowo-jajnikowej i cyklu menstruacyjnego. Nieregularne okresy u nastolatek są pewnym wariantem normy, rzadziej mogą mieć przyczynę chorobową. Warto obserwować częstotliwość swoich miesiączek i towarzyszące im objawy. Zadanie to ułatwiają dostępne w internecie kalendarzyki miesiączkowe.

Dlaczego okres się spóźnia?

Najczęstszą przyczyną spóźniającego się okresu jest ciąża, dlatego przed poszukiwaniem innych powodów tego stanu, zawsze należy wykonać test ciążowy. Brak okresu w przypadku testu negatywnego może być wynikiem wielu zaburzeń i chorób m.in.:

• stresu,

• przemęczenia,

• zbyt dużej aktywności fizycznej i nadmiernej utraty masy ciała,

• zaburzeń rytmu dobowego (problemy ze snem, podróże między strefami czasowymi),

• zaburzeń hormonalnych (niedoczynności lub nadczynności tarczycy, hiperprolaktynemii, zespołu policystycznych jajników (PCOS), zespołu Cushinga, wrodzonego przerostu nadnerczy),

• zaburzeń gospodarki węglowodanowej (insulinooporności, cukrzycy, otyłości),

• infekcji przebiegających z gorączką,

• utraty czynności hormonalnej jajników (menopauza, przedwczesne wygasanie czynności jajników),

• guzów jajnika wydzielających hormony płciowe,

• niewydolności wątroby,

• niewydolności nerek,

• przyjmowania niektórych leków.

Spóźniający się okres może być objawem wielu chorób. Jeśli Twoje miesiączki są nieregularne, nie bagatelizuj tego i udaj się do ginekologa.

Stres a okres

Zarówno przewlekły, jak i nagle występujący stres jest jednym z częstszych powodów spóźniającego się okresu. Stres oddziałuje na gospodarkę hormonalną kobiety, powodując zwiększenie stężenia kortyzolu – hormonu wydzielanego przez nadnercza oraz prolaktyny, wydzielanej przez przysadkę mózgową. Skutkuje to zaburzeniami osi podwzgórzowo-przysadkowo-jajnikowej wynikiem czego są nieprawidłowe cykle miesiączkowe. Występujący wówczas niedobór progesteronu może być przyczyną nasilonych objawów zespołu napięcia przedmiesiączkowego.

Menopauza a miesiączka

Menopauza to ostatnia menstruacja w życiu kobiety. Zaburzenia miesiączkowania pojawiają się już na kilka lat przed jej wystąpieniem. Ten okres, związany ze stopniowym wygasaniem czynności hormonalnej jajników, określany jest mianem premenopauzy. Do typowych objawów zbliżającej się menopauzy, należą:

• nieregularne cykle miesiączkowe,

• obfite lub skromne miesiączki,

• suchość pochwy,

• dolegliwości wypadowe – uderzenia gorąca, nocne poty, częste bóle głowy, problemy ze snem.

Menopauza najczęściej występuje u kobiet w przedziale wiekowym pomiędzy 45 a 55 rokiem życia. Niepokój powinny budzić podobne dolegliwości pojawiające się u kobiet przed ukończeniem 40 roku życia. Wówczas zahamowanie miesiączki wraz z objawami typowymi dla menopauzy może być wynikiem przedwczesnego wygasania czynności jajników (POI). Ze względu na wzrost ryzyka rozwoju chorób sercowo-naczyniowych, osteoporozy, choroby Parkinsona oraz choroby Alzheimera, zalecane jest jak najszybsze włączenie hormonalnej terapii zastępczej.

Przyczyny pierwotnego i wtórnego braku miesiączki

Opóźnienie okresu o więcej niż 90 dni u kobiety wcześniej miesiączkującej klasyfikowane jest jako wtórny brak miesiączki. Najczęstszą przyczyną takiego stanu jest ciąża, dlatego w takiej sytuacji zalecane jest wykonanie testu ciążowego. Zanik miesiączki może być wynikiem zaburzenia funkcji podwzgórzowo-przysadkowej w wyniku przewlekłego stresu, intensywnych ćwiczeń fizycznych, nadmiernej utraty masy ciała lub podwyższonego stężenia prolaktyny. Wymienione przyczyny zaliczane są do zaburzeń czynnościowych (odwracalnych) i stanowią najczęstsze patologiczne źródło wtórnego braku miesiączki. Do pozostałych, rzadziej występujących przyczyn należy:

• przedwczesne wygasanie czynności jajników,

• podwyższony poziom androgenów – guzy jajnika, nieklasyczna postać przerostu nadnerczy, zespół policystycznych jajników,

• zespół Ashermana – to powikłanie łyżeczkowania jamy macicy. Powstające zrosty zamykają światło jamy macicy i doprowadzają do jej niedrożności.

