Cukrzyca jest to przewlekła choroba metaboliczna, której podstawowym objawem jest podwyższony poziom cukru (glukozy) we krwi.
Cukrzycę dzieli się na następujące podstawowe typy:
- Cukrzyca typu 1 (zwana także cukrzycą młodzieńczą bądź insulinozależną) – wywołana jest zniszczeniem komórek beta trzustki, odpowiedzialnych za produkcję i wydzielanie insuliny ( insulina to hormon obniżający poziom cukru we krwi ). Ten rodzaj cukrzycy występuje częściej u ludzi młodych ( ale nie tylko) oraz u dzieci. Spośród chorych na cukrzycę, na typ 1 choruje 15 – 20% chorych. Jedynym możliwym leczeniem tej choroby jest podawanie insuliny oraz właściwe odżywianie i wysiłek fizyczny.
- Cukrzyca typu 2 (cukrzyca dorosłych, insulinoniezależna) – w tym rodzaju cukrzycy przyczyną podwyższonego poziomu cukru nie jest brak insuliny, ale jej nieprawidłowe działanie w organizmie (oporność na działanie insuliny). Najczęściej cukrzycy typu 2 towarzyszy otyłość oraz bardzo często nadciśnienie tętnicze. Ten rodzaj cukrzycy występuje najczęściej u ludzi starszych. Około 80 – 85% wszystkich pacjentów z cukrzycą stanowią chorzy na cukrzycę typu 2. Początkowo leczenie tej choroby opiera się na stosowaniu odpowiedniej diety, dostosowanego do możliwości chorego wysiłku fizycznego oraz doustnych leków hipoglikemizujących (przeciwcukrzycowych). Wszyscy jednak chorzy na cukrzycę typu 2 wymagają po pewnym (różnym) czasie trwania choroby leczenia insuliną. Pewna grupa osób młodych, poniżej 35 roku życia, cierpi na odmianę cukrzycy typu 2 – MODY (maturity onset diabetes of the youth).
- Cukrzyca ciężarnych – cukrzyca po raz pierwszy rozpoznana w ciąży i występująca do momentu urodzenia dziecka. W grupie kobiet z cukrzycą ciężarnych istnieje wyższe ryzyko zachorowania w przyszłości na cukrzycę w porównaniu z kobietami bez tego powikłania. Leczenie tej postaci cukrzycy powinno być prowadzone tylko w wyspecjalizowanych ośrodkach ginekologiczno-diabetologicznych.
- Cukrzyca wtórna – to najbardziej zróżnicowana etiologicznie grupa cukrzyc, które łącznie stanowią około 2-3% wszystkich postaci cukrzycy w Europie i Ameryce Północnej. Charakterystyczne dla tej postaci są współistniejące z cukrzycą inne zaburzenia lub zespoły chorobowe. Najczęstsze przyczyny cukrzycy wtórnej można podzielić na:
- polekowe – niektóre leki stosowane w chorobach układu krążenia ( tiazydy lub inne leki moczopędne, szczególnie w zestawieniu z beta blokerami, leki sterydowe i inne, np. Ozempic i Victoza.
- niektóre choroby gruczołów dokrewnych (endokrynopatie) – choroba i zespół Cushinga, akromegalia, nadczynność tarczycy, guz chromochłonny nadnerczy, guz wydzielający glucagon.
- genetycznie uwarunkowane choroby przemiany materii – hemochromatoza
- choroby trzustki – przewlekłe zapalenie trzustki, rak trzustki, stan po pankreatektomii (operacyjnym usunięciu trzustki)
- cukrzyca na tle niedostatecznego i wadliwego odżywiania – występuje głównie wśród ludności tubylczej strefy międzyzwrotnikowej w krajach Azji, Afryki i Ameryki Południowej, w których niedożywienie i głód są powszechne.
Rozpoznanie cukrzycy
Rozpoznanie cukrzycy typu 1 zwykle jest łatwe, występują bardzo nasilone objawy takie jak: silne pragnienie, częste oddawanie zwiększonych ilości moczu, gwałtowna utrata masy ciała które mogą prowadzić do rozwoju śpiączki. W badaniach laboratoryjnych występuje znacznie podwyższony poziom cukru we krwi oraz obecność cukru w moczu.
Rozpoznanie cukrzycy typu 2 jest znacznie trudniejsze, objawy mogą być trudno uchwytne i długo nie budzą podejrzeń chorego (szacuje się, że prawie połowa chorych na cukrzycę typu 2 nie jest świadoma swojej choroby. Typowe objawy są następujące: utrata wagi, zmęczenie, częste oddawanie moczu, wzmożone pragnienie, infekcje skórne (grzybice, czyraki ), uczucie suchości w jamie ustnej, świąd sromu czy zaburzenia widzenia. Należy zaznaczyć, że u pewnej grupy chorych nie występują żadne objawy choroby pomimo utrzymujących się wysokich wartości poziomu cukru.
Potwierdzeniem rozpoznania cukrzycy jest pomiar cukru (glukozy) we krwi. Stężenie cukru wyraża się w liczbie miligramów glukozy na decylitr (mg/dl lub mg%) lub milimoli glukozy na litr (mmol/l). Ażeby przeliczyć wynik z mmol/l na mg/dl , należy pomnożyć ilość mmoli przez 18 (np. 10mmol/l x 18 = 180mg/dl).
Cukrzycę można rozpoznać jeżeli:
- W przypadkowym badaniu poziom cukru przekracza 200 mg%. Przypadkowy oznacza o dowolnej porze dnia, bez względu na czas jaki upłynął od ostatniego posiłku.
- Stężenie glukozy na czczo (tj. co najmniej 8 godzin od ostatniego posiłku ) przekracza 125 mg% (rozpoznanie należy potwierdzić jeszcze jednym pomiarem glukozy na czczo).
- Poziom cukru jest wyższy od 200 mg% po 2 godzinach od obciążenia 75gramami glukozy rozpuszczonymi w 300ml wody (doustny test obciążenia glukozą – OGTT).
Na podstawie doustnego testu obciążenia glukozą (OGTT) możemy rozpoznać jeszcze dwa stany nieprawidłowego metabolizmu węglowodanów, a mianowicie upośledzenie tolerancji glukozy (IGT=Impaired Glucose Tolerance) oraz upośledzenie glikemii na czczo (IFG=Impaired Fasting Glycaemia).