Pierwotny brak miesiączki to niewystąpienie pierwszego okresu u dziewczynki, która ukończyła 16 rok życia. Powodem tego zaburzenia mogą być przyczyny uwarunkowane genetycznie, hormonalnie, anatomicznie lub czynnościowo, podobnie jak w przypadku wtórnego braku miesiączki. Jedną z częstszych wad anatomicznych jest przegroda pochwy lub zarośnięcie błony dziewiczej, które blokują ujście krwi menstruacyjnej. Wypełnia ona jamę macicy i cofa się przez jajowody do jamy brzusznej, wywołując comiesięczne dolegliwości bólowe. Wówczas dziewczynka ma okres bez krwi widocznej na bieliźnie. Leczenie polega na nacięciu chirurgicznym błony dziewiczej lub usunięciu przegrody pochwy.

Wczesne obawy ciąży przed miesiączką

Niektóre symptomy sugerujące ciąże mogą wystąpić jeszcze przed terminem spodziewanej miesiączki. Należą do nich:

• bolesność i tkliwość piersi,

• nudności i wymioty,

• zgaga,

• plamienie przed spodziewaną miesiączką, związane z zagnieżdżeniem się zarodka w jamie macicy,

• gęsta, biała wydzielina z pochwy,

• wzrost temperatury ciała o około 0,5 ° C utrzymujący się dłużej niż 14 dni po owulacji.

W takiej sytuacji poznanie przyczyny spóźniającego się okresu jest proste. Wystarczy wykonać dostępny w każdej aptece lub drogerii test ciążowy.

Kiedy pojawia się miesiączka po porodzie?

Po porodzie okres nie wraca od razu. Jest to zupełnie fizjologiczna sytuacja. Szybkość pojawienia się miesiączki po porodzie jest zależna od tego, czy kobieta karmi piersią. Jeśli tak, wydzielana w czasie laktacji prolaktyna powoduje zahamowanie miesiączkowania. Zazwyczaj pierwszy okres pojawia się po upływie ok. 4 do 8 tygodni od zaprzestania karmienia. Pierwsza miesiączka po porodzie może również wystąpić w okresie laktacji. U kobiet, które nie karmią piersią pojawia się ona prawidłowo do 8 tygodni od porodu. Niepokój powinny wzbudzać krwawienia występujące w okresie połogu (pierwsze 6 tygodni od porodu). Mogą one świadczyć o pozostałych po porodzie resztkach łożyska w macicy i wymagają konsultacji ginekologicznej. Brak miesiączki po 8 tygodniach od zakończenia laktacji lub po upływie 8 tygodni od porodu u kobiet niekarmiących, również powinien skłonić do poszukiwania przyczyny takiego stanu.

Spóźniający się okres – sposób postępowania

Opóźnienie lub brak miesiączki to zaburzenia, których nie wolno bagatelizować. Pomimo tego, że najczęściej są wczesnym objawem ciąży, to mogą mieć też przyczynę chorobową. Jeśli Twój okres się spóźnia, skonsultuj się ze swoim lekarzem ginekologiem. W trakcie wizyty, na podstawie wywiadu i badania ginekologicznego, zaleci on dalszą diagnostykę. Może ona obejmować:

• wykonanie badania USG oceniającego macicę, jajowody, jajniki oraz nadnercza,

• oznaczenie poziomu hormonów: prolaktyny, hormonów tarczycy, estradiolu, progesteronu, LH, FSH oraz testosteronu i jego pochodnych,

• wykonanie testów czynnościowych lokalizujących podłoże opóźnienia lub braku miesiączki. Test progesteronowy polega na 7 – 10-dniowym przyjmowaniu progesteronu lub jego pochodnych (np. medroksyprogesteronu zawartego w preparacie Provera lub octanu noretysteronu znajdującego się w preparacie Primolut). Wystąpienie krwawienia świadczy o przyczynie podwzgórzowo-przysadkowej zaniku miesiączki (np.stresie, utracie masy ciała). Natomiast jego brak jest wskazaniem do wykonania próby estrogenowo-progesteronowej. Dodatni wynik świadczy o zaburzeniach pracy jajników.

Sposób leczenia jest zależny od przyczyny opóźnionej miesiączki. W przypadku czynnościowego braku miesiączki należy skupić się na redukcji poziomu stresu, rezygnacji z intensywnych ćwiczeń fizycznych oraz przywróceniu prawidłowej masy ciała. Zaburzenia pracy tarczycy lub inne patologie układu hormonalnego wymagają włączenia leczenia ukierunkowanego. Terapia hormonalna za pomocą preparatów progesteronowych lub estrogenowo-progesteronowych pozwala na regulację comiesięcznych krwawień.